ŞAİR VE YAZAR BİYOGRAFİLERİNE KATKISI BAKIMINDAN LÜGAT-İ NÂCÎ

Muallim Nâcî 1891 yılında hazırlamaya başladığı lügatini fasiküller hâlinde yayımlamış velügatteki madde başı kelimeleri üç hareke düzenine göre sıralamıştır. Lügati “fetvâ”kelimesine kadar yazan Nâcî’nin 1893’te ani vefatından dolayı eser yarım kalmıştır. AsırKütüphanesi sahibi Kirkor Faik, lügati yayımlamak üzere müsveddeleriyle birlikte Nâcî’ninailesinden satın almıştır. Müstecâbîzâde İsmet, Nâcî’nin müsveddeleri ve notlarındanhareketle lügati tamamlamıştır. Birkaç kez yayımlanan lügatin rağbet görmesi üzerineKirkor Efendi lügatte yeni bazı düzenleme ve eklemeler yapmak istemiş ve bu işi Tâhirü’lMevlevî’ye teklif etmiştir. Tâhirü’l-Mevlevî ise Zeki Efendi ile birlikte bu işi yapabileceğinibildirmiştir. Zeki Efendi lügati alfabetik düzene göre sıralamış; Tâhirü’l-Mevlevî ise lügatibaştan sona inceleyerek gerekli tashihleri yapmış ve lügate çok sayıda yeni madde başıeklemiştir. Eklenen bu maddelerde birçok şair ve yazar biyografisi de vardır. Bubiyografilerin varlığı lügatin ayırt edici özelliklerindendir.Bu çalışmanın konusu Lügat-i Nâcî’deki şair ve yazar biyografileridir. Muallim Nâcî’ninbizzat yazdığı biyografilerin hangileri olduğu ve lügatin tamamlanması, geliştirilmesindegörev alan Müstecâbîzâde İsmet ile Tâhirü’l-Mevlevî’nin esere yeni biyografiler ekleyipeklemediğine ilişkin sorulara cevapların arandığı bu araştırmada lügatin çeşitli baskılarıkarşılaştırılarak şair ve yazar biyografileri tespit edilmiş ve Tâhirü’l-Mevlevî’nin lügate çoksayıda biyografi eklediği görülmüştür. Bundan sonra biyografiler bakımından Tâhirü’lMevlevî’nin kaynakları araştırılmıştır. Şair ve yazarların yaşadıkları yüzyıllar tespit edilerek,bunlar doğum ve vefat yılları ile birlikte sıralanmıştır. Söz konusu ediplere ait veriler çeşitlitablo ve grafiklerle değerlendirilerek okuyucunun istifadesine sunulmuştur. Sonuç olarakLügat-i Nâcî’nin şair ve yazar biyografilerine katkısı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Muallim Naci (Naci The Teacher) started to prepare his dictionary Lugat-i Naci in 1891 andpublished it in fascicules where the dictionary entries were organized in three diacriticsbased on Arabic consonants/vowels. Until his sudden death in 1893, he worked up to theword “fatwa” after which the dictionary was left unfinished. Kirkor Faik, the owner of AsirLibrary, purchased the dictionary from his family along with Naci’s drafts to publish it.Mustecabizade Ismet completed the work based on Naci’s drafts and notes. Thedictionary was still in demand after a few presses, and Kirkor Efendi wished to publish itand asked Tahiru’l-Mevlevi for reorganizations and additions. Tahiru’l-Mevlevi acceptedthe offer and worked with Zeki Efendi. While Zeki Efendi rearranged the dictionary inalphabetical order, Tahiru’l-Mevlevi went over the whole work, did necessary corrections,and added many more entries. These new entries include biographies of many poets andwriters. The distinguishing feature of the dictionary is its inclusion of these biographies.This study deals with the aforementioned biographies in Lugat-i Naci. It questionsownership of the biography entries to find out which ones were actually written by Naci,if Mustecabizade Ismet or Tahiru’l-Mevlevi added any biography entries, and if they did,which ones were written by them. Various editions of the dictionary were compared, and - 1068 - M. Korkut ÇEÇEN, Şair ve Yazar Biyografilerine Katkısı Bakımından Lügat-i Nâcîit is concluded that Tahiru’l-Mevlevi included many biographies into the dictionary. Next,his entries were analysed to locate his sources. The periods when those poets and writerslived were defined and ranked with their dates of birth and death. The data are presentedin various tables and graphics for the benefit of readers. Consequently, the present studyaims to present the contribution of Lugat-i Naci in the illumination of various poets’ andwriters’ biographies

___

  • Muallim Nâcî, Lügat-i Nâcî (Tıpkıbasım), Çağrı Yay., 6. Baskı: İstanbul.