AYTIŞLAR VE ATIŞMALAR (Türk Dünyasının Ortak Kültürel Değerlerinden Bir Örnek)
Dünya üzerinde çok geniş bir coğrafyaya yayılmış olan Türklük âleminin gelenek ve göreneklerinde, dünya görüşünde, geleneksel edebiyat anlayışında, değer yargılarında ortaklıklar vardır. Bu ortaklıklar, Türk soylu halkların aynı kökten geldiğinin delili durumundadır. Geleneksel edebiyat alanındaki ortaklıklardan birisi de Türkiye Türkçesinde “atışma”, Kırgız Türkçesinde ise “aytış” olarak adlandırılan türlerdir. Diğer Türk boylarında da olduğu gibi Türk halk edebiyatında da Kırgız halk edebiyatında da bu türün hem anonim hem de âşık ve akınlarla ilişkili olarak ferdi türleri mevcuttur. Bu çalışmada, Kırgız aytış türleri ile Türkiye Türkçesindeki atışmalar karşılaştırılacak ve benzerliklerle farklılıklardan oluşan zenginlikler ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler:
halk edebiyatı, aytış, atışma, Kırgız, Türkiye Türkleri
“AYTIŞLAR” AND “ATIŞMALAR” (An Example of Common Cultural Values of the Turkic World Abstract)
There are commonalities in the traditions and customs, worldview, traditional literary understanding and value judgments of the Turkish world, which has spread over a wide geography in the world. These partnerships are proof that the Turkish noble peoples come from the same root. One of the traditional partnership in the field of literature in Turkey in the Turkish "atışma", while in the Kyrgyz Turkish "aytış" are named as such. As in other Turkish tribes, there are individual types of this genre, both anonymous and related to "âşık" and "akın" in Turkish folk literature as well as in Kyrgyz folk literature. In this study, the Kyrgyz "aytış" with Turkey in the Turkish types "atışma" are to be compared; The richness of similarities and differences will be tried to be revealed.
Keywords:
Folk Literature, aytış, atışma, Kyrgyz, Turkey Turks,
___
- Akmataliyev, Abdıldacan, A. Caynakova, İ. Cumabayev, B. Kebekova, R. Kıdırbayeva, K. Kırbaşev, S. Musayev (2002), Kırgız Adabiyatının Tarıxı 1, Bişkek.
- Bektenov, Z., T. Bayciyev (1993), Kırgız Adabiyatı, Bişkek: Mektep.
- Gözaydın, Nevzat (1989), “Anonim Halk Şiiri Üzerine”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı III, Ocak-Haziran, 445-450: 1-104.
- Kaya, Doğan (2007), Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yay.
- Kayıpov, Süleyman (1981), El Irçıları. Frunze: Kırgızistan Basması.
- Orozkanov, Abdıselam (2006). Tökmölüktün Başatı, Kalıptanuu Etaptarı cana Sinkrettüü Tabiyatı. Bişkek.
- Tokombayeva, A. (1972). Aytıştar. Frunze.
- Yıldız, Naciye (2007), Kırgız Halk Edebiyatı I, Ankara: Alp Yay.
- Yıldız, Naciye (2016), “Kırgız Akın Geleneği”, Türk Dünyası Âşık Edebiyatı Ed. Naciye Yıldız, F. Ahsen Turan, Ankara: Gazi Kitabevi: 375-450. https://edebiyatvesanatakademisi.com (Erişim Tarihi: 26.02.2021)
- Başlangıç: 2021
- Yayıncı: Kutbilim Araştırma, Kültür ve Dayanışma Derneği