THOMAS KUHN: TARİHSELCİ BİR BİLİM FELSEFESİ ÖRNEĞİ

Bu yazı, Thomas Kuhn'un ilk kez 1962 tarihinde yayınlanan (ve bazı itirazlara yanıtla birlikte kendi düzeltme ve eklemeleriyle 1970'de ikinci kez basılan) Bilimsel Devrimlerin Yapısı adlı yapıtında ortaya koyduğu temel yaklaşımı, yani bilim tarihindeki gelişmeleri görmezden gelerek bilimin yapısına ya da bilimdeki ilerlemeye ilişkin sağlıklı bir görüş oluşturmanın olanaklı olmadığı tezini, Vico'dan başlayarak Dilthey'a dek uzanan düşünce geleneğiyle ilişkilendirme denemesidir. Söz konusu düşünce geleneğinin öne çıkan başlıca karakteristiği, tarihselci yaklaşımdır. Yazıda, Kuhn'un bilim felsefesini kavrayışı, kullandığı kendine özgü terimlerle özetlendikten sonra, bu kavrayışta öne çıkan tarihselci unsurların izinin sürülmesi amaçlanmıştır. Ayrıca, böylesi bir iz sürme bağlamında, (Dilthey'da en yetkin ifadelendirişlerinden birini bulan) tarihselci düşüncenin modern felsefedeki kökenlerine de değinilmiş; (Dilthey'a etkileri göz önünde tutularak) Vico ve Herder'in düşünceleri ele alınmıştır. Böylelikle Kuhn'un bilim felsefesi görüşünü geliştirirken dayandığı tarihsel zeminin bilim tarihi kadar tarihselcilik tarafından da karakterize edildiğinin gösterilmesi hedeflenmiştir.

THOMAS KUHN: AN EXEMPLAR FOR A HISTORIST PHILOSOPHY OF SCIENCE

This essay is an attempt to relate Kuhn's main perspective -i.e., his thesis that it is not possible to formulate a plausible view on the structure of and/or progress in science if we underestimate the developments in the history of science -as first published in The Structure of Scientific Revolutions in 1962 (and second, with his own additional remarks and replies to objections in 1970)-with a tradition of thought which could be started with Vico, and is continued through Dilthey. Historism, or historical perspective could be claimed to be the major characteristic of this tradition. After a summary of Kuhn's conception of philosophy of science, with his own terms, we intend to follow the trails of historist elements within the summarised conception. Moreover, within this context, the origins of historism1 (which owes one of its best expositions to Dilthey) in modern philosophy; and the thoughts of Vico and Herder (concerning their influences on Dilthey) are taken up. Doing so will show that the historical background of Kuhn's philosophy of science is characterised not only by history of science, but also by historism.

___

Cevizci, Ahmet (haz.), Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yay., 2005.

Chalmers, Alan F., Bilim Dedikleri, çev. Hüsamettin Arslan, İstanbul: Paradigma Yay., 2008.

Dilthey, Wilhelm,"Tin Bilimlerine Giriş", Hermeneutik ve Tin Bilimleri, çev. ve der. Doğan Özlem, İstanbul: Paradigma Yay., 1999, s. 11-30.

----, "Hermeneutiğin Doğuşu", Hermeneutik ve Tin Bilimleri, çev. ve derl. Doğan Özlem, İstanbul: Paradigma Yay., 1999, s. 83-119.

Güçlü, Baki vd. (haz.), Felsefe Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yay., 2008.

Herder, Johann Gottfried, "İnsanlık Tarihi Felsefesi Üzerine Düşünceler", çev. Doğan Özlem, Tarih Felsefesi: Seçme Metinler, haz. Doğan Özlem-Güçlü Ateşoğlu, Ankara: DoğuBatı Yay., 2006, s. 23-29.

Koyré, Alexandre, Yeniçağ Biliminin Doğuşu, çev. Kurtuluş Dinçer, Ankara: Gündoğan Yay., 1994.

Kuhn, Thomas S., The Structure of Scientific Revolutions, USA: The University of Chicago Press (2nd Ed.), 1970.

Löwith, Karl, "Vico", Tarih Felsefesi içinde, çev. Doğan Özlem, İstanbul: İnkılâp Yay., 2004, s. 261-276.

Özlem, Doğan, Tarih Felsefesi, İstanbul: İnkılâp Yay., 2004.

Vico, Giambattista, Yeni Bilim, çev. Sema Önal-Akkaş, Ankara: DoğuBatı Yay., 2007.