Nurettin BELTEKİN

Almanca Kaynaklarda Zaza Kürtleri

Alman oryantalistler 18. yüzyılda ve özellikle 19. yüzyılın başlarında Zaza Kürtleri üzerinde çalışmaya başladılar. Bu yüzyıllarda oryantalizm bir bilim haline getirilmiş ancak eserlerinin motivasyonu ve çerçevesi sömürgecilikle ilgilidir. Alman oryantalistleri Berlin'deki ve özellikle Leipzig'deki Şarkiyat Enstitülerinden eğitim alarak mezun olmuşlardır. Zazalar üzerine yapılan çalışmaların çoğu 1850-1940 yılları arasındadır. Bu yıllarda Almanya'da uygulamalı oryantalizm (angewandte orientalististik) ekolü hakimdi. Çok ilginçtir, Alman oryantalizmi diğer Avrupa oryantalizminden farklıdır. Diğer Avrupalılardan farklı olarak kendilerini Doğu'ya ait görüyorlardı. Dolayısıyla o yıllarda Alman ulusal kimliği Batılı olarak değil, Doğulu olarak inşa ediliyordu. Tabii ki bu proje için materyallere ihtiyaçları vardı ve bu çerçevede araştırma gezileri yaptılar. Örneğin Schlegel Hindustan'a, Friedrich Carl Andreas İran'a ve Oskar Mann û Albert von Le Coq Kürdistan'a seyahat ederek Doğu'nun ve Kürtlerin dilsel, kültürel ve diğer özelliklerine ilişkin materyaller topladı. Bu çalışmada Friedrich Müller, Peter I. Lerch, A. Houtum-Schindler, Le Coq, Albert Von, Karl Hadank, Friedrich Carl Andreas, Oscar Mann, Wilhelm Strecker ve Otto gibi bazı araştırmacıların eserleri tanıtılmaya çalışılmaktadır. Blau, Friedrich von Spiegel.

Anahtar Kelimeler:

Kürt, Zaza, Alman Kaynakları, Dil

Zaza Kurds in German Sources

German orientalists have begun to study on Zaza Kurds in the 18th and especially at the beginning of the 19th century. In these centuries, orientalism was made like a science, but the motivation and framework of their works are related to colonialism. German orientalists have graduated educated in the institutes of Oriental Studies of Berlin and especially in Leipzig. The studies have been done on Zazas most of them are between 1850 and 1940. In these years, applied orientalism (angewandte orientalistik) school was dominant in Germany. It is very interesting, German orientalism is different from other European orientalism. They saw themselves as belonging to the East, unlike other Europeans. Therefore, in those years, the German national identity was not built as an occidental, but rather as an oriental. Of course for this project they need materials and in this framework, they had research traveling. For example, Schlegel traveled to India, Friedrich Carl Andreas to Iran, and Oskar Mann û Albert von Le Coq to Kurdistan, collecting material on the linguistic, cultural, and other specialties of the East and the Kurds. In this study, it is tried to introduce the works of some researchers such as Friedrich Müller, Peter I. Lerch, A. Houtum-Schindler, Albert Von Le Coq, Karl Hadank, Friedrich Carl Andreas, Oscar Mann, Wilhelm Strecker, Otto Blau and Friedrich von Spiegel.

Keywords:

German Zaza Kurds, Language, Kultur, Geography,

PDF

___

Amryan, T., Kubálek, P., Six-Hohenbalken M. (2023). Dersim From Different Angles. https://www.austriaca.at/0xc1aa5576%200x003d2107.pdf
Avcı, R. (2021). Oryantalist Oskar Mann’ın (1867–1917) Osmanlı Seyahati Mektuplarında Zazacanın Tasnifi. Nüsha, 21(52), 161-178.
Blau, O. (1862). Nachrichten über Kurdische stämme, Mittheilungen über die Duśik-Kurden. Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft Leîbzîg, 1862, 621-627.
Beltekin, N. (2020). Kolonize Edilmiş Bir Alanı Araştırmak: Alman Oryantalist Çalışmalarında Zazalar. Şarkiyat, 12(3), 559-574.
Deutsche-biographie, (2020). Otto Balu https://www.deutschebiographie.de/sfz4675.html?language=en. 31.03.2020
Ercan Çağlayan, Zazalar: Tarih, Kültür ve Kimlik. 3. Baskı, İstanbul, 2016.
Fırat, N. (2015). “Aşiret ve İsyan: Batı'nın Kürt Algısı” İstanbul: Weşanxaneya Avesta Global Plants (2023). Handel-Mazzetti, Heinrich R.E. (1882-1940). https://plants.jstor.org/stable/10.5555/al.ap.person.bm000337165
Görgün, H. (2003). Albert August von Le Coq. https://islamansiklopedisi.org.tr/le-coq-albert-august-von Erişim 16.04.2020
Kirdkî, (2020). Otto Blau. http://www.kirdki.com/?p=1290. 31.03.2020
Kolivand, Mojtaba “Stimmen Aus Der Vergangenheit: Eine kurdisch musikalische Entdeckung im Nachlass von Oskar Mann”, Bibliotheks Magazin, 3, Berlin, 2012, s.17-21
Kolivand, M. (2014). Persische und kurdischeReiseberichte. Die Briefe des Berliner Orientalisten Oskar Mann während seinerbeiden Expeditionen in den Vorderen Orient 1901–1907. Wiesbaden: Harrassowitz.
Kurıj, S. (2014). The Studies of Peter Lerch on Kurdology. Nûbihar Akademi, 1/1, İstanbul, s.93-108.
Meyers, (1909). Meyers Großes Konversations-Lexikon, Band 19. Leipzig 1909, s. 113. http://www.zeno.org/Meyers-1905/A/Strecker+(Reschid)+Pascha
Mann, O., Hadank, K. (1932). Die Mundarten der Zâzâ. Hauptsächlich aus Siverek und Kor. Leipzig.
Marchand, S. (2009). German Orientalism: Religion, Race, Scholarship, Cambridge: Cambridge University Press,
Friedrich Müller: Zaza-Dialekt der Kurdensprache. (=Beiträge zur Kenntniss der neupersischen Dialekte. 3). (Aus dem November-Hefte des Jahrganges 1864 der Sitzungsberichte der phil.-hist. Classe der kais. Akademie der Wissenschaften, XLVIII. Bd., besonders abgedruckt), 1865 eingeschränkte Vorschau in der Google-Buchsuche
Onur B. Kula, “Batı Edebiyatında Oryantalizm: Batı Edebiyatında Oryantalizm I-II”, İstanbul, 2011. Paul, L. (2020). Karl Hadank (1882–1945) and the Kurdisch-Persische Forschungen: Ambitions, Achievements, and Ideological Entanglements. DIYÂR, 1(2), 289-309.
Schmitt, Rüdiger (2002). Friedrich von Spiegel. The Encyclopædia Iranica. http://www.iranicaonline.org/articles/spiegel Erişim 31.03.2020
Said, E. (1991). Oryantalizm Sömürgeciliğin Keşif Kolu. çev. Salahattin Ayaz İstanbul:Pınar Yayınları
Spiegel, Friedrich von (1871). Eranische Alterumskunde. Erster Band. Leipzig: Verlag von Wilhelm Engelmann. https://archive.org/details/bub_gb_bi8oAqsv4AEC/page/751/mode/2up 15.06.2023
Eş-Şâhid, S. M. (2023). Walther Hinz. https://islamansiklopedisi.org.tr/hinz-walther.
Verheij, J. (2017). Doğu Anadolu'da Batılı Seyyahlar 1800-1914 Açıklamalı Bibliyografya Denemesi. Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, 0(44), 379- 420.
Von Le Coq, A. (1903). Kurdische texte. Gedruck in der Reichsdruckerei. Berlin.