Temel ÇALIK, Yaşar ÖZBAY, Arif ÖZER, Türker KURT, Mehmet KANDEMİR

3421

İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Zorbalık Statülerinin Okul İklimi, Prososyal Davranışlar, Temel İhtiyaçlar Ve Cinsiyet Değişkenlerine Göre İncelenmesi

Bu arastırmada okul iklimi, prososyal davranıslar (faydacı ve özgeci yardım), temel ihtiyaçlar ve cinsiyet degiskenlerinin ögrencilerin zorbalık statülerinden (zorba ve kurban) birinde bulunma olasılıklarını yordama güçleri arastırılmıstır. Arastırma grubunu Ankara ilinde 2007 – 2008 ögretim yılında ilkögretim 6., 7., ve 8. sınıflara devam eden 456 ögrenci olusturmustur. Veriler ikili logit regresyon analizi kullanılarak çözümlenmistir. Arastırmanın yordayıcı degiskenlerini; cinsiyet, okul iklimi, temel ihtiyaçlar ve prososyal davranıslar (faydacı ve özgeci yardım); sonuç ya da yordanan degiskenini ise zorbalık statüleri (zorba ve kurban) olusturmaktadır. Analiz sonuçları, temel ihtiyaçlar dısındaki tüm degiskenlerin zorbalık davranıslarını anlamlı düzeyde yordadıklarını göstermistir. Diger bir ifadeyle, okul ikliminin olumlu olması, ögrencinin cinsiyetin erkek olması ve özgeci yardım davranısları göstermesi, ögrencinin zorba olarak sınıflandırılma olasılıgını azaltmaktadır.
Anahtar Kelimeler:

zorbalık statüleri , okul iklimi , temel ihtiyaçlar , prososyal davranış

Examination of Primary Scool Students’ Bullying Status on The Basis of the Variables of School Climate, Pro-Social Behaviors, Basic Needs and Gender

This study investigated the capacity of school climate, pro-social behaviors (selfish or altruism) basic needs and gender to predict the possibility of a student to fall in one of the bullying status (bully or victim). Participants were composed of 456 students who attended 6th, 7th and 8th grades of primary schools in Ankara Province in 2007 – 2008 education years. Data was analyzed by using binary logistic regression analysis. Predictive variables of the study were determined as gender, school climate, basic needs and pro-social behaviors (selfish or altruism) and the result or predicted variable as bullying status (bully or victim). The results of the analysis showed that all variables except for the basic needs predict the bullying behaviors at a meaningful level. In other words, “a positive school climate”, “being a male” and “providing altruism” are the three factors that decrease the possibility of a student to be classified as a bully.
Keywords:

bullying status , school climate , basic needs , pro-social behaviors,

PDF

___

  • Anderson, C.S. (1982). The search for school climate: A review of research. Review of Educational Research, 52(3), 368-420.
  • Austin, S. & Joseph, S. (1996). Assessment of bully/victim problems in ( to 11 year olds. British Journal of Educational Psychology, 66, 447-456.
  • Baldry A.C. & Farrington D. P. (2000). Bullies and delinpunts. personal characteristics and parental styles. Journal of Community And Applied Social Psychology, 10, 17-18.
  • Banks, R. (1997). Bullying in school. ERİC Digest. 09.07.2005 tarihinde http://npin.org/library/pre 1998/n00416.html adresinden alınmıştır.
  • Bilgin, N. (1988). Sosyal psikolojiye giriş. İzmir: Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
  • Björkpvist K. & Österman K. (1999). The nature of school bullying: across national perspective. London and New York: Routhledge.
  • Brand, S. & Felner, R.D. (1996). Cross-situational inconsistency in behavioral assessments and family/school environments. Journal of Community Psychology, 24, 160-174.
  • Brand, S., Felner, R., Shim, M., Seitsinger, A., Dumas, T. (2003) Middle School Improvement and Reform: Development and Validation of a School-Level Assessment of Climate, Cultural Pluralism, and School Safety. Journal of Educational Psychology, 95(3), 570-588.
  • Bridge, B. (2003). Zorbalık: Bilinmeyen çeşitleri ve çözümleri. Beyaz İstanbul: Yayınları
  • Cairns, R. B., Cairns, B.D., Neckerman, H. J, (1989). Growth and Agression: 1. Childhood to early adolesence. Developmental Psychology, 11, 215-232.
  • Celep, C. (2002). Sınıf yönetimi ve disiplini. (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Choi, J., (2005). Social Interdependence and social dominance: determinants of children’s bullying, victimization and pro-social behaviors. Unpublished doctoral dissertation, University of Minnesota, USA.
  • Comer, J.P. (2001). School that develop children. American Prospect, 12 (7), 30-35
  • Crick, N.R., & Grotpeter, J.K. (1995). Relational agression, gender, and social- psychological adjustment. Child Development, 66, 710-722.
  • Cushing, L. S.;Horner, R.H.; & Barrier,H. (2008). Validation and congruent validity of a direct observation tool to assess student social climate. Journal of Positive Behavior Interventions. [Online] 09.07.2008 tarihinde http://pbi.sagepub.com. Adresinden alınmıştır.
  • Çalık, T., Özbay, Y., Erkan, S., Kurt, T., Kandemir, M. (2006). Seçim teorisi temelli güvenli okul iklimi oluşturma projesi. Proje No: 106K016. (Proje, Tübitak Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmalarını Destekleme Grubu (SOBAG) tarafından desteklenmiştir.
  • Çınkır, Ş. ve Karaman-Kepenekçi, Y. (2003). Öğrenciler arası zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 34, 236-253.
  • Dautenhahn, K., & Woods, S. (2003). Possible Connections between behavior, empathy and imitation. ERİC Document Reproduction Service No: 9901485
  • Dölek, N. (2001). İlk ve orta öğretim okullarındaki öğrenciler arasında zorbaca davranışların incelenmesi ve “zorbalığı önleme tutumu geliştirilmesi programı”nın etkisinin araştırılması. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Eisenberg, N., & Strayer, J. (1987). Empathy and ıts development. New York: Cambridge University Press.
  • Elliot, M. (1992). Bullying. A practicical guide to coping for schools. Wiltshire: Longman.
  • Eşici, H. (2007). İlköğretim Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Temel İhtiyaçlarının Karşılanma Düzeyi İle Zorbacı Davranışları Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış yükseklisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
  • Glasser, W. (1965). Reality therapy: A new approche to psychiatry. New York: Harper and Row.
  • Glasser, W. (1985). Control theory: A new explanation of how we control our lives. New York: Harper & Row Publishers.
  • Gottfredson, G.D., & Gottfredson, D.C. (1985). Victimizatization in schools. New York: Plenum.
  • Gültekin, Z. ve Sayıl, M. (2005). Akran Zorbalığını belirleme ölçeğinin geliştirme çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 15, 47-61.
  • Halpin, A.W., & Croft, D.B. (1963). The organizational climate of schools. Chicago: Midwest Administration Center.
  • Hoy, W.K., Tarter, C. & Kottkamp, R.B.(1991). Open schools/healty schools:measuring organizational climate. Beverly Hills: Sage Publication.
  • Hoy, W.K. (2003). School climate. In J.W. Guhtrie (Ed.), Encylopedia of education (2nd ed.), (pp. 2121-2124). New York: Thompson Gale.
  • İkinci, M. (2003). Ergenlerde temel ihtiyaçların karşılanma düzeyi ile başa çıkma davranışları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
  • James, B. (1994). School violence and the law: The search for suitable tools. School Psychology Review, 32(2), 190-203
  • Kandemir, M. (2006). İlköğretimde algılanan sınıf içi empatik atmosfer ile benlik algısı arasındaki etkileşimin akran zorbalığı ile ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Kandemir, M., Palancı, M., Kurt, T., ve Çakır, O., (2008). Relation of the interaction between the self-esteem of elementary students and their prosocial behaviors with peer bullying. International Conference On Educational Sciences 2008 ( ICES’08), Cilt 2, (pp. 1089-1094).
  • Kartal, H. (2008). Bullying prevalence among elementary students. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 207-217.
  • Karylowski, J., (1982). Two types of altruistic behavior: Doing good to feel good or to make the other feel good. In V. J. Derlege And J. Grzelak (Eds.), Cooperation And Helping Behavior: Theories And Research. NY. Academic Press.
  • Khoury-Kassabri, M., Benbenishy, R., & Astor, R.A. (2005). The effects of school climate, socioecomics, and culturel factors on student victimization in Israel. Social Work Research, 29(3), 165-180.
  • Loukas, A., Suzuki, R. Horton, K.D. (2006) Examining School Connecyedness as a mediator of school climate effects. Journal of Research on Adolesence, 16(3), 491-502.
  • MEB (2006). Eğitim ortamında şiddetin önlenmesi ve azaltılması strateji ve eylem planı (2006-2011+), Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Genel Müdürlüğü.
  • MEB (2007). Çocuklarda ve gençlerde artan şiddet eğilimi ile okullarda meydana gelen olayların araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulan TBMM araştırma komisyonu raporu. Ankara: Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
  • Michalik, N., (2005). Determinants of adolescent prosocial behavior: parental personality and socialization. Unpublished doctoral dissertation. Arizona State University. USA.
  • Nabuzoka, D. (2003). Experiences of bullying-reated behaviors by english and zambian pupils: A comparaive study. Educational Research, 45(1), 95-109
  • Olweus, D. (2002). Annotation: Bullying at school: Basic fact and effects of a school basit intervention program. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 35(7) 1171-1190.
  • Olweus, D. (2003). A profile of bullying at school. Educational Leadership, 60,(6), Retrieved March 5, 2008, from EBSCO host database.
  • Palancı, M. ve Özbay, Y. (2005). Lise ve üniversite öğrencilerinin sosyal kaygı problemlerini gidermeye yönelik gerçeklik terapisi oryantasyonlu yardım programı. (Editörler: S. Erkan ve A. Kaya). Deneysel olarak sınanmış grupla psikolojik danışma ve rehberlik programları II. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
  • Pekel-Uludağlı ve N., Uçanok, Z. (2005). Akran Zorbalığı gruplarında yalnızlık ve akademik başarı ile sosyometrik statüye göre zorba/kurban davranış türleri. Türk Psikoloji Dergisi, 20(56), 77-92.
  • Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: Tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 531-562.
  • Rolland E. & Galloway D. (2002). Classrom infulences on bullying. Centre for Behavioral Research, 44, 299-300.
  • Rushton, J. P ve M. R. Sorrentino. (1981). Altruism and helping behavior: social, personality and developmental perspectives. New Jersey: Lawrence Ass. Publishers.
  • Sabo, D. J. (1995) Organizational climate of middle schools and the quality of student life. Journal of Research and Development in Education, 28, 150-160.
  • Scales., P.C., & Taccogna, J. (2001). Developmental assets for school and life. The Education Digest, 66(6), 34-39.
  • Welsh, W.N. (2000) The effects of school climate on school disorder. ANNALS, 567 14 Haziran 2008 tarihinde http://ann.sagepub.com/cgi/content/refs/567/1/88 adresinden alınmıştır.
Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi-Cover
  • ISSN: 1300-4832
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1995
  • Yayıncı: Pegem Akademi Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Yükseköğretim kurumlarında akademisyenlerin öğretim performansını değerlendirme sürecinde kullanılan yöntemler

Nurdan KALAYCI

Bilişsel Farkındalık Becerilerinin Geliştirilmesinde Bilişsel Koçluk Yaklaşımı

ÖZDEN DEMİR, AHMET DOĞANAY

İlköğretim Öğrencilerinin Disipline Sınıf Kurallarına ve Cezalara İlişkin Görüşlerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi (Türkiye-Norveç Örneği)

Adnan BOYACI

İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Zorbalık Statülerinin Okul İklimi, Prososyal Davranışlar, Temel İhtiyaçlar Ve Cinsiyet Değişkenlerine Göre İncelenmesi

Temel ÇALIK, Yaşar ÖZBAY, Arif ÖZER, Türker KURT, Mehmet KANDEMİR

İlkögretim Okulu Yöneticilerinin Kullandıkları Örgütsel Güç Kaynaklarına İlişkin Öğretmen Görüşleri

Osman TİTREK, DEMET ZAFER GÜNEŞ

Not Alma Stratejisinin Öğretiminin Tarih Başarısı ve Hatırda Tutma Üzerindeki Etkileri

DUYGU ÇETİNGÖZ, Kamile AÇIKGÖZ

Ortaöğretimdeki Öğretmen ve Öğrencilerin İstenmeyen Davranışlarla Baş Etme Konusundaki Görüşlerinin Karşılaştırılması

MERAL ATICI, FERAH ÇEKİCİ