CİFRE DAİR RESİMLİ, İLGİNÇ BİR MANZUM ESER: KİTÂBU’L-AKTÂB
Cifr, değişik metotlarla gelecekten haber verdiği iddia edilen ilmi veya bu ilmi kapsayan eserleri ifade eder. Geçmiş peygamberlere verilen kitapların özünü, ayrıca kıyamete kadar gerçekleşecek bütün dinî ve siyasî olaylarla karşılaşılacak problemlerin çözüm yollarını içeren bu eserler ancak Ehl-i Beyt’e mensup imamlarca çözülebileceği iddia edilen rumuzlarla doludur. Bu konudaki görüşlerini barındıran eserleri olan İbnü’l-Arabî’ye Osmanlı hânedan ve sultanlarının hükümranlık süreleri hakkında bazı tahminlerde bulunduğu eş-Şeceretü’n-Nuʿmâniyye fi Devleti’l-ʿOsmâniyye adlı bir eser de nisbet edilmektedir. Türk edebiyatında cifre dair müstakil risalelerin yanı sıra şiirlerinde cifre dair izler bulunan şairler de bulunmaktadır. Bu çalışmada incelenen Sıdkî’ye ait Kitâbul-aktâb ise İbnü’l-Arabî’nin zikredilen eserinden esinlenilerek kaleme alınmış manzum bir eserdir. Sıdkî bu ilginç eserinde, Hamzaviyye tarikatına mensup olduğunu belirttiği şahısların fiziksel özellikleri ve yaradılışlarına dair bilgilerle birlikte onların meslekleri, memleketleri, bazılarının isimleri ve ölüm tarihlerine de yer vermiştir. Bu yönüyle eser, şehrengiz, kıyafetnâme ve biyografi gibi türlerden de izler taşımaktadır. Cifr kurallarından bahsedilen bir bölümle başlayan eser, giriş niteliğinde bir bölümle devam eder. Ardından 16 kişinin her birinin 12 beyitle tanıtıldığı müstakil bölümler gelir. Daha sonra 47 kişiye ait resim ve her birinin altında resimle ilgili birer beytin yer aldığı bölüm vardır. Eser, Hamzaviyye tarikatı mensupları ve kaderle ilgili beyitlerin ardından Anadolu’dan haberlerin verildiği 44 beyitlik bölümle sona erer. Kitâbu’l-aktâb’ın bizce en orijinal tarafı ve bu tip eserlerden ayrılan yönü, kendilerinden bahsedilen 63 kişiye ait suretler, bir kuş ve bir hilal-yıldız olmak üzere toplam 65 renkli çizimi ihtiva etmesidir.
Anahtar Kelimeler:
Cifr, gayb, kutb, İbnü’l-Arabî, Osmanlı’da resim
AN ILLUSTRATED, INTERESTING VERSE BOOK ABOUT CIFR: KITĀB Al-AKTĀB
Cifr refers to the science that is claimed to inform the future with different methods or works. These works, which contain the essence of the books given to the prophets of the past, as well as the solutions of the problems to be encountered with all religious and political events until the apocalyptic, are filled only with nicknames that can be solved by imams belonging to Ahl al-Bayt. It is said that Ibn al-Arabî, who has his works on this subject, also wrote a work called al-Schacarat al-Nuʿmâniyye fî Devlet al-ʿOsmâniyye, where he made some predictions about the reign of the Ottoman dynasties and sultans. In Turkish literature, there are poets with traces of cifr in their poems, as well as individual tales about cifr. Kitâb al-aktâb belonging to Sıdqî examined in this study is a verse work inspired by the mentioned work of Ibn al-Arabî. In his interesting work, Sıdqî included their occupations, hometowns, some names and dates of death, along with information about the physical characteristics and creation of the people whom he stated to belong to the Hamzaviyyah sect. In this respect, the work also contains traces from various types such as sehrengiz, typology and biography. The work, which starts with a section mentioned in the rules of cifr, folled by an introductory section. Then there are separate sections where each of the 16 people is introduced with 12 couplets. After those couplets, there is the picture of 47 people and a section below each of which contains a couplet about the picture. The work ends with 44 couplets in which news from Anatolia are given after the members of the Hamzaviyyah order and couplets about fate. The most original side of the Kitâb al-aktâb and the direction that separates from such works is that it contains a total of 65 colored drawings, including copies of 63 people mentioned, a bird and a crescent-star.
Keywords:
Cifr, gayb, kutb, Ibn al-Arabī, painting in Ottoman,
___
- Akçara, Mehmet (2014). Sıdkî, Süleyman. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sidki-suleyman (Erişim Tarihi: 02.06.2020).
- Akçara, Mehmet (2015). Sıdkî, Abdullah Sıdkî Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sidki-abdullah-sidki-efendi. (Erişim Tarihi: 02.06.2020).
- Ateş, Süleyman (2002). "Kutub". İslâm Ansiklopedisi. C. 26. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 498-499. https://islamansiklopedisi.org.tr/kutub (Erişim Tarihi: 01.06.2020). Çabuk, Vahit (1989). Solak-zâde Tarihi. C. 2. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Çetin, Harun (çev.) (2018). Muhyiddin İbn-i Arabî, Eş-Şeceretü’n-Numaniyye Fi’d-Devleti’l Osmaniyye. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
- Eren, Abdullah (2014). Sıdkî Mehmed. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sidki-mehmed. (Erişim Tarihi: 02.06.2020).
- Kabak, Turgay (2013). Sıdkî, Sânî. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sidki-sani; Sıdkî, Süleyman. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sidki-suleyman (Erişim Tarihi: 02.06.2020).
- Kahraman, Seyit Ali-Dağlı, Yücel-Dankoff, Robert (2007). Evliya Çelebi Seyahatnamesi. C. 10. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 64-65.
- Kara, Necati (1994). “Kur’ân’da Ğayb”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. S. 1. s. 54-90.
- Köksal, Mehmet Fatih (2017). “Metin Neşrinde Vezinle İlgili Problemler, Bazı Tespit ve Teklifler”. Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. İstanbul: Kesit Yayınları. s. 47-67.
- Kurnaz, Cemal-Mustafa Tatçı (2001). Nail Tuman, Tuhfe-i Nâilî. Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
- Sezen, Gülşen (2013). Sıdkî, Mustafa Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sidki-mustafa-efendi. (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
- Sıdkî (yz.). Kitâbu’l-Aktâb. Berlin Milli Kütüphanesi (Staatsbibliothek zu Berlin) Ms. Or. Oct.3638. https://digital.staatsbibliothek-berlin.de/werkansicht?PPN= PPN620028874&PHYSID=PHYS_0001 (Erişim Tarihi: 02.06.2020).
- Şenödeyici, Özer (2018). "Ehl-i Beyt’in Gizemli Mirası Cifir ve Türkçe Cifir Metinlerinden Örnekler". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi. S. 87. s. 219-236.
- Uludağ, Süleyman (2008). "Ricâlü’l-Gayb". İslâm Ansiklopedisi. C. 35. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 81-83. https://islamansiklopedisi.org.tr/ricalul-gayb (Erişim Tarihi: 01.06.2020).
- Uslu Yazgan, Nesibe (2015). Sıdkî, Hekimhanlı. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sidki-hekimhanli (Erişim Tarihi: 02.06.2020).
- Yurdagür, Metin (1993). "Cefr". İslâm Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 215-218. https://islamansiklopedisi.org.tr/cefr (Erişim Tarihi: 01.06.2020).
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2020
- Yayıncı: İstanbul Kültür Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
“TEVBE-İ NASÛH” KAVRAMI VE DİVAN EDEBİYATINDAKİ KULLANIMLARI ÜZERİNE
TÜRKÇEDEKİ MEYVE ADLARININ İŞLEVSELLİĞİ
BERLİN DEVLET KÜTÜPHANESİ’NDE XVI. YÜZYILDA DERLENMİŞ KIYMETLİ BİR MECMUA: “MECMÛ’A-İ NEZÂYİR”
CİFRE DAİR RESİMLİ, İLGİNÇ BİR MANZUM ESER: KİTÂBU’L-AKTÂB