Toplumsal Aidiyet Kapsamında Benimsenmiş ve Kimlik Temsili Sorumluluğunu Üstlenmiş Görsel Göstergeler

Doğduğu andan itibaren ait olma içgüdüsünden hareketle başta annesine ait olmak ve annesini sahiplenmek isteyen birey, yaşamı boyunca bu ait olma ve sahiplenme hissiyle hareket etmekte; bireysel ölçüde başlayan bu hisler zamanla toplumsallaşmakta ve toplumlar hem kendilerini ait hissetmek hem de kendilerine ait olanı hissettirmek amacıyla görsel göstergeler kullanmaktadırlar. Bilgi ve iletileri dil kullanmadan aktararak, gösterileni temsil eden görsel araçlar olarak tanımlanabilen görsel göstergeler, kimlik temsillerinde önemli işlevler yüklenmektedirler. Bu çalışmanın kapsamı, görsel göstergeler olarak niteleyebileceğimiz Türk halk resmi örneklerinin aidiyet ve kimlik bağlamında yer kimliği oluşumunda yüklenmiş oldukları sorumlulukların cemevleri merkezli olarak Karacaahmet Cemevi örneğinden hareketle incelenip değerlendirilmesidir. Çalışma neticesinde elde edilen bilgiler Türk halk resminin, görsel göstergeler olarak işlevlerinin var olduğunun ve devam ettiğinin somut bir göstergesi şeklinde yorumlanmıştır. Çalışma resim analizine dayanmaktadır. Resimlerin sadece bir tablo olarak süsleme işlevini yerine getirmekle kalmayıp menkıbeden dünya görüşüne, düşünce yapısından inanışlara varıncaya kadar birçok konuya ilişkin atıflar, hatırlatmalar, göndermeler taşıdıkları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

aidiyet, kimlik, yer kimliği, görsel gösterge, cemevi

Visual Signs which are adopted within the Scope of Social Belonging and which have the Responsibility for the Representation of Identity

The individual who firstly wants to belong to the mother and embrace her due to the instinct of belonging, which occurs from the moment of birth, acts with a sense of belonging and ownership throughout the life. These emotions which emerge at the individual level become social phenomena in time. Thus, societies use visual signs to feel the sense of belonging and to feel the thing which belongs to them. Visual signs which extracts information and messages without language and which can be defined as visual tools, which represent the signified, have important functions in the representations of identity. Within the scope of this study, the role of the examples of Turkish folk paintings which can be described as visual signs was evaluated in the context of belonging and identity in the development of the place identity. Hence, examples of cemevis, especially Karacaahmet Cemevi, were examined. As a result of the study, revealed information is interpreted as that Turkish folk painting have functions as visual signs and their functions still continue. The study is based on picture analysis. It has been observed that the paintings not only fulfill the ornamental function as a painting, but also contain references, reminders, and references to many subjects ranging from legend to world view, from mentality to beliefs.

Keywords:

belonging, identity, place identity, visual sign, cemevi,

PDF

___

Aksel, Malik (2010). Türklerde Dinî Resimler. Haz. Beşir Ayvazoğlu. İstanbul: Kapı Yayınları.
Aslanapa, Oktay (1972). Türk Sanatı 1-2. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Barthes, Roland (1993). Göstergebilimsel Serüven. Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Başkan Karsak, Banu (2004). “Görsel Kimlik Göstergeleri Açısından ‘Arçelik’ Firması Web Sayfası İncelemesi”. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 1: 99-114.
Dalbay, Ramazan Saim (2018). “Kimlik ve Toplumsal Kimlik Kavramı”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31: 161-176.
Gözübüyük Tamer, Mine (2014). “Kimlik/lerin Seyrine Bir Keşif”. Folklor/Edebiyat, 20(77): 83-99.
Günay, V. Doğan (2002). Göstergebilim Yazıları. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Günay, V. Doğan ve Parsa, Alev F. (2012). Görsel Göstergebilim: İmgenin Anlamlandırılması. İstanbul: Es Yayınları.
Günşen, Ahmet (2007). “Gizli Dil Açısından Alevilik-Bektaşilik Erkân ve Deyimlerine Bir Bakış”. TurkishStudies/Türkoloji Araştırmaları, 2(2): 328-351.
Kocadağ, Burhan (1998). Şahkulu Sultan Dergâhı ve İstanbul Bektaşi Tekkeleri. İstanbul: Can Yayınları.
Öz, Mustafa (2013). “Zülfikar”. İslam Ansiklopedisi, C. 44. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 553-554.
Özgüleş, Muzaffer (2019). “Bireyden Cemaate Geçişte Mekânın Rolü: Aidiyet Simgesi Yapılar”.
Mekânlar/Zamanlar/İnsanlar: Kimlik, Aidiyet ve Mimarlık Tarihi. Der. Çağla Caner Yüksel ve Ceren Katipoğlu Özmen. Ankara: ODTÜ Basım İşliği, 33-45.
Parsa, Seyide (1999). “Televizyon Göstergebilimi”. Kurgu Dergisi, 16: 15-28.
Rençber, Fevzi (2012). “Alevi Geleneğinde ‘Cem Evinin’ Tarihsel Kökeni”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 12(3): 73-86.
Rifat, Mehmet (2014). Göstergebilimin ABC’si, İstanbul: Say Yayıncılık.
Sarıkaya, Meliha Y. (2013). “Zülfikar”. İslam Ansiklopedisi, C. 44. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 554-556.
Şentürk, Aylin ve Gülersoy, Nuran Zeren (2019). “Aidiyet, Kent Kimliği ve Kentsel Koruma Etkileşimi Bağlamında Kullanıcı Sürekliliğinin İrdelenmesi: Kadıköy Moda Örneği”. MEGARON, 14(1): 145-159.
Turut, Hatice ve Özgür, E. Murat (2018). “Bir Kente Göçün Hikâyesi: Süreçler, Bütünleşme ve Aidiyet”. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16(1): 153-180.
URL-1: “Tarihçe”. https://karacaahmet.org.tr/kurumsal/1/tarihce. (Erişim tarihi: 15.08.2020).
Üçer, Cenksu (2018). “Cemevi: Adab ve Erkânın İcra Edildiği Mekân”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 88: 59-84.
Yaman, Mehmet (2008). Karacaahmet Sultan. İstanbul: Karacaahmet Sultan Kültür Derneği, 103-105.
Yıldırım, Erdal (2018). “W. Isaac Thomas’ın ‘Durum Tanımlaması’ Kavramı Bağlamında Alevilerin Cemevi Meselesi Durumunun Ortaya Konulması”. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 15: 47-52.
Yılmaz, Seval (2011). Türkiye’de Cemevleri Kurumsallaşmasının Alevi Kimliğine Etkileri ve Karacaahmet Sultan Dergâhı Üzerinden Bir Alan Analizi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.