Kırım Tatar Çocuk Edebiyatından Bir İsim: Asan Çergeyev

Kırım Tatar çocuk edebiyatının önde gelen temsilcilerinden Asan Çergeyev (1879-1946) Kırım’ın Or ilinde Açikeç köyünde varlıklı bir ailede dünyaya gelmiştir. Akmescit Öğretmen Okulu’nu bitirdikten sonra Kırım’da uzun yıllar öğretmenlik yapan Çergeyev, 1944’te bütün Kırımlılar ile birlikte sürgüne gönderilmiş ve 1946’da Özbekistan’ın Andican kentinde ölmüştür. Çocuk psikolojisini incelemiş ve çocukların eğitimi konusunda değerli eserler vermiş bir eğitimci olan Çergeyev’in şiirlerinde Rus edebiyatının ve Kırım Tatar halk edebiyatının kuvvetli tesiri görülür. Öğretmen okulunda öğrenciyken “Kart Bokçacı”, “Çeşme” adlarındaki şiirlerini yazmıştır. Canköy’de öğretmen iken 1909 yılında “Eşit, Mevta Ne Sevleyur” şiirini yayımlamıştır, aynı yıl Akmescit’te “Takdir” şiirini yazmıştır. 1924’te yazdığı “Çırak Ömer” şiiri Yeşil Ada gazetesinde çıkmıştır. 1924-1935 yılları arasında Yıl Dönümü piyesini, Tilki ve Koyan isimli derlemelerini ve Ayvanlar Ne Ayta? isimli çocuk şiirleri kitabını yazmıştır. Bu yazıda Kırım Tatar çocuk edebiyatı hakkında kısa bilgi verilmiş, çocuk edebiyatının gelişiminde ve olgunlaşmasında büyük katkısı bulunan yazarlardan Asan Çergeyev ve edebî faaliyetleri tanıtılmaya çalışılmış, Asan Çergeyev’in Ayvanlar Ne Ayta? isimli çocuk şiirleri kitabından örnekler okuyucuya sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Kırım Tatar edebiyatı, çocuk edebiyatı, çocuk edebiyatı şairleri, Asan Çergeyev, Ayvanlar Ne Ayta

A Crimean Tatar Author at Children’s Literature: Asan Çergeyev

Asan Çergeyev (1879-1946), one of the leading representatives of Crimean Tatar children’s literature was born in a wealthy family in the village of Achikech in province of Crimea. After graduating from Akmescit Teacher’s School, Çergeyev who was a teacher in Crimea for many years was exiled with all the Crimean people in 1944 and died in Andijan, Uzbekistan in 1946. A strong influence of Russian literature and Crimean Tatar folk literature can be observed in the poems of Çergeyev. He was an educator who studied child psychology and gave substantial works on the education of children. While he was a student at the teacher’s school, he wrote his poems called “Kart Bokçacı” and “Çeşme”. While he was a teacher in Canköy, “Eşit, Mevta Ne Sevleyur” was published in 1909. He wrote down the poem “Takdir” in Akmescit in the same year. The poem “Çırak Ömer” he wrote in 1924, was published in Yeşil Ada newspaper. Between 1924-1935, he wrote the play Yıl Dönümü, his compilations Tilki ve Koyan and a book of children’s poems called Ayvanlar Ne Ayta?. In this article, knowledge acquired through Crimean Tatar children’s literature will be elaborated and Asan Çergeyev, one of the authors who contributed greatly to the development and fully considered children’s literature, and his literary activities are laid out in this study. Asan Çergeyev’s Ayvanlar Ne Ayta? from children’s poems are presented to the readers.

Keywords:

Crimean Tatar literature, children’s literature, children literature poets, Asan Çergeyev, Ayvanlar Ne Ayta,

PDF

___

Abibullayeva, Enise (2017). “Çağdaş Kırım Tatar Çocuk Edebiyatı ve Onun Okul Öncesi Eğitim Merkezinde Öğrenilmesi”. Kardeş Kalemler Dergisi, 121: 92-96.
Akpınar, Yavuz (2008). İsmail Gaspıralı Seçilmiş Eserleri: 2 Fikrî Eserleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Celilova, Leniyara (2015). “Türk Halk Edebiyatında Çocuk Eserleri Kısmının Türleri”. Science and Education a New Dimension, Pedagogy and Psychology, III-23(46): 6-8.
Celilova, Leniyara (2017). Kırım Tatar Millî Matbuat Tarihi. İstanbul: Akademi Titiz Yayınları.
Çergeyev, Hasan (1968). “Hayvanlar Ne Ayta?”. Emel Dergisi, 45: 17-19.
Devlet, Nadir (1999). Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Fazıl, Riza ve Nagayev, Safter (2001). Kırım Tatar Edebiyatının Tarihı, Kıska Bir Nazar. Simferopol: Kırım Devlet Okuv-Pedagogika Neşriyatı.
Kerim, İsmail Asanoglu (2018). “Cenkten Evvelki KırımTatar Edebiyatı ve Matbuatında Rastkelgen Tahallüsler ve Olarnın Açıklamaları”. Krımskoe Istoriçeskoe Obozrenie No: 1. Kazan: Krımskiy Nauçnıy Tsentr İnstituta İstorii İm. Ş. Marcani Akademii Nauk Respubliki Tatarstan.
Kırımlı, Hakan (2010). Kırım Tatarlarında Millî Kimlik ve Millî Hareketler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Kirimov, Tair Nuridinoviç (2017). KırımTatar Edebiyatı ve Matbuatının Ananeleri (I. Kurultay Devri). Akmescit: Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversiteti KırımTatar Filolojisi, Tarihi ve Medeniyeti İlmiy Araştırma İnstitutı.
Memetova, Lilâ Ayderovna (2020). “Anticlerical Motives in Asan Chergeev’s Poem ‘Adzhy Islam Molla’”. Russian Linguistic Bulletin, 3(23): 155-160.
Oğuzkan, Ferhan (2013). Çocuk Edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
Şimşek, Tacettin (2014). “Çocuk Edebiyatı Tarihine Ön Söz”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Çocuk ve İlk Gençlik Edebiyatı Özel Sayısı, 756: 15-58.
Useinov, Timur Bekiroviç (2005). “Cemil Kence: Ömüri ve Yaratıcılıgı”. Razmışleniya o Poezii Krımskogo Hanstva (Sbornik Statey). Simferepol: Ocak.
Ülküsal, Müstecib (1980). Kırım Türk-Tatarları. İstanbul: Baha Matbaası.
Yüksel, Zühâl (1998). “Kırım Türkleri Edebiyatı”. Türk Dünyası El Kitabı, C.4. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 259-303.