Sulama Performans Göstergeleri ve TOPSİS Yöntemi ile Asi Havzası Sulama Birliklerinin Analizi

Bu çalışma kapsamında Asi havzasında bulunan sulama birliklerinin performansları 2013-2017 yılları verileri ile analiz edilmiştir. Analizde performans göstergeleri ve TOPSİS yöntemi ile sulama birliklerinin başarıları tespit edilmiştir. Araştırmada sulama alanına dağıtılan yıllık sulama suyu miktarı 14681-2318 m3 ha-1 arasında değişmiş, sulanan alana dağıtılan yıllık sulama suyu miktarı 17715-2678 m3 ha-1, yıllık su temin oranı 0.29-1.61 arasında hesaplanmış, sulama oranı %48–111 aralığında değişmiştir. Mali yeterlilik oranı %18-86 arasında değişirken, bakım-onarım masraflarının gelire oranı %9–181, sulama alanına düşen işletme bakım ve yönetim masrafları 49.17-343.75 $ ha-1, su ücreti toplama performansı değeri %24-83, sulama alanına düşen enerji masrafları 0-233.96 $ ha-1, sulanan alana düşen enerji masrafları 0–394.94 $ ha 1 ve sulama suyu miktarına karşılık enerji masrafları 0–0.03494 $ m 3 olarak hesaplanmıştır. Sulama alanı üretim değeri 1509–7398 $ ha 1, sulanan alan üretim değeri 1948–11262 $ ha-1, şebekeye alınan sulama suyuna karşılık üretim değeri 0.190–2.019 $ m-3 ve bitki su ihtiyacına karşılık üretim değeri 0.203–0.950 $ m-3 olarak saptanmıştır. TOPSİS yöntemi ile analizde su kullanım başarısı %6- 100, finansal başarı %15-80 ve üretim başarısı %0-100 arasında değişmiştir. Sonuç olarak sulama birliklerinin başarısında üretim değeri ve işletme bakım giderleri önemli rol oynamaktadır.

Analysis of Water User Associations in Asi Basin with Irrigation Performance Indicators and TOPSIS Method

In this study, water user associations (WUAs) were assessed with the data between the dates 2013-2017 in Asi Basin. Success of WUAs was determined with the TOPSIS method. The range of annual irrigation water per unit command area, annual irrigation water per unit irrigated area, annual relative water supply and irrigation intensity were changed 14681-2318 m3 ha-1, 17715-2678 m3 ha-1, 0.29-1.61 and 48-111%, respectively. Calculated financial adequacy ratio, total maintenance expenditure cost, revenue ratio, revenue collection performance, energy cost per unit command area, energy cost per unit irrigated area, and energy cost per unit volume irrigation water were %18-86, %9-181, $49.17-343.75 ha-1, %24-83, $0-233.96 ha-1, $0-394.94 ha-1 and $0-0.03494 m-3, respectively. Output per unit command area was between $1509-7398 ha-1, output per unit irrigated area was between $1948-1262 ha-1, output per unit irrigation water supplied to users changed between $0.190-2.019 m-3 and output per unit irrigation water requirement was between $0.203-0.950 m-3. In the analyzing with TOPSIS method, water use success, financial success and production success changed between 6- 100%, 15-80% and 0-100%, respectively. As a conclusion, output and maintenance-operation costs played important role in success of water user associations.

PDF

___

Abbasi M K, Hemati M, Abdolshah M 2008. Analysis and Prioritizing Bank Account with TOPSIS Multiple-Criteria Decision – A Study of Refah Bank in Iran. 21st Australasian Finance and Banking Conference, 25.08.2008, Sydney, Australia
Abernethy CL 1986. Performance measurement in canal water management: a discussion. Overseas Development Institute (ODI).
Ağca N, Karanlık S, Ödemiş B 2014. Assessment of Ammonium, Nitrate, Phosphate, and Heavy Metal Pollution in Groundwater from Amik Plain, Southern Turkey. Environmental Monitoring and Assessment, 186(9):5921-5934.
Aktürk D, Tekiner M, Savran F, Tatlıdil F 2010. Bayramiç-Ezine Sulama Birliğinin Ekonomik Göstergeler İle Sulama Sistem Performansının Değerlendirilmesi. Türkiye IX. Tarım Ekonomisi Kongresi, Şanlıurfa.
Aküzüm T, Çakmak B, Gökalp Z 2010. Türkiye’de Su Kaynakları Yönetiminin Değerlendirilmesi Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1): 67-74.
Alcon F, García-Bastida PA, Soto-García M, Martínez-Alvarez V, Martin-Gorriz B, Baille A 2017. Explaining the performance of irrigation communities in a waterscarce region. Irrigation Science, 35(3):193-203.
Anonim, 2013-2017. DSİ’ce İşletilen ve Devredilen Sulama Tesisleri İzleme ve Değerlendirme Raporları, DSİ Genel Müdürlüğü, İşletme ve Bakım Dairesi Başkanlığı.
Anonim, 2019. On Birinci Kalkınma Planı (2019- 2023). Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, https://www.sbb.gov.tr/wp content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani. pdf
Arslan F, Değirmenci H 2018. Sulama Şebekelerinin İşletme-Bakım ve Yönetim Modernizasyonunda RAP-MASSCOTE Yaklaşımı: Kahramanmaraş Sol Sahil Sulama Şebekesi Örneği. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 49(1):45-51.
Avcı M, Aşık Ş, Ünal HB 1997. Dağıtım Sistemi Performansının Değerlendirilmesine İlişkin Bir Yaklaşım. 6. Kültürteknik Kongresi, 5-8 Haziran, Kirazlıyayla-Bursa, s. 180-184.
Beyribey M, Sönmez FK, Çakmak B, Oğuz M 1997. Sulama şebekelerinde Sistem Performansının Değerlendirilmesi. 6.Ulusal Kültürteknik Kongresi, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve Kültürteknik Derneği, s.172-179, Bursa.
Burt, C 2001. Rapid Appraisal Process (RAP) and Benchmarking: Explanation and Tools. Water Control. FAO/Thailand and WB Irrig. Institutions Window Rev. Oct 2002: http://www.itrc.org/papers/papersindex.html
Chen CT 2000. Extensions of the TOPSIS for Group Decision-Making under Fuzzy Environment. Fuzzy Sets and Systems, 114 (1);1-9.
Chen SJ, Hwang C. 1992. Fuzzy Multiple Attribute Decision Making: Methods and Applications. Springer –Verlag- Berlin.
Çakmak B, Aküzüm T 2006. Türkiye’de Tarımda Su Yönetimi, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Su Politikaları Kongresi. Ankara. 2, 349-359.
Çakmak B, Beyribey M 2003. Sakarya Havzası Sulamalarında Sistem Performansının Değerlendirilmesi. A.Ü. Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 9(1):116-124.
Değirmenci, H. 2001. Devredilen Sulama Şebekelerinin Karşılaştırma Göstergeleri ile Değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 15:31-41.
Değirmenci, H. 2004. Kahramanmaraş Bölgesinde Bazı Sulama Şebekelerinin Karşılaştırma Göstergeleri İle Değerlendirilmesi, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 7(1):104-110.
Değirmenci H, Tanrıverdi Ç, Arslan F 2017, Aşağı Seyhan Ovası Sulama Birliklerinin Kümeleme Analizi ile Karşılaştırılması, KSÜ Doğa Bil. Derg., 20(4):326-333.
Diker C 2018. Aşağı Seyhan Sulama Birliklerinin Değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyosistem Mühendisliği Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, 42s.
Eliçabuk C, Topak R 2016. Gevrekli Sulama Birliği’nde Sulama Performansının Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi. 3(2):191-199.
Hwang CL, Yoon P 1981. “Multiple Attribute Decision Making In: Lecture Notes in Economics and Mathematical Systems” , Springer-Verlag-Berlin, Jadidi O, Hong TS, Firouzi F, Yusuf RM, Zulkifli N 2008. TOPSIS and Fuzzy Multi-Objective Model Integration for Supplier Selection Problem. Journal of Achievements in Materials and Manufacturing Engineering, 312:762-769.
Kapan E 2010. Asartepe sulama Birliğinde Sulama Performansının Karşılaştırmalı Değerlendirilmesi. A.Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama ABD, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 74s.
Kartal S, Değirmenci H 2019a. Performans Göstergelerine Göre Sulama Şebekelerinin Değerlendirilmesi, KSÜ Tarım ve Doğa Derg 22(Ek Sayı 1): 222-229.
Kartal S, Değirmenci H 2019b. Akdeniz Bölgesinde Bulunan Sulama Şebekelerinin Kalite İndeksi ile Değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 24:269 – 277.
Kartal S, Değirmenci H, Arslan F 2020. Assessment of Irrigation Schemes with Performance Indicators in Southeastern Irrigation District of Turkey. Journal of Agricultural Sciences, 26 (2):138-146.
Kartal S, Arslan F, Değirmenci H 2020. Sulama Şebekelerinde Bakım Performansının Değerlendirilmesi: Yozgat İli Örneği. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 52(1):36-45.
Li DF 2010. TOPSIS-Based Nonlinear-Programming Methodology for Multiattribute Decision Making with Interval–Valued Instuitionistic Fuzzy Sets. IEEE Transactions on Fuzzy Systems, 18(2):299- 311.
Lin MC, Wang CC, Chen MS, Chang CA 2008. Using AHP and TOPSIS approaches in customer-driven product design process. Computers in Industry 59:17-31.
Madumjar A, Sarkar B, Madumjar PK 2005. Determination of quality value of cotton fibre using hybrid AHP-TOPSIS method of multi criteria decision-making. The Journal of The Textile Institute 96(5):303-309.
Molden DJ, Sakthivadivel R, Perry CJ, Fraiture CD, Kloezen WH 1998. Indicators for Comparing Performance of Irrigated Agricultural Systems. IWMI, Research Report 20, Colombo, 26 p.
Moreno MA, Ortega F, Co´rcoles JI, Martı´nez A, Tarjuelo JM 2010. Energy analysis of irrigation delivery systems: monitoring and evaluation of proposed measures for improving energy efficiency. Irrig Sci., 28:445-460.
Ömürbek N, Makas Y, Ömürbek V 2015. AHP ve TOPSİS Yöntemleri ile Kurumsal Proje Yönetim Yazılımı Seçimi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(21):59-83.
Özfidaner M, Gönen E, Kartal S 2020. Adana ilinde TOPSIS yöntemi ile kuraklık analizi. Mediterranean Agricultural Sciences, 33(1):101- 106.
Rodríguez-Díaz JA, Camacho-Poyato E, Lopez-Luque R, PérezUrrestarazu L 2008. Benchmarking and multivariate data analysis techniques for improving the efficiency of irrigation districts: an application in Spain. Agri System, 96(1-3): 250- 259.
Saaty Thomas L, 2004. Decision Making - The Analytic Hierarchy and Network Processes (AHP/ANP). Journal of Systems Science and Systems Engineering, 13(1):1-35.
Shrestha S, Aquino FY, Pandey VP 2014. Performance Evaluation of the Telagasari Irrigation Scheme (TIS) of Karawang Regency, Indonesia. Journal of Food, Agriculture & Environment 12 (3-4): 187-197.
Shyjith K, Ilangkumaran M, Kumanan S 2008. Multi criteria decision-making approach to evaluate optimum maintenance strategy in textile industry. Journal of Quality in Maintenance Engineering 14(4);375-386.
Smith M 1990. Introduction to Irrigation System Performance: Comparative Analysis of Case Studies Studies. Improved Irrigation System Performance for Sustainable Agriculture, Proceedings of the Regional Workshop Organized by FAO in Bangkok, Thailand 22-26 October, p. 25-35, Rome.
Tanrıverdi T, Degirmenci H, Sesveren S 2011. Assessment of irrigation schemes in Turkey based on management types. African Journal of Biotechnology, Vol. 10(11), pp. 1997-2004.
Tsaur SH, Chang TY, Yen CH 2002. The Evaluation of Airline Service Quality by Fuzzy MCDM. Tourism Management, 23: 07-115.
Ustasüleyman T 2009. Bankacılık sektöründe hizmet kalitesinin değerlendirilmesi: Ahs-Topsis Yöntemi. Bankacılar Dergisi 69:33-43.
Yavuz MY, Kavdır İ, Delice NY 2006. Performance Evaluation of Water Users Associations: A Case Study of The Lower Seyhan Basin. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 10 (3/4):35- 45.
Yaralıoğlu K 2001. Performans Değerlendirmede Analitik Hiyerarşi Prosesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 16(1):129-142.
Yurdakul M, İç YT 2003. Türk otomotiv firmalarının performans ölçümü ve analizine yönelik TOPSIS yöntemi kullanan bir örnek çalışma. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi 18(1):1-13.
Yükçü S, Atağan G 2010. TOPSIS Yöntemine Göre Performans Değerleme. Muhasebe ve Finansman Dergisi 45:28-35.
Zema DA, Filianoti P, D’Agostino D, Labate A, Lucas Borja ME, Nicotra A, Zimbone SM 2020. Analyzing the Performances of Water User Associations to Increase the Irrigation Sustainability: An Application of Multivariate Statistics to a Case Study in Italy. Sustainability 12 (6327):1-18.
Wang JW, Cheng CH, Kun-Cheng H 2009. Fuzzy hierarchical TOPSIS for supplier selection. Applied Soft Computing 9:377-386.