Türk Dünyası Evlenme Ritüellerinde Akrabalık, Yakınlık Kurma ve Yabancılık Gidermeyi Amaçlayan Yeme-İçme Ritleri

Ritüeller, doğal durumları kültürel ajanlarla etkileyerek istenilen amaçlar doğrultusunda değiştirmek üzere başvurulan sembolik eylemlerdir. Geçiş dönemlerinden biri olan evlenme ritüelleri de birçok amacı olan ve bunları dramatik eylemlerle gerçekleştiren kalıplaşmış sembolik davranış örüntüleridir. Evlilik kurumunun gereklerini teatral gösterimlerle sahneleyerek gerçekleştiren evlenme ritüellerinin önemli amaçlarından biri de oğlan ve kız, onların aileleri, yakınları hatta iki köy, iki mahalle arasında yakınlık, akrabalık bağı tesis etmek, yabancılığı gidermek ve çatışmaları önlemektir. Ritüellerde amaçlanan durumlar eylemlerle birlikte çeşitli araçlar kullanılarak gerçekleştirilir. Bu çalışmada söz konusu amacı gerçekleştirmek için kullanılan pek çok araçtan birinin de yiyecek-içecekler olduğu; birlikte yeme-içme ya da yiyecek-içeceği hediye etme yoluyla taraflar arasında yakınlık bağı oluşturulduğu ileri sürülmektedir. Çalışma, birlikte yeme-içme ve yiyecek-içecek verip alma yoluyla akrabalık, yakınlık tesis etme, yabancılığı giderme ve çatışmaları önlemeyi amaç edinen ritleri incelemeyi ve mezkûr amacın gerçekleştirilme biçimlerinin Türk Dünyası evlenme ritüellerindeki görünümünü ortaya koymayı amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusunda yemek üzerinden akrabalık tesis edilen ritlerin tasviri, evlenme ritüelleri bütünlüğü içindeki yeri, akrabalık tesis edilen kişiler ve yiyecek ve içeceklerin tür ve özellikleri üzerinde durulmuştur. Söz konusu amaç için bir araç işlevi yerine getiren ritüelistik yeme-içme eylemiyle sıradan olanın ayırt edilmesi, ritüelistik yeme-içmenin karakteristik niteliklerinin tespit edilmesi üzerinde durulan diğer hususlardır. Çalışma, literatür taramasına dayalıdır. Bu bağlamda konuyla ilgili tarihi ve güncel kaynaklar taranarak elde edilen veriler doküman analizi tekniğiyle değerlendirilmiştir. Çalışma, Türk dünyası evlenme ritüellerinin genelinde; kız istemeden başlayarak düğün sonrası sürece kadar uzayan süreçte yabancı iki kişinin, iki ailenin, iki soyun birbirine akrabalık bağı ile bağlanmasını sağlamak için yeme-içme ritlerinin etkili bir araç olarak kullanıldığı sonucunu ortaya koymuştur. Söz konusu ritüel yeme içme eylemlerini sıradan olandan ayıran temel özelliklerin ritüelin nesnesi olan yiyecek-içeceklerin hazırlanması, takdimi, taşınması ve tüketilmesinin geleneğin belirlediği belirli kurallar çerçevesinde gerçekleştirilmesi olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte ritüel değeri olan yiyecek-içeceklere kutsallık ve olağandışı etki atfetme onu sıradan olandan ayırma noktasında önemli bir diğer husus olarak dikkat çekmektedir. Söz konusu amacı gerçekleştiren ritüel yeme-içme uygulamalarının iki şekilde işlerlik gösterdiği görülmüştür. Birincisi sempati büyülerinin temas ilkesine göre işlerlik gösteren birlikte yeme-içmedir. Dahası temas ilkesinin bariz görüldüğü pek çok örnekte içeceğe veya yiyeceğe tükürme ve aynı kaptan yemek-içmek pratiklerinin uygulandığı görülmüştür. İkinci yönün ise yiyecek-içeceğin kim tarafından temin edildiği noktasında belirginleşen hediyeleşme olgusunun mistik anlamı çerçevesinde işlerlik gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Evlenme ritüelleri, yakınlık-akrabalık kurma, yeme-içme ritleri.

Eating and Drinking Rites Aiming to Establish Kinship, Establishing Closeness and Eliminating Strangeness in Turkish World Marriage Rituals

Rituals are symbolic actions used to change natural situations for desired purposes by influencing them with cultural agents. Marriage rituals, which are one of the transition periods, are stereotyped symbolic behavior patterns that have many purposes and realize them with dramatic actions. One of the important purposes of marriage rituals, which fulfill the requirements of the institution of marriage by staging them with theatrical performances, is to establish closeness and kinship ties between the boy and the girl, their families, their relatives, even between two villages, two neighborhoods, to eliminate alienation and to prevent conflicts. In rituals, the situations aimed at are realized using various tools along with actions. In this study, one of the many tools used to achieve this goal is food and beverages; It is claimed that a bond of closeness is created between the parties by eating and drinking together or gifting food and beverages. The study aimed to examine the rituals that aim to establish kinship, closeness, eliminate alienation and prevent conflicts through eating and drinking together and giving and receiving food and beverages, and to reveal the appearance of the ways in which the said purpose is realized in the marriage rituals of the Turkish World. For this purpose, the description of the rites that establish kinship through food, its place in the unity of marriage rituals, the people with whom kinship is established, and the types and characteristics of food and beverages are emphasized. Other issues that are emphasized are distinguishing the ritualistic act of eating and drinking, which serves as a tool for the purpose in question, from the ordinary, and determining the characteristic qualities of ritualistic eating and drinking. The study is based on literature review. In this context, the data obtained by scanning historical and current sources on the subject were evaluated using the document analysis technique. The study covers the marriage rituals of the Turkish world in general; It has been concluded that eating and drinking rituals are used as an effective tool to ensure that two strangers, two families, two lineages are connected to each other with kinship ties, starting from the girl's unwillingness to continue until after the wedding. It has been determined that the main features that distinguish these ritual eating and drinking activities from ordinary ones are that the preparation, presentation, transportation and consumption of food and beverages, which are the objects of the ritual, are carried out within the framework of certain rules determined by tradition. However, attributing sanctity and extraordinary effects to foods and beverages with ritual value attracts attention as another important point in distinguishing them from ordinary ones. It has been observed that ritual eating and drinking practices that achieve this purpose work in two ways. The first is eating and drinking together, which works according to the contact principle of sympathy spells. Moreover, in many examples where the principle of contact is evident, practices of spitting into beverages or food and eating and drinking from the same container have been observed. It has been determined that the second aspect operates within the framework of the mystical meaning of the gift-giving phenomenon, which becomes evident in terms of who provides the food and beverages.

Keywords:

Marriage rituals, establishing closeness, eating and drinking rituals.,

PDF

___

Akyürek, R. (2020). Aydın Yöresi Tahtacılarında Düğün Gelenekleri: Bayrak Dikme-Tapı/Sahabı-Baş Kurbanı-Barışma Yemeği-Ocak Kazma Ritüelleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 93, 193-205.
Altun, I. (2004). Kandıra Türkmenlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm. İzmit: Yayıncı Yayınları.
Altuncuoğlu, N. (2022). Geleneksel Kayseri Düğünlerine Dair. Dünya İnsan Bilimleri Dergisi, 1, 76-95.
Artun, E. (1998). Tekirdağ Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 9, 85-107.
Ayaz, B. (2013). Balıkesir Yöresinde Kan Bağı ve Evlilik Dışı Akrabalık İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme. Doktora Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
Aydın, S. (2003). Evlilik, Antropoloji Sözlüğü, (ed. Kudret Emiroğlu, Aydın Süavi s. 293-296).
Aydın, S. (2003). Yol Kardeşliği, Antropoloji Sözlüğü, (ed. Kudret Emiroğlu, Suavi Aydın s. 917). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Aynur, B. (2023). Türkiye ve Özbekistan’da Yaşayan Kazak Türklerinin Düğün Geleneklerindeki Bazı Unsurlar. Milli Folklor Dergisi, 18 (137), 159-171.
Azatkhan, M. (2019). Duha Türklerinde Geçiş Dönemleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: A.H.B.V.Ü Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı.
Balaman, A. R. (1982). Gelenekler Töre ve Törenler. İzmir: Betim Yayınları.
Bayar, M. (2020). Şebinkarahisar’da Evlilikle İlgili İnançlar ve Âdetler. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 8 (20), 83-109.
Bayram, P. (2013). Nevşehir’in Avanos İlçesi, Üçhisar ve Göreme Beldelerinde Evlilik Merasimleri. NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2 (2), 17-37.
Beiseğulova, A. vd. (2023). Türkiye ve Özbekistan’ da Yaşayan Kazak Türklerinin Düğün Geleneklerindeki Bazı Unsurlar. Millî Folklor Dergisi, 18 (137), 159-173.
Berber, Ş. (2021). Türkmenistan Halaç Şehri Geçiş Dönemi Ritüelleri. Türklük Bilimine Genç Bakışlar (ed. Peler Yükselen Gökçe, Bozak, Emrah). İstanbul: Hiperyayın.
Boratav, P. N. (1999). 100 Soruda Türk Folkloru. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Boz, İ. (2020). Değişim ve Değişim Sürecinde Kavak İlçesi Halk Kültürü Aktarımı. Doktora Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
Büyükokutan, A. (2012). Muğla Yöresi Kadın Merkezli Geleneksel Uygulamalar ve İşlevleri. Konya: Kömen Yayınları.
Büyükokutan, A. (2007). Muğla Yöresi Alevi Türkmenlerde Evlilikle ilgili İnanç ve Pratikler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi, 44, 55-80.
Çelepi, M. S. (2017). Türk Kültür Evreninde Toy Denizli Örneği. Ankara: Kömen Yayınları.
Çelik, A. (2005). Trabzon Çaykara Halk Kültürü. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
Çelik, A. Ç. (1987). Uşak Sivaslı Tatar Kasabasında Düğün Âdetleri. Türk Folkloru Derlemeleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Derneği Yayınları, 31-46.
Çetin, C. (2008). Türk Düğün Gelenekleri ve Kutsal Evlilik Ritüeli, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 48, (2), 111-126.
Çetin, Ç. Z. (2005). Tatar Türklerinin Düğün Geleneği. Modern Türklük Araştırmaları, 2(3), 92-119.
Çetin, H. (2021). Türkiye ve Kazakistan’da Geçiş Dönemlerinin (Doğum- Evlenme- Ölüm) Karşılaştırmalı İncelemesi. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Deveci, R. (2021). Amasya Yöresi Geçiş Dönemi, Takvim ve Bereket Ritüelleri. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
Doğaner, A. (2006). Osmaniye’de Yaşayan Ulaşlı Türkmenlerinin Geçiş Törenleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Durkheim, E. (2011). Dinî Hayatın İlkel Biçimleri (çev. Fuat Aydın). Ankara: Eskiyeni Yayınları.
Durmuş, İ. (2011). Türklerde Kan Kardeşliği ve Antla İlgili Unsurlar. Milli Folklor, 23(89), 100-108.
Dursun, E. (2019). Ahıska Türklerinin Düğün Terminolojisi. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 27-40.
Eker, G. Ö. (1998a). Türk Kültürü İçinde Bolu Evlenme Âdetlerinin Yeri. Milli Folklor, 29, 15-28.
Eker, G. Ö. (1998b). Karakeçili Türk Düğünü. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Eker, G. Öğüt (2000). Türk Kültürü İçinde Kıbrıs Düğün Geleneğinin Değerlendirilmesi. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 1, (I,) 35-46.
Elçin, Ş. (1966). Tuz-Ekmek Deyimi Üzerine. Reşit Rahmeti Arat İçin, (Seri: 1, Sayı: A 2, s. 165). Ankara: TKAE Yayınları.
Eliade, M. (2014). Dinler Tarihine Giriş (çev. Lale Arslan Özcan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
Er, T. (1996). Dörtdivan Kasabasında Evlenme Âdetleri. I. Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu (22-23 Aralık 1994, Ankara, 169-175) Bildirileri II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Ercan, A. M. (2002). Gelibolu Yarımadası’nın Geçiş Dönemi Âdetleri Üzerine Bir İnceleme (Doğum-Düğün-Ölüm). Doktora Tezi. Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi.
Erdentuğ, N. (1968) Türkiye’nin Karadeniz Bölgesinde Evlenme Görenekleri ve Törenleri II, Antropoloji, (05), 0-0.
Erdentuğ, N. (1971). Türkiye‘nin Karadeniz Bölgesinde Evlenme Görenekleri ve Törenleri III. Antropoloji Dergisi, 06 , 0-0.
Erkul, A. (2002). Eski Türklerde Evlenme Gelenekleri. Türkler Ansiklopedisi C. III. (ed.: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 58-66.
Emeç, G. (2018). İstanköy-Yunanistan Türklerinin Geçiş Ritüelleri. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. Erol Ç, Ş. S. (2019). Bartın’da Düğün Geleneğinin Dünü Bugünü, TEKE Dergisi, 8 (1), 413-445).
Eroğlu, E. (2006). Prizren Türk Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri (Doğum-Evlenme-Ölüm). Doktora Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
Eröz, M. (1991). Yörükler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Ersal, M. (2011). Alevi İnanç Sistemindeki Ritüelik Özel Terimler: Musahiplik. Turkish Studies 6 (1), 1087-1110.
Freud, S. (2016). Totem ve Tabu (çev. Turan Erdem). İstanbul: Arya Yayıncılık.
Gennep, Arnold Van (1960). The Rites of Passage. Psychology Chicago: The Universıty of Chicago Press. Goode, J. (2015). Yemek (çev. Fatih Mormenekşe). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 3. (haz. M. Ocal Oğuz, vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
Goody, J. (2013). Yemek, Mutfak, Sınıf (çev. Müge Günay Güran). İstanbul: Pinhan Yayınları.
Gökdağ, A. B. (2012). Bir Yemin Olarak Evlilik Törenleri ve Evlenmeyle İlgili Pratikleri İfade Ederken Kullanılan Kelimelere Dair: Beşik Kertmek, Söz Kesmek, Nikâh Kıymak. Karadeniz Araştırmaları, 33, 109-116.
Grimes, R. L. (2000). Deeply into the Bone: Re-Inventing Rites of Passage. California: Universıty of California Press. Gülbaş, Ç. (2021). Günümüzde Tokat İlinde Yaşayan Oğuz Boylarının Kültürel Hayatları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Güngör, H. (1992). Kayseri’de Yaşayan Uygur ve Kazak Türklerinin Bazı Âdet ve İnanışları. Milli Folklor, 2 (14), 7-11.
Hassan, Ü. (2000). Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler. İstanbul: Kaynak Yayınları.
İnan, A. (1998). Adaş ve Sağdıç Kelimelerinin En Eski Anlamları. Makaleler ve İncelemeler I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. 295-304.
Kahvecioğlu, S. H. (2017). Honaz’da Yaşayan Ahıska Türklerinin Düğün Törenleri Üzerine Bir Araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 4, (13), 205-2015.
Kalafat, Y (2005). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Babil Yayıncılık.
Karaaslan, M. (2010). Kaşkay Türklerinde Geçiş Dönemleri Doğum-Evlenme-Ölüm. Doktora Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
Kaya, D. (2001). Gagavuz Türklerinde Düğünle İlgili Terimler. V. Uluslararası Gagavuz Kültürü Sempozyumu, Saba Yıldızı, 14, 20-24.
Kayabaşı, O. A. (2013). Taşeli Yöresi Geçiş Dönemleri. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniv.
Korkmaz, M. K. (1999). Elli Yıl Önceki Gaziantep’te Gelin ve Damat. Milli Folklor, (42), 92-95.
Koşay, H. Z. (1944). Türkiye Türk Düğünleri Üzerine Mukayeseli Bir Malzeme. Ankara: Maarif Matbaası.
Köktan, Y. (2008). Gilan Türk kültüründe Geçiş Dönemleri. Doktora Tezi. Sakarya: Sakarya Üniv.
Lvova, E. L. vd. (2013a). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri, (çev. Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
Lvova, E. L. vd. (2013 b). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri (çev. Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
Lvova, E. L. vd. (2013c). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri (çev. Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
Lèvy-Bruhl L. (2016). İlkel Toplumlarda Mistik Deneyim ve Simgeler (çev. Oğuz Adanır). Ankara: Doğubatı Yayınları.
Lèvy-Bruhl L. (2006). İlkel İnsanda Ruh Anlayışı. (çev. Oğuz Adanır). Ankara: DoğuBatı Yayınları.
Mammadova, G. (2022). Azerbaycan’daki Düğün Törenlerinin Çeşitliliği Bağlamında Nahcivan Bölgesinin Düğün Gelenekleri. Rast Müzikoloji Dergisi, 10 (3), 329-344.
Morris, B. (2004). Din Üzerine Antropolojik İncelemeler, (çev. Tayfun Atay). İstanbul: İmge Kitabevi.
Musahanov, O. O. (2005). Özbek Düğünlerindeki Örf-Adetler. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 20, 111-117. Omar, S. (2022). Kerkük’teki Hırıstiyan Türkler. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniv.
Öger, A. (2013). Uygur Türklerinde Törenler ve Bayramlar. Ankara: Grafiker Yayınları.
Önal, M. N. (1998). Romanya Dobruca Türkleri ve Mukayeseleriyle Doğum Evlenme Ölüm Âdetleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
Örnek, S. V. (2016). Türk HalkBilimi. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
Penciyev, M. ve Sultanova, A. (2002). Lebap (Çarçov) Türkmenlerinde Düğün Adetleri (akt. Gülsine Uzun). Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 14, 265-272.
Polat, K. (2005). Beşikten Mezara Kırgız Türkleri’nde Gelenek ve İnanışlar. Ankara: TDV Yay.
Radloff W. (1976). Sibirya’dan (Seçmeler) (çev. Ahmet Temir). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Rappaport, Roy A. (2003). Ritüel. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar (çev. Kürşat Korkmaz). Ankara: Milli Folklor Yayınları.
Rasulova, Z. (2021). Özbeklerde Görücü Usulü Evlenme: Geçmişi ve Bugünü. Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3, (6), 409-426.
Reed, E. (2012). Kadının Evrimi Anaerkil Klandan Ataerkil Aileye I (çev. Şemsa Yeğin). İstanbul: Payel Yayınları.
Reed, E. (2014). Kadının Evrimi -Anaerkil Klandan Ataerkil Aileye II (çev. Şemsa Yeğin). İstanbul: Payel Yayınları.
Robertson, Smith W. (1889). Lectures on the Religion of the Semites. London: A & C Black.
Saraç, Ö. (2014). Halkbilimi Ürünleri Açısından Boyabat’ta Kültürel Değişim. Doktora Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
Sardarnia, E. (2016). Doğu Azerbaycan Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Sevinç, M. (2008). Akdağmadeni Folkloru. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Şahin, Y. (2000). Bartın Merkez’de Evlenme Düğünü Âdetleri. Türk Halk Kültürü Araştırmaları 1998, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları s. 69-78.
Şişman, B. (2017). Türk Kültüründe Evlilik. Ankara: Kurgan Edebiyat.
Şutanrıkulu, G. (2022). Dünden Bugüne Terekeme Düğünlerindeki Değişimler Üzerine Bir Araştırma (Dağıstan-Derbent Örneği). Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22 (1), 367-385.
Mauss, M. (2018). Armağan Üzerine Bir Deneme, Arkaik Toplumlarda Değiş Tokuşun Biçimi ve Nedeni (çev. Nihan Özyıldırım). İstanbul: Alfa Yayınları.
Mintz, Sidney W. (1997). Şeker ve Güç (çev. Şükrü Alpagut). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
Mukhtarkhanova, R. (2019). Kazakistan’da Geçiş Dönemleriyle İlgili Yaşayan Adet, İnanış ve Uygulamalar Üzerine Bir Karşılaştırma Denemesi (Zhambyl-Samsun Örneği). Yüksek Lisans Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
Taş, H. (2008). Bir Alevi Köyü Bursa Şehitler Köyünde Evlenme Törenleri. Milli Folklor, 20 (80), 53-63.
Tezcan, M. (1998). Çocuk Nişanlılığı (Afyon Çayırbağ Köyü Örneği). Türk Halk Kültürü Araştırmaları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Tunakan, B. (2007). Ayaş İlçesi Oltan Köyü Gelenekleri Kına Âdetleri ve Kına Türküleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
Turner, Victor W. (1982). From Ritual to Theatre. New York: Paj Publications.
Turner Victor W. (2018). Ritüeller Yapı ve Anti-Yapı (çev. Nur Küçük). İstanbul: İthaki Yayınları.
Üstün Aksoy, vd. (2022). Kıbrıs Türk Düğün Kültürü ve Gelin Onarıcılar Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Sosyal Bilimler ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 1, (2) s. 19-32.
Winick, C. (1970). Dictionary of Anthroplogy. New Jersey: Littlefıeld Adams & Co
Wufuer, M. (2019). Diasporada Yaşayan Uygur Türklerinin Düğün Kültürü Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
Yalman, A. R. (2000). Cenupta Türkmen Oymakları I,II, (haz. Sabahat Emir). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Yeşil, Y. (2014). Türk Dünyasında Geçiş Dönemi Ritüelleri (Doğum-Evlenme-Ölüm Gelenekleri). Ankara: Grafiker.
Yıldırım, H. (2016). Tunceli’de Doğum, Sünnet, Nikâh ve Cenaze Merasimlerinin Dinler Tarihi Açısından Tahlili. Doktora Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Yılmaz, S., Halyova, A. (2021). Türkmenistan Halaç Şehri Geçiş Dönemi Ritüelleri. Türklük Bilimine Genç Bakışlar (ed. Gökçe Yükselen Peler ve Emrah Bozok). İstanbul: Hiperyayın.
Zafer, Z. (2001). Pomak Türklerinin Nişan ve Düğün Geleneği, Erdem Dergisi, 14 (40), 569-588