İnce Memed Serisinde Toplumcu Gerçekçiliğin İzleri

Karl Marks ile Friedrich Engels’in öncülüğünü yaptığı Marksizm’in temelinde açılım kazanan toplumcu gerçekçilik, Jdanov’un Sovyet Yazarlar Birliği’ndeki açış konuşmasıyla sanatla buluşturulur. Ekonomiye bağlı sınıflaşmayı ve sınıflar arası çatışmayı konu edinen toplumcu gerçekçiliğin nihai amacı; adaletsizliklerin ve sınıflaşmanın olmadığı, insanların eşit ve mutlu bir şekilde yaşadığı düzene ulaşmaktır. Bu sebeple sanat anlayışını devrimci romantizm ve olumlu kahraman kavramları üzerine inşa eder. Haksızlıklar karşısında boyun eğmeyen, ezilenin yanında yer alarak adaleti sağlamaya çalışan olumlu kahramanın hikâyesi, sosyalizmin savunucusu olan devrimci romantizm anlayışı içinde anlatılır. Sosyalizmin aktif bir savunucusu olan Yaşar Kemal’in siyasi görüşlerini kurgularına yansıtması sebebiyle çalışmada, İnce Memed I, II, III, IV’teki toplumcu gerçekçiliğin etkisi aranmış ve çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden içerik analiz tekniğiyle hazırlanmıştır. Buna göre Kemal, oluşturduğu soylu eşkıya profili İnce Memed ile toplumdaki adaletsizliğe başkaldırmanın romanını yazar. İşçi-işveren görünümündeki ağa/bey-köylü arasındaki eşitsizliğe vurgu yaparak ezilen kesimin yanında yer alır. Eserlerde köylüler, sadece ağalardan zarar görmekle kalmaz, devlet aygıtlarından dağdaki eşkıyalara kadar pek çok kesim tarafından maddi manevi şiddete maruz kalır. Toprak ve emek sömürüsü, ezen/ezilen kesimler arasındaki çatışmanın başlıca nedeni durumundadır. İnce Memed, toplumdaki düzensizliğe başkaldırarak toplumcu gerçekçiliğin hedefi olan eşit ve mutlu dünyanın hayalini kurar ve zorlu bir mücadele ile köylü ve ağalar arasındaki haksızlıkları gözler önüne serer.

Anahtar Kelimeler:

Toplumcu gerçekçilik, Marksizm, Sosyalizm, Yaşar Kemal, İnce Memed.

Traces of Socialist Realism in the Ince Memed Series

Socialist realism was developed on the basis of Marxism pioneered by Karl Marx and Friedrich Engels. Socialist realism was introduced to art with Zhdanov’s inaugural speech at the Union of Soviet Writers. Dealing with the economic class and inter-class conflict, the ultimate aim of socialist realism is to achieve an order in which there is no injustice and classism. That is an order where people live equally and happily. In this respect, he builds his understanding of art on the concepts of revolutionary romanticism and the positive hero. Within the understanding of revolutionary romanticism, the story of the positive hero who does not submit in the face of injustice and tries to achieve justice by taking the side of the oppressed is told within the understanding of revolutionary romanticism, which is the defender of socialism. The study aims to determine the effect of socialist realism in the Ince Memed I, II, III, and IV since Yaşar Kemal, who is an active advocate of socialism, reflects his political views in his fiction. The study was conducted with the content analysis technique, one of the qualitative research methods. Therefore, Kemal writes a novel of rebellion against injustice in society with the noble bandit profile of Ince Memed that he created. He sided with the oppressed by emphasizing the inequality between the landlord/lord-peasant in the appearance of the worker-employer relationship. In the novels, the peasants are not only harmed by the landlords but also subjected to material and moral violence by many groups, from the state apparatus to the bandits in the mountains. The exploitation of land and labor is the primary cause of the conflict between the oppressors and the oppressed. Ince Memed rebels against the disorder in society and dreams of an equal and happy world, which is the goal of socialist realism, and reveals the injustices between the peasants and the landlords through a fierce struggle.

Keywords:

Socialist realism, Marxism, Socialism, Yaşar Kemal, Ince Memed.,

PDF

___

Acar, A. (2012). Estetik Marksçı Estetik Toplumsal Gerçekçilik. İstanbul: Doruk Yayıncılık.
Akçay, C. (1998). Hannâ Mîne’nin Romanlarında Toplumcu Gerçekçilik. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Altun, V. K. (2015). Köy Romanlarında Dini ve Ahlaki Motifler: Yaşar Kemal Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Babalık, N. (2003). Türkiye Komünist Partisinin Sönümlenmesi Sözlü Tarih Araştırması Cilt 8. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Belge, M. (2012). Edebiyat Üstüne Yazılar. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
Gültekin Akçay, Z. (2013). Cumhuriyetin İlk Yıllarından Günümüze Yazılı Kültür Ürünlerinde Köylülük: Türk Romanında Köylülük İmgesi. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Güvenç, A. Ö. (2009). Yaşar Kemal’in İnce Memed Romanı Üzerine Oluşumsal Yapısalcı Bir İnceleme. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Hobsbawm, E. (1990). Haydutlar (çev. Fatma Taşkent). İstanbul: Logos Yayıncılık.
Kaplan, R. (1997). Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Köy. Ankara: Akçağ Yayınları.
Kemal, Y. (1993). İnce Memed 1. İstanbul: Toros Yayınları.
Kemal, Y. (1994a). İnce Memed 2. İstanbul: Toros Yayınları.
Kemal, Y. (1994b). İnce Memed 3. İstanbul: Toros Yayınları.
Kemal, Y. (1994c). İnce Memed 4. İstanbul: Toros Yayınları.
Kongar, E. (2014). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kör, F. (2010). 1974 Yılında Yayımlanan Türk Romanlarında Toplumcu Gerçekçilik. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
Moran, B. (2010). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Moran, B. (2012). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2 Sabahattin Ali’den Yusuf Atılgan’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
Oktay, A. (2004). 1980 Sonrası Romanı Üzerine Birkaç Önvarsayım. Hece Aylık Edebiyat Dergisi, Hayat-Edebiyat-Siyaset Özel Sayısı, 90/91/92, 442-450.
Oktay, A. (2008). Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları Sosyalist Realizm Üstüne Eleştirel Bir Çalışma. İstanbul: İthaki Yayınları.
Suçkov, B. (1982). Gerçekçiliğin Tarihi. (çev. Aziz Çalışlar). İstanbul: Adam Yayıncılık.
Tunalı, İ. (1993). Marksist Estetik. İstanbul: Altın Kitaplar Yayın.
Tural, S. (2011). Kemal Tahir’in Romanlarında Natüralist Bir Eğilim Olarak Cinselliğin Vulgarize Edilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(17), 177-185.
Tural, S. (2014). Eleştirel Gerçekçilik Bağlamında Mehmet Akif Şiirine Bir Bakış. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 1, 20-25.
Tural, S. (2019). Toplumcu Edebiyat Bağlamında Eleştirel Gerçekçiliğin Türk Edebiyatına Uygulan(ama)ması. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (15), 160-166.
Tural, S. (2020). Eleştirel Gerçekçilik Bağlamında Tevfik Fikret Şiirine Bakış. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 7, 272-279.
Tural, S. (2023). Put Kırma Töreni: İnce Memed’e İnce Bir Bakış. Cins. https://www.gzt.com/cins/put-kirma-toreni-ince-memede-ince-bir-bakis-3769300 [Erişim Tarihi: 06.09.2023].
Tural, Ş. (2006). Türk Edebiyatında Eleştiri: Cumhuriyet Devri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(8), 259-310.
Yanık, E. (2016). Yaşar Kemal’in İnce Memed, Demirciler Çarşısı Cinayeti, Yusufcuk Yusuf Adlı Romanlarında “Toplumcu Gerçekçilik”. Yüksek Lisans Tezi. Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi.
Yılmaz, İ. (2019). 1978-1979 Yıllarında Yayımlanan Türk Romanlarında Toplumcu Gerçekçilik. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.