Nurhan DOGAN, Nazlı ŞENSOY, Rumeysa TEMEL, Feyzanur KÜÇÜKKÖSE, Hilal AKYÜZ, Yağmur ERDAL, Osman KORKMAZ, Taha SAYAN

AİLE SAĞLIĞI MERKEZLERİNDE ÇALIŞAN HEKİMLERİN AKILCI ANTİBİYOTİK KULLANIMI KONUSUNDA FARKINDALIKLARI VE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

AMAÇ: Gerek Dünya’da gerekse Türkiye’de, antibiyotiklere karşı direncin artmasından kaynaklanan sorunlardan dolayı akılcı antibiyotik kullanımı her geçen gün önem kazanmaktadır. Çalışmanın amacı, Afyonkarahisar il sınırları içerisinde bulunan aile sağlığı merkezlerinde görev yapan hekimlerin akılcı antibiyotik kullanımı konusunda farkındalıklarının araştırılması ve buna etki eden faktörlerin belirlenmesidir.GEREÇ VE YÖNTEM: Kesitsel nitelikte olan bu çalışma, Aralık 2019 - Şubat 2020 tarihleri arasında Afyonkarahisar aile sağlığı merkezlerinde görev yapan 152 hekimle yapıldı. Verilerin elde edilmesinde 67 sorudan oluşan anket formu kullanıldı. Verilerin analizi için tanımlayıcı istatistikler, Mann-Whitney U Testi, Kruskal-Wallis H Testi ve Ki-Kare Testi’nden yararlanıldı. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS (Version 20.0) paket programı kullanıldı. Anlamlılık düzeyi: p<0.05 olarak kabul edildi.BULGULAR: Araştırmaya katılan 152 hekimin yaş ortalaması 40,4±8,7’dir ve bunların %67,8’si erkektir. Hekimlerin %95,9’unun akılcı antibiyotik kullanımı hakkında eğitim aldıkları belirlendi. Hekimlerin yaşı, cinsiyeti, toplam hizmet süresi, günlük bakılan hasta sayısı değişkenleri ile antibiyotik reçete ederken dikkate alınan kriterler, bilgi tekrarı, reçete ettikleri antibiyotik hakkında hastayı bilgilendirme değişkenleri ile karşılaştırıldı ancak aralarında anlamlı bir farklılık görülmedi (p>0.05). Hekimlerin %48’inin her zaman reçete ettikleri antibiyotiğin kullanım şekli, kullanım süresi ve kullanım periyodu hakkında bilgilendirme yaptığı belirlendi. Hekimlerin bilgilendirme yaparken karşılaştıkları en büyük zorluğun, hastanın sosyo-kültürel düzeyi (%54,3) olduğu belirlendi. Hekimin antibiyotik reçete etmesinde etkili en önemli faktörler sırasıyla; kronik hastalığın olup olmaması, yaş, sosyal güvence, ekonomik durum, talep ve beklentiler, kilo ve eğitim durumu olarak belirlendi.SONUÇ: Akılcı antibiyotik ve ilaç kullanım politikaları kapsamında, mezuniyet sonrası eğitime önem verilmesi, eğitimin sürekli ve gerçek hayata uygun olması, hekimlerin hastalarına daha fazla zaman ayırabilmeleri için hekim başına düşen hasta sayısının azaltılması ve hekimlerin hastalarını bilgilendirmesinin, akılcı antibiyotik kullanımı açısından olumlu sonuçlar elde edilmesinde büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Akılcı antibiyotik kullanımı, aile sağlığı merkezi, antibiyotik, aile hekimi

AWARENESS AND AFFECTING FACTORS OF PHYSICIANS WORKING IN FAMILY HEALTH CENTERS ABOUT RATIONAL ANTIBIOTIC USE

OBJECTIVE: Both in the world as well as in Turkey, due to problems arising from the increase in resistance to antibiotics, rational use of antibiotics is gaining importance every day. The aim of the study is to investigate the awareness of physicians working in Family Health Centers in Afyonkarahisar Province, about rational antibiotic use and to determine the factors affecting this.MATERIAL AND METHODS: This cross-sectional study was conducted with 152 physicians working in Afyonkarahisar family health centers between December 2019 and February 2020. A questionnaire consisting of 67 questions was used to obtain the data. Descriptive statistics, Mann-Whitney U Test, Kruskal-Wallis H Test and Chi-Square Test were used for the analysis of the data. SPSS (Version 20.0) package program was used to evaluate the data : p<0.05 value was accepted.RESULTS: The average age of 152 physicians participating in the study is 40.4 ± 8.7, and 67.8% of them are male. It was determined that 95,9% of the physicians received training on rational antibiotic use. The variables of the physicians' age, gender, total duty time, the number of patients examined at daily, and the criteria taken into consideration when prescribing antibiotics were compared with the variables, information repetition, informing the patient about the antibiotics they prescribe, but there was no significant difference between them (p> 0.05). It was determined that 48% of the physicians gave information about the antibiotic that they always prescribed, the duration of use and the period of use. It was determined that the biggest difficulty that physicians faced while informing was the socio-cultural level of the patient (54.3%). The most important factors effective in prescribing antibiotics are as follows; the presence of chronic disease, age, social security and economic status, demands and expectations, weight and educational status.CONCLUSIONS: Within the scope of rational antibiotic and drug use policies, giving importance to postgraduate education, ensuring that the education is continuous and suitable for real life, decreasing the number of patients per physician so that physicians can spare more time for their patients, and informing to their patients, ıt is thought to provide a great contribution to achieving positive results in terms of rational antibiotic use.

Keywords:

Rational antibiotic use, Family health center, Antibiotic, Family physician,

PDF

___

1. World Health Organization. The Rational Use of Drugs. Report of the Conference of Experts. Nairobi, 25-29, November 1985. Geneva 1987.
2. Türkiye Bilimler Akademisi, Tüba-İnsan Ve Hayvan Sağlığında Akılcı Antibiyotik Kullanımı Ve Antibiyotik Dirençlilik Raporu; 2017 – Ankara . 3. Centers for Disease Control and Prevention, Antibitic/Antimicrobial Resistance (AR/AMR); https://www.cdc.gov/drugresistance/about.html Erişim 12.03.2020.
4. Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği. 2016 yılı çalışma raporu.https://www.aifd.org.tr/wp-content/uplo ds/2017/03/AIFD_Faaliyet-Raporu_TR_2016.pdf Erişim 5.03.2020.
5. World Health Organization, https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/antimicrobial-resistance Erişim 10.01.2020.
6. Demirkıran M, Şahin B. Pratisyen hekimlerin ilaç seçimlerini etkileyen faktörlere ilişkin değerlendirmeleri. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 2010;13(1):1-28. 160
7. Çakıröz Dede G. Akılcı antibiyotik kullanımı konusunda Adnan Menderes Üniversitesi uygulama ve araştırma hastanesi hekimlerinin bilgi ve farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Master Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2019.
8. The Global Antibiotic Research and Development Partnership, https://gardp.org/ Erişim 03.02.2020.
9. Orhaner E. Salğın E. Akılcı ilaç kullanımında aile hekiminin rolü: Bitlis ilinde bir uygulama. Uluslararası sağlık yönetimi ve stratejileri araştırma dergisi 2018;4(3):212-226.
10. Orhaner E. Salğın E. Akılcı ilaç kullanımında aile hekiminin rolü: Bitlis ilinde bir uygulama. Uluslararası sağlık yönetimi ve stratejileri araştırma dergisi 2018;4(3):212-226.
11. Ekinci F, Atila D, Altay M, Sağdıç B. Van il’inde çalışan aile hekimlerinin akılcı antibiyotik kullanımı konusunda bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi 2019;11(1):1-5.
12. Akıcı A, Uğurlu M, Gönüllü N, Oktay Ş, Kalaça S. Pratisyen Hekimlerin Akılcı İlaç Kullanımı Konusunda Bilgi ve Tutumlarının Değerlendirilmesi. sted 2002; 11(7):253-257. 13. Döşler S, Ulusoy A. Akılcı Antibiyotik Kullanımı: İstanbul'dan Bir Örnek. Turkiye Klinikleri J Pharm Sci. 2014;3(2):55-64.
14. Akıcı A. Antibiyotiklerin akılcı kullanımında hekimin rolü. Akılcı İlaç Kullanımı ve Farkındalık’ Sempozyumu kitapçığı İstanbul 2014; 17-18.
15. Ergin A, Büyükakın B, Kortunay S, Bozkurt Aİ. Pamukkale Üniversitesi Hastanesi Dahili Tıp Bilimlerinde Çalışan Araştırma Görevlilerinin Akılcı İlaç Kullanımı Konusundaki Bilgi ve Tutumları. Tıp Eğitimi Dünyası 2014;40(40):29-38.
16. Saygılı M, Özer Ö. Hekimlerin akılcı ilaç kullanımına yönelik bilgi tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 2015;18:35-46.
17. Vançelik S, Çalıkoğlu O, Güraksın A, Beyhun E. Pratisyen hekimlerin reçete yazımını şekillendiren faktörler ve akılcı ilaç kullanım kriterlerini önemseme durumları. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi 2006;26(2):65-75.
18. Kubat H. Hekimlerin akılcı ilaç kullanımı ve farmakovijilansa yönelik bilgi ve tutumları. Cukurova Medical Journal 2018;43(2):286-294.
19. Şarklı FD, Artantaş AB, Uğurlu M. Why do patients want antibiotics and why do physcians prescribe antibiotics?: a cross-sectional study ın primary health care. Ankara Medical Journal 2019;19(1):133-42.
20. Çöplü N, İlhan MN, Ciliv EF, Şenlik ZB, Ertek M. Aile hekimleri ve uzmanlar arasında antimikrobiyallerin akılcı reçetelendirilmesi: tutum ve talepler. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi 2014;71(1):19-26.