XIII. Yüzyılda Yaşamış Gelenekçi Bir Düşünür Abdüllatif El-Bağdâdî, Hayatı ve Eserleri

Abdüllatif el-Bağdâdî 13. Yüzyılın ilk yarısında yaşamış çok yönlü bir düşünürdür. Klasik kaynaklar felsefe, tıp, coğrafya, kelam, hadis ve fıkıh gibi çeşitli disiplinlerde 160’a yakın eseri ona atfetmektedir. Hayatı hakkında tabakât kitapları ayrıntılı bilgiler vermektedir. Bunun sebebi büyük oranda onun -İbn Sînâ’ya nazire olarak kaleme aldığı iddia edilen- otobiyografisini yazmış olmasıdır. O, hemen her konuda olduğu gibi felsefe konusunda da gelenekten yana bir tavır almıştır. Bu nedenle Fârâbî’nin takipçisi olarak İbn Sînâ’yı sert bir şekilde eleştirmiştir. Bu makaledeki amaç, ilk olarak Gazzâlî sonrasında yaşamış bir düşünürün entelektüel serüveni ortaya koymaktır. Bu sayede felsefî düşüncenin, Gazzâlî’nin felsefeye yönelik eleştirisi sonucunda iddia edildiği gibi, kötürüm kalmadığının anlaşılmasını umuyoruz. İkinci olarak ise Gazzâlî sonrasında, felsefî düşüncenin seyrinde belirleyici olan İbn Sînâcı geleneğin aslında tek eğilim olmadığını, başta İbn Rüşd’ün temsil ettiği, Abdüllatif el-Bağdâdî’nin de dâhil olduğu gelenekçi tavrın ulema nezdinde meşruiyetini koruduğunu göstermektir.

Anahtar Kelimeler:

Abdüllatif el-Bağdâdî, Ansiklopedist, Rıhle Felsefî Gelenek, İslam Bilim Tarihi, Bağdat

A Tradıtıonalıst Thınker Who Lıved İn 13th Century: Abdullatıf Al-Baghdâdî, Hıs Lıfe And Works

Abdullatif al-Baghdadî is a polymath thinker who lived in the first half of the 13th century. The classical sources refer to him close to 160 works in various disciplines such as philosophy, medicine, geography, kalam, hadith and fiqh. Biography books provide detailed information about his life. This is largely because he wrote his autobiography asserted written as opposed to Avicenna. He preferred the tradition in philosophy as in almost every other subject. Therefore, as a follower of Fârâbî he acutely criticized Ibn Sînâ. The aim of this article is, firstly, to present the intellectual adventure of a thinker who lived after al-Ghazali. In this way, we hope that it will be understood that philosophical thought has not disappeared after the criticism of al-Ghazali. Secondly, the aim of this article is to show that after the al-Ghazali, the Avicennian tradition was not the only tendency. The traditionalist approach, which was represented by Ibn Rushd and including Abdullatif al-Baghdadî, maintained its legitimacy between the ulama.

Keywords:

Abdullatif al-Baghdâdî, Polymath, Journey for Knowledge, Philosophical tradition, Islamic Science History,

PDF

___

Ahmet Hulûsi Köker, “Abdüllatif Bağdadi’nin Hayatı ve Tıbbî Eserleri”, Gevher Nesibe Sultan Anısına Düzenlenen Abdüllatif Bağdadi Kongresi Tebliğleri, ed. Ahmet Hulûsi Köker, Kayseri: Erciyes Üni. Matbaası, 1993, 1-10. Bedevî, Abdurrahman. Batı Düşüncesinin Oluşumunda İslam’ın Rolü, çev. Muharrem Tan, İstanbul: İz Yay. 2002.Bedevî, Abdurrahman. el-Eflâtuniyyetü’l-muhdese inde’l-Arab, Kuveyt: Vekâletü’l-Matbûât, 1977.Brockelmann, C. Geschichte der Arabischen litteratur I-III, Leiden: E.J. Brill. 1375/1956.Doğruyol, H. “İbnü’t-Tilmîz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21: 233-234. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. el-Bağdâdî, Abdüllatif. Kitabü’n-nasihateyn, Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Hüseyin Çelebi 823.el-Kıftî, C. İnbâhu’r-Ruvât alâ Enbâhi’n-Nuhât. I-IV thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Kâhire: Daru’l-Fikri’l-Arabî, 1986.Fazlıoğlu, İ. Kayıp Halka, İstanbul: Papersense Yayınları, 2014.İbn Ebi Usaybia. Uyûnu’l-Enbâ’ fi Tabakâti’l-Etıbbâ’, thk. Nizar Riza. Beyrut: Mektebetü’l-Hayât, 1965.İbn Hallikan Vefeyâtü’l-Âyân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman, thk. İhsan Abbas. C. I-VIII. Beyrut: Dar-ı Sâdır, t.y. İbn Tagrîberdî. Nücûmü’z-Zâhire fi Mülûk Mısr ve’l-Kahire. thk. Muhammed Hüseyin Şemseddin. C. I-XVI. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992. İbnü’l-‘İmâd. Şezerâtü’z-Zeheb fi Ahbâri men Zeheb, thk. Abdülkâdir el-Arnavut-Muhammed el-Arnavut. C. I-X. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1991.Kaya, Mahmut. “Abdüllatif el-Bağdâdî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1: 254-255. İstanbul: TDV Yayınları, 1988. Makdisî, G. Ortaçağ’da Yüksek Öğretim, çev. A. H. Çavuşoğlu, H. T. Başoğlu. İstanbul: Gelenek Yay, 2004.Makdisi, G. Rise of Collages: Instituions of Learning in Islam and The West. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1981.Safedî. el-Vâfî bi’l-Vefeyât, thk. Ahmed el-Arnavut, Türkî Mustafa. C. I-XXIX. Beyrut: İhyau’t-Türâsi’l-Arabî, 2000.Suyutî, C. A. Buğyetü’l-Vüât fi Tabakati’l-Lügaviyyîn ve’n-Nühât. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, (t.y). Şeşen, R. “İbn Yûnus, Kemaleddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 452-453. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.Taylor, R. “Abd al-Latif Baghdadi’s Epitome of the Kalam fi Mahd al-Khayr (Liber de Causis)”, Islamic Theology and Philosophy. Ed. Michael Marmura Albany: State University of New York Press, 1984.Toorawa, S. “A Portrait of Abd al-Latif al-Baghdadi’s Education and Instruction” Law and Education in Medieval Islam, ed. Joseph E. Lowry, Devin J. Stewart, Shawkat M. Toorawa. Great Britain, 2004.Wüstenfeld, H. F. Geschicte der Arabischen Arzte und Naturforscher, Gottingen. 1840.