Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Empati Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Bu çalışmada, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) öğretmenlerinin empatik eğilimleri bazı değişkenlere göre incelenmiştir. Araştırmada, DKAB öğretmenlerinin empati kurma düzeylerini yaş, cinsiyet, meslekteki kıdem, mesleğe karşı tutum, mesleki yeterlilik açısından kendini yeterli görme durumu ve empati ile ilgili hizmet içi eğitime katılma durumu gibi değişkenler açısından incelemek amaçlanmaktadır. Araştırma, “Tarama” modellerinden “Betimsel Tarama” modeline uygun olarak yapılmıştır. Araştırma grubu, Çorum il merkezindeki ortaokul ve liselerde görev yapan 107 öğretmendir. Empatik eğilimi, ortaokul ve lisede görev yapan DKAB öğretmenlerinden oluşan örneklem üzerinde ele alıp incelemek ve bu konu ile ilgili bilgi birikimine bir katkı sağlamak çalışmanın nedenleri arasındadır. Öğrencilerin toplum içerisinde görev ve sorumluluklarının bilincinde ahlaklı birer birey olma alışkanlıklarının verildiği DKAB dersini okutan DKAB öğretmenlerinin empatik eğilime sahip olmaları eğitimin ve öğretimin kalitesini olumlu etkileyecektir. Araştırmanın bir diğer nedeni, DKAB öğretmenlerinin empati kurma düzeylerini öğrenmenin din eğitimi ile birlikte eğitimin kalitesine katkısı ve ihtiyaç durumunda alınması gereken önlemler hakkında fikir vermesidir. Bu ve benzeri çalışmalar, öğretmen yeterliliklerini geliştirme politikalarına ve yeni yaklaşımlara da ışık tutabilir. Araştırmanın verileri, araştırmacının hazırladığı “Kişisel Bilgi Formu” ve Dökmen’in “Empatik Eğilim Ölçeği” (EEÖ) ile elde edilmiştir. Çalışmada Dökmen’in geliştirdiği 20 maddelik Empatik Eğilim Ölçeğinin “Cronbach Alpha Güvenirlik Katsayısı” .83 olarak bulgulanmıştır. Toplanan veriler SPSS 25.0 istatistik programıyla değerlendirilmiştir. Çalışma sonunda öğretmenlerin empatik eğilim düzeylerinin oldukça uygun düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, yaş değişkeni bağlamında; empatik eğilim puan ortalaması öğretmenlerin yaşlarının artmasına paralel olarak yükselse de puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmemiştir. Katılımcıların % 51.40'ı kadın, % 48.60'ı erkektir. Ortalama empatik eğilim puanı, kadın öğretmenlerde erkek öğretmenlere göre daha yüksek olmasına rağmen puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark yoktur. DKAB öğretmenlerinin mesleki kıdemleri arttıkça empatik eğilim ölçeği puanlarının da arttığı görülse de grupların puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farka rastlanmamıştır. Mesleklerinden memnun olma durumu arttıkça DKAB öğretmenlerinin empati kurma düzeylerinin de arttığı görülmüştür. Mesleğinden memnun olan öğretmenlerin oluşturduğu grubun empatik eğilim puan ortalaması ile mesleğinden kısmen memnun olan grubun puan ortalaması arasında mesleğinden memnun olan grup lehine istatistiksel olarak anlamlı farklılık olduğu tespit edilmiştir. DKAB öğretmenlerinin mesleki yeterlilik algıları arttıkça empatik eğilim ölçeğinden aldıkları puanlarının da arttığı görülmüştür. Buna göre, söz konusu farklılığın mesleki yeterlilik bakımından kendilerini yeterli gören katılımcılar ile kendilerini kısmen yeterli görenler arasında, mesleğinde kendini yeterli gören grup lehine anlamlı farklılık bulunduğu belirlenmiştir. DKAB öğretmenlerinin hizmet içi eğitime katılma durumları ile empatik eğilim düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Empati ile ilgili hizmet içi eğitim faaliyetine katılmış DKAB öğretmenlerinin empatik eğilim düzeylerinin katılmayanlardan daha yüksek düzeyde olduğu bulgulanmıştır. Bulgular; empati ile ilgili hizmet içi eğitim faaliyetlerine katılmanın DKAB öğretmenlerinin empatik eğilimleri üzerinde önemli ve anlamlı bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Mesleğinden memnun olmayan, kısmen mesleki yeterliliğe sahip olan ve daha önce hizmet içi eğitim faaliyetlerine katılmamış öğretmenlere daha empatik olabilmeleri için bu konuda hizmet içi eğitimler verilmelidir. DKAB öğretmenleri derslerinde yalnızca bilgi aktarmakla kalmamalı, öğrenme sürecindeki psikolojik, duygusal faktörlerin farkında olmalı ve sadece okulu değil hayatın tamamını dikkate almalıdırlar. Öğrencilerin problemlerine çözüm önerileri sunabilen ve empati yapabilmeyi becerebilen nitelikli DKAB öğretmenlerine ihtiyaç vardır. Bu amaçla, Millî Eğitim Bakanlığı, DKAB öğretmenleri için gerekli çalışmaları yapmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Din Psikolojisi, Empati, Empatik Eğilim, Öğretmen, Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni

Examining the Empathy Tendencies of Religious Culture and Ethics Teachers in Terms of Various Variables

In this study, the empathic tendencies of Religious Culture and Ethics (RCAE) teachers were examined according to some variables. In the study, it is aimed to examine the empathy levels of RCAE teachers in terms of variables such as age, gender, seniority in the profession, attitude towards the profession, self-sufficiency in terms of professional competence and participation in in-service training on empathy. The research was carried out in accordance with the "Descriptive Scanning" model, one of the "Scanning" models. The research group consists of 107 teachers working in secondary and high schools in the city center of Çorum. One of the reasons for the study is to examine and analyze the empathic tendency on the sample of RCAE teachers working in secondary and high schools and to contribute to the knowledge on this subject. The empathic tendency of RCAE teachers who teach the RCAE course, in which students are given the habits of being moral individuals who are aware of their duties and responsibilities in society, will positively affect the quality of education and training. Another reason for the study is that learning the empathy levels of RCAE teachers contributes to the quality of education together with religious education and gives an idea about the measures to be taken in case of need. These and similar studies can also shed light on teacher qualifications development policies and new approaches. The data of the study were obtained using the "Personal Information Questionnaire" prepared by the researcher and the "Empathic Tendency Scale" (ETS) of Dökmen. In the study, the "Cronbach Alpha Reliability Coefficient" of the 20 item Empathic Tendency Scale developed by Dökmen was found to be 83. The collected data were evaluated with the SPSS 25.0 statistical program. At the end of the study, it was determined that the empathic tendency levels of the teachers were quite appropriate. In addition, in the context of the age variable; although the mean empathic tendency score increased in parallel with the increase in the age of the teachers, no statistically significant relationship was found between the scores. 48.60 % of the participants are female and 51.40 % are male. Although the mean empathetic tendency score is higher for female teachers than for male teachers, there is no statistically significant difference between the scores. Although it was observed that the scores of the empathic tendency scale increased as the professional seniority of the RCAE teachers increased, no statistically significant difference was found between the scores of the groups. It was observed that the level of empathy of RCAE teachers increased as their job satisfaction increased. It was found that there was a statistically significant difference in favor of the group that was satisfied with its profession between the empathic tendency score average of the group formed by teachers who were satisfied with their profession and the average score of the group that was partially satisfied with their profession. It was observed that as the professional competence perceptions of RCAE teachers increased, their scores from the empathic tendency scale also increased. According to this, it was determined that there was a significant difference between the participants who saw themselves as competent in terms of professional competence and those who considered themselves partially sufficient, in favor of the group who considered themselves competent in their profession. A statistically significant relationship was found between the participation of RCAE teachers in in-service training and their empathic tendency levels. It was found that the empathic tendency levels of the RCAE teachers who participated in the in-service training on empathy were higher than those who did not. Results showed that participating in in-service training activities related to empathy has a important and significant effect on the empathic tendencies of RCAE teachers. In-service training should be given to the teachers who are not satisfied with their profession, who have partially professional competence and who have not participated in in-service training activities before, in order to be more empathetic. RCAE teachers should not only convey information in their lessons, but should be aware of the psychological and emotional factors in the learning process and should take into account not only the school but also the whole life. There is a need for qualified RCAE teachers who can offer solutions to students' problems and can empathize. For this purpose, the Ministry of National Education should do the necessary work for RCAE teachers.

Keywords:

Psychology of Religion, Empathy, Emphatic Tendency, Teacher, Religious Culture and Ethics Teacher,

PDF

___

Acar, Nilüfer Voltan. Terapötik İletişim ve Kişilerarası İlişkiler. Ankara: Şafak Matbaası, 1989.
Acar, Şebnem. Okul Öncesi Öğretmenlerin İletişim Becerileri ve Empatik Eğilimlerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Akyürek, Süleyman. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Etkililiği”. Bilimname 4 (2004), 107-116.
Arı, Ramazan. Eğitim Psikolojisi: Gelişim ve Öğrenme. İstanbul: Nobel Yayıncılık, 2008.
Arnon, Sara – Reichel, Nirit. “Who İs The İdeal Teacher? Am I? Similarity And difference İn Perception of Students of Education Regarding The Qualities of A Good teacher And of Their Own Qualities As Teachers”. Teachers And Teaching: Theory And Practice 13/5 (2007), 441-464.
Arseven, Ali Doğan. Alan Araştırma Yöntemi. Ankara: Gül Yayınevi, 1993.
Aydın, Ali Rıza. “Öğretmen-Öğrenci İlişkilerinde Empati ve Öğretmenlerin Rol Modelliği Üzerine”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 9/4 (2009), 75-83.
Ayten, Ali. Empati ve Din: Türkiye’de Yardımlaşma ve Dindarlık Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
Barrett-Lennard, G.T. “The empathy eyde: Refinement of a nuclear concept”, Joumal of Counseling Psychology 28/2 (1981), 91-100.
Batar, Yusuf. Örgün Din Eğitiminde Empatik Yaklaşım İlköğretim Örneği. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
Bulut, Hikmet – Düşmez, İhsan. “Öğretmenlerin Empatik Eğilim Becerilerinin Demografik ve Mesleki Değişkenler Bakımından Karşılaştırılması”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5 (2014), 105-115.
Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi, 2012.
Çelik, Esma. Okul Öncesi Eğitim Öğretmenlerinin Empatik Eğilimlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
Çorum Milli Eğitim Müdürlüğü. Akademik Becerilerin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi (ABİDE) Çorum İl Raporu. (2018).
Demir, Mehmet Kaan. “Sınıf Öğretmeni Adaylarının Empati Becerilerinin İncelenmesi”. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 33 (2012), 107-121.
Demir, Yasin vd. “Empathy Based on Gender in Dissertations Submitted in Turkey: A Meta-Analysis Study”. Eurasian Journal of Educational Research 16/64 (2016), 69-90.
Dökmen, Üstün. “Empatinin Yeni Bir Modele Dayanılarak Ölçülmesi ve Psikodrama ile Geliştirilmesi”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 21/1-2 (1988), 155-190.
Dökmen, Üstün. İletişim Çatışmaları ve Empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık, 2005.
Eisenberg, Nancy. “Emotion, Regulation and Moral Development”. Annual Review of Psychology 51 (2000), 665-697.
Elikesik, Meral – Alım, Mete. “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Empatik Becerilerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17/3 (2013), 167-180.
Ersoy, Elif Gökçe – Köşger, Ferdi. “Empati; Tanımı ve Önemi”. Osmangazi Tıp Dergisi 38/2 (2016), 9-17.
Gerrıg, Richard J. – Zımbardo, Philip G. Psikoloji ve Yaşam: Psikolojiye Giriş. çev. Gamze Sart. İstanbul: Nobel Yayıncılık, 2012.
Goleman, Daniel. Duygusal Zekâ. çev. Banu Seçkin Yüksel. İstanbul: Varlık Yayınları, 1998.
Gündoğdu, Yusuf Bahri. “Seçmeli Din Dersleri Neden Tercih Edilmiyor? (Ordu İli Örneği)”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/32 (2017), 557-582.
Hartley, Peter. Kişilerarası İletişim. çev. Ülkü Doğanay vd. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2014.
Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Ltd., 2016.
Kasapoğlu, Abdurrahman. “Empati ve Sempati Olgusuna Vurgu Yapan Bazı Ayetler”. Bilimname 10 (2006), 33-61.
Koç, Ahmet. “Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretmenlerinin Yeterlikleri”. Değerler Eğitimi Dergisi 8/19 (2010), 107-149.
Koç, Mustafa. “Din Psikolojisi Araştırmalarında Empatinin Ampirik Bilgi Bakımından Değeri Üzerine Kuramsal Açıdan Metodolojik Bir Bakış Denemesi”. Ekev Akademi Dergisi 9/22 (2005), 49-66.
Meydan, Hasan. “Din, Ahlak ve Değerler Alanı Seçmeli Derslerinin Öğrenci Görüşleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2013), 219-250.
Önder, Alev. Ailede İletişim. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları, 2004.
Öz, Fatma. Hemşirelerin Empatik İletişim Becerisi ve Eğilimine Eğitimin Etkisi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 1992.
Özcan, Celale vd., “Dikkat Eksikliği Aşırı Hareketlilik Bozukluğu Ve Binişik Karşıt Olma- Karşı Gelme Bozukluğu Olan Çocukların Anne-Babalarının Empati Düzeylerinin Karşılaştırılması”. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 10/3 (2003), 108-114.
Özkan, Banu – Yılmaz, Özgür. “Okul Öncesi ve Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenlerinin Empati Düzeylerinin İncelenmesi”. International Journal of Field Education 2/2 (2016), 72-78.
Pala, Aynur. “Öğretmen Adaylarının Empati Kurma Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 23/1 (2008), 13-23.
Palavan, Özcan - Agboyraz, İğdem. “Sınıf Öğretmenlerinin Empatik Eğilimleri İle Demokratik Değerlere Sahip Olma Düzeylerinin İncelenmesi”. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 18/1 (2017), 134-150.
Punch, Keith F. Sosyal Araştırmalara Giriş Nicel ve Nitel Yaklaşımlar. çev. Dursun Bayrak vd. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2016.
Sancak, Seyyid. “Küreselleşme ve Değişen Değerler Bağlamında 2010-2018 İDKAB Öğretim Programıyla Yetiştirilmek İstenen Model İnsan Tipi”. Abant İzzet Baysal İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/13 (2019), 94-115.
Sayar, Kemal – Bağlan, Feyza. Koruyucu Psikoloji: Çocuk Eğitiminde Duygusal Rehberlik. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
Sayar, Kemal. Her Şeyin Bir Anlamı Var. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009.
Tanrıdağ, Şerife Rana. Ankara’daki Ruh Sağlığı Hizmetlerinde Çalışan Personelin Empatik Eğilim ve Empatik Beceri Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1992.
Taşkın, Osman. “Gençlere Göre İdeal Din Kültürü̈ ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 7/4 (2018), 2551-2568.
Taşkın, Osman. Ortaokul ve Lise Öğrencilerine Göre Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Rol Modelliği. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
Tetik, Hayati. “Din Hizmetlerinde İletişim Becerileri ve Empati”. Ekev Akademi Dergisi 13/41 (2009), 159-182.
Turan, Emine Zehra. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Yetiştirme Programlarına İlişkin Kalite Standartlarının Belirlenmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
Uğurlu, Celal Teyyar. “Öğretmenlerin İletişim Becerisi ve Empatik Eğilim Davranışlarının Çocuk Sevme Düzeyleri Üzerine Etkisi”. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi 3/2 (2013), 51-61.