Ebûbekir Kânînin Gazellerinde Çiçekler ve Ağaçlar
Klasik Türk Edebiyatı; yapı gereği, İslam öncesi edebiyatı bünyesinde yer alan sözlü ve yazılı gelenekten beslenen daha sonrasında ferdîlik ve kolektif şuurun etkisiyle ivme kazanan edebiyat alanıdır. Yapı gereği tahayyülün, imgelerin ve mazmunların ağırlıkta olduğu manalar deryasıdır. Bu mana deryası içerisinde geçmişten günümüze kadar toplumun her tabakası tarafından benimsenen ve estetik bir özelliğe sahip olan çiçekler ve ağaçlar; güzellikleri, cezbedici kokuları, şifa verici özellikleri yönünden Klasik Türk Edebiyatı sahasının vazgeçilmez konuları arasında yer edinmektedir. Bir başka deyişle çiçekler; kadınların elbisesine bir renk, tomurcuğundan yapılan bir ilaç, ayrıca kadınlar için bir süs eşyası mahiyeti taşımaktadır. Bunun yanı sıra çiçekler; Türk el sanatlarında, minyatürlerde farklı desen ve motiflerde karşımıza çıkmaktadır. Ağaçlar ise insanoğlunun barınmasında, sosyal hayat gereksinimlerini karşılayan bir unsurdur. Klasik Türk Edebiyatında yer alan şairlerin yazmış oldukları beyitlerinde geçen çiçeklerin genel isimleri daha çok şükuf, ezhar ve zehre isimleriyle karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte ağaçlar ise dıraht ve şecer isimleri ile görülmektedir. Klasik Türk şâirlerinin kalemlerine konu olan çiçekler ve ağaçlar, gerçek anlamı dışında mecazi manalarda da ele alınmaktadır. Ortaya konulan bu çalışma ile 18. yy şairlerinden mizah yönüyle adından çokça bahsettiren Ebûbekir Kânînin hayatı, edebi kişiliği ve divanında yer alan çiçek ve ağaç unsurlarını tespit etmeye çalıştık. Çalışmanın yöntemine değinilecek olunursa Ebûbekir Kânî divanı titizlikle taranmıştır. Tespit edilen çiçekler arasında gül, lale, reyhan, sünbül ve gonca; ağaçlar olarak da dıraht, tûbâ, serv, çenâr, şimşâd, ‘ar’ar ve kâfûr isimleri ile beyitler detaylı bir şekilde incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler:
Klasik Türk Edebiyatı, Çiçekler, Ağaçlar, Mazmun, Tahayyül
Flowers and trees in the odes of Ebûbekir Kânî
Classical Turkish Literature is a field of literature that by its nature is fed by the oral and written literary traditions within pre-Islamic literature and has gained speed under the influence of individuality and collective consciousness. Structurally speaking, it is a world of meanings, dominated by the imagination, imagery, and propositions. Within that world, flowers and trees, which have been adopted by every segment of the society throughout history and have aesthetic qualities, serve as an indispensable topic for field of Classical Turkish Literature in terms of their beauties, charming scents, and healing properties. In other words, flowers represented colors on women’s clothes and drugs made from their buds. For women, they also served as ornamentation. Flowers moreover take the form of different patterns and motifs in Turkish handicrafts and miniatures. On the other hand, trees provide people shelter and fulfill their social life needs. The general names of the flowers in the couplets written by the poets in Classical Turkish Literature are mostly seen with the names şükuf, ezhar and zehre. Trees were seen with the words dıraht and şecer. Classical Turkish poets also used flowers and trees in a metaphorical sense as well, not just literal. In this study, we attempted to examine the life and literary personality of the 18th century poet Ebûbekir Kânî (often remembered with his great humor), as well as flower and tree elements in his Divan. When it comes to his method, his divan was reviewed elaborately. The couplets were examined in detail with the names gül, lale, reyhan, sünbül, and gonca among determined flowers as well as tree names dıraht, tûbâ, serv, çenâr, şimşâd, ‘ar’ar, and kâfûr.
Keywords:
Classical Turkish Literature, Flowers, Trees,
___
- Açıl, Berat (2015). Klasik Türk şiirinde Estetik Olarak Çiçekler, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, S.5, Bahar, s. 1-28.
- Altuntaş, Halil, Şahin, Muzaffer (2006). Kur’an-ı Kerim Meâli, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
- Ayvazoğlu, Beşir (2006). Güller Kitabı. İstanbul: Kapı yayınları.
- Ayvazoğlu, Beşir (2005). Hakkı Süha Gezgin Edebî Portreler, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Ayverdi, İlhan (2010). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı neşriyat.
- Banarlı, Nihat Sami (1983). Resimli Türk edebiyatı Tarihi Cilt 2, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
- Çağbayır, Yaşar (2007) Ötüken Türkçe Sözlük, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Devellioğlu, Ferit (2016). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi.
- Doğan, Mehmet (1994). Temel Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Bahar Yay.
- Horata, Osman (2009). Has Bahçede Hazan Vakti. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Kânî, Ebubekîr (2017). Kânî Dîvânı (Haz. İlyas Yazar), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel müdürlüğü.
- Kalkandere, A. Hilal (2008). Nevâî Bahçesinde Güller Goncalar, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.29, s.103-117.
- Karaman, Gülay (2012). Perîşân Çiçek Sünbül ve Klasik Türk Şiirinde İşlenişi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, S.2, s.288-309.
- Kaya, Bayram Ali (2015). Klâsik Türk Şiirinde Şifâlı Bitkiler Üzerine Bir Deneme, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S.15, s.263-314.
- Keleş, Reyhan (2013). Gâlib’in Has Bahçesinin Gülleri, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, 26-28 Mayıs 2014, Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı, s.593-614. Kurnaz, Cemal (1986). Muallim Naci Osmanlı Şairleri, Ankara: Asımlar Matbaası.
- Mengi, Mine (2015). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Necatigil, Behçet (2016). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Parlatır, İsmail (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı yayınevi.
- Onay, Talat, Ahmet (2013). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Haz. Cemal Kurnaz, Ankara, Berikan Yay.
- Önal, Sevda (2009). Klasik Türk Edebiyatında Lâle ve Edebî Bir Tür Örneği Olarak Lâle Şiirleri, Turkish studies, vol.2/4, s. 911-927.
- Özön, Mustafa Nihat (1988). Küçük Osmanlıca Türkçe Sözlük, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
- Pala, İskender (2015). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
- Şentürk, Ahmet Atilla (2012). Eski Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Tahir, M. Bursalı (2016). Osmanlı Müellifleri (Haz. Yekta Saraç) Cilt 2, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
- Tanyu, Hikmet (1988). Ağaç, İslam Ansiklopedisi, Cilt 1, İstanbul: DİA.
- Yakut, Emrullah, Şahin, Esma, Oktay, Adnan (2017). Eski Türk Edebiyatı Ders Kitabı, Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları.
- Başlangıç: 2022
- Yayıncı: Afyon Kocatepe Üniversitesi