İlâhî sevgiliye dönüşün ritmik (mistik) melodisi : Dem tutmak
Klâsik Türk şiiri, bir milletin yaratma gücünden kaynaklanarak oluşan ve sözü özlü bir şekilde ifadeetmenin en etkili yolu niteliğindeki deyimleşmiş ifade ve terimleri sıklıkla kullanmıştır. Bu çalışmayakonu olan dem tutmak tabiri de söz konusu tabirlerden biri olarak klâsik dönem şairleri tarafındankullanılmış ve sözcüklerle resmedilen edebi tabloları renklendirme noktasında bir araç olmuştur.Genel itibarıyla Ortadoğuda ve özellikle Anadolu Alevi-Bektaşi kültüründe son derece önemli bir yertutan dem , ritüellerde, mitik anlatmalarda ve edebi gelenek içerisinde farklı zamanlarda farklı toplumlar tarafından kullanılagelmiştir. Dem almak, dem vurmak, deme durmak gibi pek çok kalıpifade oluşturan sözcüğün gönüllere ve evrene uzanan bir muhabbetin ifadesi olarak kutsallaştırılması sözcüğün zahiri ve batıni onlarca mana barındırmasını da beraberinde getirmiştir.Bu bağlamda çalışmanın başında dem sözcüğünün lügat anlamından ve tasavvufi ıstılah olarak ifadeettiği manadan yola çıkılarak adı geçen tabirin asıl şekliyle bir musikî terimi olduğu vurgulanmış ayrıcatasavvuf literatüründeki manaları sıralanmıştır.Çalışmanın ilerleyen bölümlerinde şâirlerin dîvanlarından alınan örnek beyitler ışığında dem tutmaktabirinin klâsik dönem şâirinin hayal dünyasına ne şekilde tesir ettiği ve söz konusu tabirin hangiimajların yaratılmasına kaynaklık ettiği vurgusundan hareketle dem tutmak tabirinin şâirlerimizkaleminde hangi manaları ifade ettiği incelenmeye çalışılmıştır.
Rhythmic (mystic) melody of the transformation devoted to the divine love: Accompanying
Classical Turkish poetry typically uses words and terms having become idioms, which are formed onthe basis of the creative power of a nation and deemed as the most effective way of expressing wordsin a concise manner. The term accompanying (dem tutmak) , which is the subject of this study, is oneof these terms that have been used by the poets of the classical period and become a means for coloringthe pictures drawn with words.Accompanying , which has a really important place generally in the Middle East and especially inAnatolian Alevi-Bektashi culture, has been used in rituals, myths and literary tradition in differenttimes by various nations. Having many stereotyped uses, the word has been blessed as an expressionof love extending to the hearts and the universe and thus tens of apparent and esoteric meanings hasbeen attributed to the word.In this extent, it is emphasized in the beginning of the study that the term accompanying isinherently a musical term, considering its meaning in the dictionary and the meaning it bears as asufistic term, and its meanings in the sufistic literature are listed.In the following parts of the study, it is attempted to examine how the expression accompanyinginfluenced the imaginary worlds of poets in the classical period in the light of the example coupletsfrom the poems of the poets and which meanings the term accompanying has in the words of ourpoets, emphasizing the foundation laid by the term for the creation of images.
___
- Bozkurt, Fuat (1995), Semâhlar (Alevi Dinsel Oyunları), İstanbul: Cem Yayınevi.
- Can, Halil (1975). Tasavvuf Musikîsi, Tasavvuf Kitabı (2003), İstanbul : Kitabevi, s.465-474.
- Çakıcı, Bilal (2005). Fedaî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.
- Edirneli Nazmî (2012), Mecmaün Nezâir, Haz. Mehmet Fatih Köksal, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr
- İnan, Abdülkadir (1954). Tarihte ve Bugün Şamanizm (Materyaller ve Araştırmalar), Ankara: TTK Basımevi.
- İnançer, Ö. Tuğrul (2005). Osmanlı Tarihinde Sûfilik Âyin ve Erkânları, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, Haz. Ahmet Yaşar Ocak, Ankara: TTK Yayınları.
- İpekten, Haluk (1974). Karamanlı Nizami: Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
- Kanar, Mehmet (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, C. 1, İstanbul: Say Yayınları.
- Korkmaz, Esad (1993). Ansiklopedik Alevilik Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul : Ant Yayınları.
- Onatça, Neşe (2010). Alevi-Bektaşi Kültüründe Kırklar Semâhı (Müzik Analiz Çalışması), İstanbul: Bağlam Yayınları.
- Öztuna, Yılmaz (2000), Türk Musikisi Kavram ve Terimleri Ansiklopedisi, Ankara: AKMB Yayınları.
- Schimmel, Annemarie (2004). İslamın Mistik Boyutları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Sözer, Vural (2000). Müzik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Sunî (Gelibolulu) Dîvân, Haz. H. İbrahim Yakar, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr
- Şentürk, A. Atilla (1994). , Osmanlı Edebiyatında Felekler, Seyyare ve Sabiteler (Burçlar) Türk Dünyası Araştırmaları, S. 90, s. 131-179.
- Şeyhî, Dîvân (1990). Haz. Mustafa İsen, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Uludağ, Süleyman, Köprülü, Orhan F. (1988). Abdal Maddesi, TDVİA, C. 1, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, s.59-62.
- Uludağ, Süleyman (1976). İslam Açısından Musikî ve Semâ, İstanbul: İrfan Yayınevi.
- Uludağ, Süleyman (2002). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
- Yazıcı, Tahsin (1964). Mevlânâ Devrinde Semâ , Tasavvuf Kitabı (2003), İstanbul : Kitabevi, s.262-278.
- Yeniterzi, Emine (2006). Edebiyatımızda Hz.Peygamberin İsimleri ve Harflere Dair, Yüzakı, İstanbul.
- www.semâzen.net
- www.cemalnursargut.net.
- ISSN: 1302-6658
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Yayıncı: Kocaeli Üniv. Sosyal Bilimler Enst.