Kudâme Ailesinden Ziyauddin el-Makdisî ve Hadis Literatürüne Katkısı

Öz Ziyauddin el-Makdisî 569/1172 yılında Dımaşk’ın Salihiyye Mahallesi’nde dünyaya gelmiş, orada yetişmiş ve İslâmi disiplinlerin çeşitli alanlarında eserler telif ederek çok yönlü bir âlim kimliğine sahip olmuştur. Hadis ilimlerinde önemli ölçüde derinleşen ve bu ilme dair 125’ten fazla eser telif ederek adından söz ettiren Ziyauddin, Hicri VI. (XII.) asırda Filistin’den göç eden ve yaklaşık dört yüzyıla yakın İslâm düşünce tarihinde önemli rol oynayan Kudâme ailesinin yetiştirdiği önemli bir muhaddistir. O, şahsi meziyetleri, Hadis ilmine dair telif ettiği eserleri ve ortaya koyduğu ilmi faaliyetleriyle İslâm ilim geleneğinde önemli bir yer edinmiştir. Hadis rıhle geleneğine oldukça önem vererek İslâm dünyasının neredeyse dört bir yanına ilmi seyahatte bulunan ve bu münasebetle zamanının pek çok muhaddisten hadis ahzeden Ziyauddin el-Makdisî, elde ettiği hadis müktesebatı sayesinde pek çok eser telif etmiş ve çok sayıda muhaddisin yetişmesine de katkıda bulunmuştur. Onun hadis ilimlerine dair en önemli faaliyeti kendi adıyla anılan Ziyaiyye Darülhadisi’ni inşa etmesi ve bu yapı bünyesinde zengin bir kütüphane kurmasıdır. Nitekim zengin kütüphanesi ve kaliteli eğitimi sayesinde şöhret bulan bu müessese, Dımaşk’ta hadis ahzetmek isteyenlerin uğrak yeri haline gelmiştir. Bu çalışmada Kudâme ailesinin meşhur muhaddislerinden Ziyauddin el-Makdisî’nin hayatı, ilmi faaliyetleri, hadis literatürüne katkısı ve rivâyet ilimlerinde taşıdığı önem ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Muhaddis, Ziyauddin el-Makdisî, Kudâme Ailesi, Salihiyye Mahallesi

Ziyauddin Al-Maqdisi From The Kudâme Family And Its Contribution To The Hadith Literature

Abstract Diyauddin al-Maqdisi was born in 569/1172 in Salihiyah District of Damascus. He grew up there and conducted different studies in various fields of Islamic disciplines. Therefore, became a comprehensive scientist. Diyauddin has written more than 125 works (books). He is an important muhaddith (narrator), raised by the Qudamah family which migrated from Palestine in the Hijri VI century. This family played an important role in the history of Islamic thought for nearly four centuries. He gained an important place in Islamic science tradition with his personal virtues, his works about the Hadith science and his scientific activities. He gave great importance to the tradition of rihlah in Hadith, and traveled almost all over Islamic world, and received many hadiths from various muhaddiths (narrators). There fore, wrote many studies on Hadith knowledge and contributed development of various muhaddiths. His best contribution to Hadith sciences is building the Dar Al-Hadith Diyaiyyah, which is known by his name, and establishing an enormous library within this structure. This institution gained fame thanks to its rich library and quality education, became a frequent destination for those who want to study on hadith in Damascus. In the current study, Diyauddin al-Maqdisi’s life, works, contribution to the hadith literature and importance in narration science were examined.

Keywords:

Hadith, Muhaddith, Diyauddin al-Maqdisi, Qudamah Family, Salihiyah District,

PDF

___

Araboğa, Mahir, Ziyaeddîn el-Makdisî ve Eseri el-Ehâdîsu’l-Muhtâre, (Bingöl Üniversitesi SBE yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bingöl, 2017. Ebû Şâme el-Makdisî, Abdurrahmân b. İsmâʻîl, Terâcimu Ricali’l-Karneyn es-Sâdis ve’s-Sabi‘, thk. Muhammed Zahid el-Kevserî, Dârü’l-Cîl, Beyrut 1947. Efendioğlu, Mehmet, “Ziyaeddîn el-Makdisî ve el-Ehâdîsü’l-muhtâra Adlı Eseri”, Hadis Tedkikleri Dergisi, X-1, 2012. Efendioğlu, Mehmet, “Ziyâeddin el-Makdisî”, DİA, İstanbul 2013, XLIV, 491-495. el-Bağdâdî, İsmail Paşa, Hediyetü’l-Arifîn ve Esmau’l-Müellifîn veAsâru’l-Musannifîn, Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 1951, II, 123. el-Elbânî, Muhammed Nasıruddîn, Fihrisu Mahtutati Dâri’l-Kütübi’z-Zâhiriyye-el-Muntahab min Mahtutâti’l-Hadîs, Mektebetü’l-Ma’arif, Riyad, 2001. el-Fâsî, Takıyuddîn Muhammed b. Ahmed, el-Mekkî, Zeylü’t-Takyîd li Ma’rifeti’s-Sünen ve’l-Mesânîd, thk. Muhammed Salih b. Abdülaziz, Merkezû İhyai’t-Türasi’l-İslâmî, Mekke 2008. el-Hâfız, Muhammed Mutî‘, et-Tenvîh ve’t-Tebyîn fi Sîreti Muhaddisi’ş-Şam el-Hâfız Ziyauddîn, Dârü’l-Beşairi’l-İslamiyye, Beyrut 1999. el-Hâfız, Muhammed Mutî‘, Dâru’l-Hadisi’ş-Şerîf bi Dımaşk, Dâru’l-Mektebî, Dımaşk, 2010. el-Hâfız, Muhammed Mutî‘, Camiu’l-Hanâbile el-Muzafferî bi Salihiyyeti Cebeli Kasiyun, Daru’l-Beşâiri’l-İslamiyye, Beyrut 2002. el-Hâfız, Muhammed Mutî‘, Dâru’l-Hadisi’z-Ziyâiyye ve Mektebetuhâ bi Salihiyyeti Dımaşk, Daru’l-Beyrutî, Dımaşk 2006. el-Halebî, Ali Hasan Ali Abdülhamid, “Nasîhatü’l-Meliki’l-Eşref”, Mecelletü’l-Hikme, 1994. el-Hüseynî, Ahmed b. Muhammed, Siletu’t-Tekmile li Vefayâti’n-Nakale, thk. Beşşar Avvad Ma‘ruf, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut 2007. el-Kettânî, Muhammed b. Cafer, Hadis Literatürü, (trc. Yusuf Özbek), İz Yay., İstanbul, 1994. el-Kütübî, Muhammed b. Şakir, Fevâtü’l-Vefeyât, thk. İhsan Abbas, Dâru Sadr, Beyrut 1974. el-Mecmâu’l-Melikî, Fihrisu’ş-Şâmil li Turasi’l-Arabî: el-Hadîsu’n-Nebevî ve Ulûmuhû, Amman, 1992. el-Münzirî, Zekiyuddîn Abdülazim b. Abdilkaviy, et-Tekmile li Vefayati’n-Nakale, thk., Beşşar Avvad Ma‘ruf, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 1984. el-Uleymî, Muciruddin Abdurrahman, ed-Dürrü’l-Mundad fi Zikrî Ashabi’l-İmam Ahmed, Mektebetü’t-Tevbe, Riyad 1992. el-Uleymî, Muciruddin Abdurrahman, el-Menhecü’l-Ahmed fi Terâcimi Ashabi’l-İmam Ahmed, thk., Abdulkadir el-Arnaûd, Dâru Sadr, Beyrut 1997. es-Sevâs, Yasin Muhammed, Fihrisu Mecâmiî’l-Medreseti’l-Ömeriyye fi Dari’l-Kütübi’z-Zahiriyye bi Dımaşk, el-Münazzametü’l-Arabiyye li’t-Terbeviyye ve’s-Sekâfe ve’l-Ulûm, Kuveyt 1987. es-Sevâs, Yasin Muhammed, Fihrisu Mahtutâti Dâri’l-Kütübi’z-Zahiriyye, Mecmâü’l-Lüğati’l-Arabiyye, Dımaşk 1983. es-Sübkî, Tâcüddîn Ebû Nasr Abdülvehhâb b. Ali, Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyyeti’l-Kübrâ, thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî-Abdülfettâh Muhammed el-Hulv, I-XI, Dâru Hicr, Kahire 1992. et-Tarîkî, Abdullah b. Muhammed, Mu’cemu Musannafâti’l-Hanâbile, Mektebetü’l-Melik Fahd el-Vatanî, Riyad, 2001. Hasnâ’ Bekrî, Ahmed Neccâr, ez-Ziyâ el-Makdisî ve Cuhûduhû fî ‘İlmi’l-Hadîs, (Camiatü Ümmi’l-Kura Yayınlanmamış Doktora Tezi), Mekke 1999. İbn Abdülhâdî, Şemsuddin Ebu Abdullah Muhammed b. Abdülhâdî, Tabakâtü Ulemâi’l-Hadîs, thk., Ekrem el-Bûşî v.dğr., Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1996. İbn Hacer, el-Mu’cemü’l-Müfehres (Tecrîdu’l-Esanîdi’l-Kütübi’l-Meşhure ve’l-Eczâi’l-Mensûre), thk. Muhammed Şekûr Mahmud el-Hâcî, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 1998. İbn İmâd, Abdülhay b. Ahmed el-Hanbelî, Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb, thk. Abdülkâdir el-Arnaût-Mahmûd el-Arnaût, I-XI, Dâru İbn Kesîr, Beyrut 1986-1993. İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâ‘îl b. Ömer ed-Dımaşkî, el-Bidâye ve’n-nihâye, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, I-XXI, Dâru Hicr, Kahire 1997-1999. İbn Müflih, İbrahim b. Muhammed, el-Maksadü’l-Erşed fi Zikri Ashabi’l-İmam Ahmed, thk. Abdurrahman b. Süleyman el-Üseymin, Mektebetü’r-Rüşd, Riyad 1990. İbn Receb, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Ahmed, ez-Zeyl ‘alâ Tabakâti’l-Hanâbile, thk. Abdurrahmân b. Süleymân el-Useymîn, Mektebetü’l-Ubeykân, Riyad 2005. İbn Tağriberdî, Cemaleddîn Ebu’l-Mehâsin Yusuf, en-Nucûmu’z-Zahire fî Mulûkî Mısır ve’l-Kâhire, thk. Muhammed Hüseyin Şemsuddîn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1992. İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm, Mecmûʻu’l-Fetâvâ, I-XXXVII, nşr. Abdurrahman b. Muhammed en-Necdî, Mecmaʻu’l-Meliki Fehd, Medine 2004. İbn Tolun, Muhammed b. Ali, el-Kalâidu’l-Cevheriyye fî Târihi’s-Salihiyye, thk. Muhammed Ahmed Dehman, Dımaşk 1980. İbnü’l-Kayyim el-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr, es-Savâʻiku’l-Mürsele ʻale’l-Cehmiyye ve’l-Muʻattıla, nşr. Ali b. Muhammed ed-Dahîlullah, I-IV, Dâru’l-Âsıme, Riyad 1988. Kalaç, Rıdvan, Kudâme Ailesi ve Hadis, (VYYÜ SBE Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van 2019. Kalaç, Rıdvan, “Bir Hadis İhtisas Kurumu Olarak Ziyaiyye Dârülhadisi”, III. Uluslararası Battalgazi Bilimsel Çalışmalar Kongresi, (21-23 Eylül 2019 Malatya), 1132-1139. Kürd Ali, Muhammed, Hitatü’ş-Şam, el-Mektebetü’n-Nûriyye, Dımaşk 1983. Makrizî, Takıyuddîn Ahmed b. Ali, el-Mukaffâ’l-Kebîr, thk. Muhammed el-Ya’levî, Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut 1991. Nuaymî, Abdulkadir b. Muhammed en-Nuaymî ed-Dımaşkî, ed-Dâris fi Tarihî’l-Medâris, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1990. Safedî, Salâhuddîn Halîl b. İzzuddîn, el-Vâfî bi’l-Vefeyât, thk. Ahmed el-Arnaût, Türkî Mustafâ, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 2000. Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed, Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhîr ve’l-A‘lâm, thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, I-LIII, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut 1986-2000. Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed, Muʻcemü’l-Muhtas bi’l-Muhaddisîn, thk. Muhammed el-Habîb el-Heyle, Mektebetü’s-Sıddîk, Taif 1988. Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed, Siyeru A‘lâmi’n-Nübelâ, thk. Şu‘ayb el-Arnaût v.dğr., I-XXV, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1982-1988. Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed, Tezkiretü’l-Huffâz, tsh. Abdurrahmân b. Yahyâ el-Muʻallimî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1374. Ziriklî, Hayreddîn b. Mahmûd, el-Aʻlâm, I-VIII, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 2002. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, el-Ehâdîsü’l-Muhtâre mimmâ Lem Yuhrichü’l-Buhârî ve Müslim fî Sahîhayhimâ, thk. Abdülmelik b. Abdillah b. Dehîş, Dâru’l-Hadr, Beyrut 2000. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, en-Nehyü ‘an Sebbi’l-Ashâb vemâ Fîhî min’el-İsmi ve’l-‘İkâb, thk., Muhammed Ahmed Aşûr- Cemâl Abdülmün’îm el-Kûmî, Dârü’z-Zehebiyye, Kahire 1994. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, Cüz’ün fi Hadisi’l Kulleteyn bi Cemî’i Turukihi’s-Sâbit, thk. Yusuf b. Muhammed Mervan, Dârü’l-Beşîri’l-İslamiyye, Beyrut 2012. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, Cüz’ün fi’z-Zebbî ani’l-İmam et-Taberânî, nşr. Nizâm b. Muhammed Salih Ya’kûbî, Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 2009, (Silsiletü Likâi’l-Aşri’l-Evâhir bi’l-Mescidi’l-Haram içinde, XI). Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, Cüz’ün fihi zikrü Salati’l-Mustafa Halfe Ebî Bekir es-Sıddîk, nşr. Nizam b. Muhammed Salih Ya’kup, Beyrut 2011. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, el-Udde li’l-Kerbi ve’l-Şidde, thk. Yasir b. İbrahim b. Muhammed, Dârü’l-Mişkât, Kaire 1994. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, Fadâilü’l-A’mâl, thk. Ğassan İsâ Muhammed, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1987. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, İttibâu’s-Sünen ve’ctinâbi’l-Bida’, thk. Muhammed Bedreddîn el-Kahvecî- Mahmûd el-Arnavûd, Dârü İbn Kesîr, Dımaşk 1987. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, Menâkibu Ca’fer b. Ebî Tâlib, nşr. Muhammed Hasan Ali Yasin, Matbaatu’l-Maârif, Bağdat 1969. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, Sebetü Mesmû‘ati’l-İmam el-Hafız Ziyauddîn Muhammed b. Abdülvâhid el-Makdisi, thk., Muhammed Muti’ el-Hâfız, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Duabi 1419. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, Sıfâtu’n-Nebî ve Cemîlü Ahlakîhî ve Edebihî, thk. Fevvaz Ahmed Zemerli, Dârü İbn Hazm, Beyrut 2004. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, Tıbbu’n-Nebevî, thk. Mecdî Fethî es-Seyyîd, Dârü’s-Sahâbe li’t-Turâs, Tanta 1989. Ziyâüddîn el-Makdisî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilvâhid, es-Sünen ve’l-Ahkâm ‘ani’l-Mustafâ ‘Aleyhi Efdalü’s-Salâti ve’s-Selâm, thk. Ebû Abdillah Huseyn b. Ukkâşe, I-VI, Dâru Mâcid Asîrî, 2004.