COVID-19 Stres Ölçeğinin Türkçe Formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması

COVID-19 pandemi döneminde, pandemiye ilişkin stresi değerlendirebilmek için bazı ölçüm araçları geliştirilmiştir. Bu ölçüm araçlarından biri de bu hastalığa yönelik stresi, çok yönlü bir biçimde değerlendirebilen COVID-19 Stres Ölçeğidir. Mevcut çalışmanın amacı COVID-19 Stres Ölçeğinin Türkçeye uyarlanmasıdır. Araştırmaya yaşları 18-60 aralığında değişen toplamda 180 kişi katılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğini inceleyebilmek için açımlayıcı (AFA) ve doğrulayıcı (DFA) faktör analizleri yürütülmüştür ve ölçüt bağıntılı geçerlik kapsamında benzer konulu ölçeklerle (COVID-19 Korkusu Ölçeği, Koronavirüs Anksiyete Ölçeği, Warwick Edinburg Mental İyi Oluş Ölçeği ve Vancouver Obsesif Kompulsif Ölçeği) korelasyonuna bakılmıştır. Analizler sonucu, orijinal formunda beş faktörlü yapıda olan ölçeğin, ülkemizde altı faktörlü (tehdit/tehlike, sosyoekonomik sonuçlar, yabancı korkusu, kontaminasyon, travmatik stres ve kompulsif kontrol) bir yapısı olduğu dikkat çekmektedir. Ayrıca ölçek maddelerine ilişkin faktör yüklerinin .35 ile .90 arasında değiştiği, ölçüt bağıntılı geçerliğin ise kabul edilebilir düzeyde olduğu belirlenmiştir. Ölçek, benzer ölçüm araçları ile ilişkilidir. Ölçeğin güvenirliğini değerlendirmek için hesaplanan iç tutarlılık katsayısına göre ise tüm ölçek için Cronbach alfa güvenirlik katsayısı .97 iken, alt boyutlar için bu değerler .89 ile .96 arasında değişmektedir. Ölçeğe ilişkin madde toplam korelasyonları .63 ile .82 arasında yer almaktadır. Ayrıca ölçeğe ait iki yarı güvenirlik düzeyi de .85 olarak hesaplanmıştır. Bu bulgular, ölçeğin Türkçe formunun COVID-19’a bağlı stresi değerlendirmede güvenilir ve geçerli bir ölçüm aracı olduğunu desteklemektedir. Ölçek, farklı endişe kaynakları temelinde çok yönlü biçimde değerlendirmeye imkân tanıması ve iyi psikometrik özellikler göstermesi açısından ilgili alanyazına önemli katkılar sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler:

COVID-19, pandemi, stres, psikolojik sağlık, ölçek

Turkish Form of the COVID-19 Stress Scale: Validity and reliability study

During the COVID-19 pandemic, some measurement tools have been developed to assess pandemic-related stress. One of these measurement tools is the COVID-19 Stress Scale, which can evaluate the stress related to this disease in a versatile way. In the current study, it was aimed to adapt the COVID-19 Stress Scale into Turkish. In total, 180 people, whose ages ranged from 18 to 60, participated in the study. To examine the construct validity of the scale, exploratory (EFA) and confirmatory (CFA) factor analyses were carried out, and for criterion validity, correlation with similar scales (COVID-19 Fear Scale, Coronavirus Anxiety Scale, Warwick Edinburgh Mental Well-Being Scale, and Vancouver Obsessive Compulsive Inventory) was checked. As a result of the analysis, it is noteworthy that the scale, which was originally a five-factor structure, has a six-factor structure (threat/danger, socioeconomic consequences, xenophobia, contamination, traumatic stress, and compulsive control) in our country. Also, it was determined that item factor loads ranged between .35 and .90, and the criterion-related validity was at an acceptable level. The scale is associated with similar measurement tools. According to the internal consistency coefficient calculated to evaluate the reliability of the scale, the Cronbach's alpha reliability coefficient for the whole scale is .97, while these values vary between .89 and .96 for the sub-dimensions. Item-total correlations are between .63 and .82. In addition, split-half levels of the scale were calculated as .86. These findings support that the Turkish version of the scale is a reliable and valid measurement tool in assessing the stress due to COVID-19. The scale will make important contributions to the related literature in terms of allowing multi-dimensional evaluation on the basis of different sources of anxiety and showing good psychometric properties.

Keywords:

COVID-19, pandemic, stress, psychological health, scale,

PDF

___

Abba-Aji, A., Li, D., Hrabok, M., Shalaby, R., Gusnowski, A., Vuong, W., ... Agyapong, V. I. (2020). COVID-19 pandemic and mental health: prevalence and correlates of new-onset obsessive-compulsive symptoms in a Canadian province. International Journal of Environmental Researchand Public Health, 17(19), 69-86.
Adams, T. G., Kelmendi, B., Brake, C. A., Gruner, P., Badour, C. L. ve Pittenger, C. (2018). The role of stress in the pathogenesis and maintenance of obsessive-compulsive disorder. Chronic Stress, 2, 1-11.
Ahorsu, D. K., Lin, C. Y., Imani, V., Saffari, M., Griffiths, M. D. ve Pakpour, A. H. (2020) The Fear of COVID19 Scale: Development and initial validation. International Journal of Mental Health and Addiction, 1, 1-9.
Akbaş, G. ve Korkmaz, L. (2007). Ölçek uyarlaması (adaptasyon). Türk Psikoloji Bülteni, 13(40), 15-16.
Altuntaş, O. ve Tekeci, Y. (2020). Effect of COVID-19 on perceived stress, coping skills, self-control and self-management skills. https://www.researchsquare.com/article/rs-48393/v1
Artantaş, E. ve Gürsoy, H. (2020). COVID-19 üzerine temel sosyal tartışmalar ve Türkiye'nin aldığı tedbirlere ait bir çerçeve. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 158-171.
Blakey, S. M., Reuman, L., Jacoby, R. J. ve Abramowitz, J. S. (2015). Tracing “Fearbola”: Psychological predictors of anxious responding to the threat of Ebola. Cognitive Therapy and Research, 39, 816-825.
Bollen, K. ve Lennox, R. (1991). Conventional wisdom on measurement: A structural equation perspective. Psychological Bulletin, 110(2), 305-314.
Brand, J., McKay, D., Wheaton, M.G. ve Abramowitz, J. S. (2013). The relationship between obsessive compulsive beliefs and symptoms, anxiety and disgust sensitivity, and Swine Flu fears. Journal Obsessive-Compulsive Related Disorder, 2(2), 200-206.
Bridgland, V. M., Moeck, E. K., Green, D. M., Swain, T. L., Nayda, D. M., Matson, L. A., Hutchison, N.P. ve Takarangi, M. K. (2021). Why the COVID-19 pandemic is a traumatic stressor. Plos one, 16, 1-15.
Byrne, B. M. ve Campbell, T. L. (1999). Cross-cultural comparisons and the presumption of equivalent measurement and theoretical structure: A look beneath the surface. Journal of Cross-Cultural Psychology, 30(5), 555-574.
Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi Yayıncılık.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırmanın temelleri: Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
Campo-Arias, A., Pedrozo-Cortés, M. J., ve Pedrozo-Pupo, J. C. (2020). Pandemic-Related Perceived Stress Scale of COVID-19: An exploration of online psychometric performance [Escala de estrés percibido relacionado con la pandemia de COVID-19: una exploración del desempeño psicométrico en línea]. Revista Colombiana de Psiquiatría, 49(4), 229–230.
Demirtaş, A. S., ve Baytemir, K. (2019). Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği Kısa Formu’nun Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(70), 689-701.
Dünya Sağlık Örgütü (2021a). WHO coronavirus disease (COVID-19) dashboard. https://covid19.who.int/
Dünya Sağlık Örgütü (2021b). Turkey: WHO Coronavirus disease (COVID-19) dashboard. https://covid19.who. int/region/euro/country/tr
Erkılıç, O. (2021, 17 Nisan). Türkiye’de sağlık sistemi kısır döngüye girdi. https://www.amerikaninsesi.com/a/turkiye-de-saglik-sistemi-kisir-donguye-girdi-/5856819. html
Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, O., Özdamar, K., ve Sanisoğlu, S. Y. (2013). Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 33(1), 210-223.
Erkuş, A. (2007). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarında karşılaşılan sorunlar. Türk Psikoloji Bülteni, 13(40), 17-25
Eskiocak, M., Marangoz, B. ve Zencir, M. (2021). Türkiye’de COVID pandemisi döneminde bağışıklama hizmetlerinin durumu ve eşitsizlikler. Yeni Koronavirüs Pandemisi Sürecinde Türkiye'de COVID-19 Aşılaması ve Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu, 25-44.
Evren, C., Evren, B., Dalbudak, E., Topcu, M. ve Kutlu, N. (2020). Measuring anxiety related to COVID-19: A Turkish validation study of the Coronavirus Anxiety Scale. Deaths Studies, 3, 1-7.
Fırat-Durdukoca, Ş., ve Arıbaş, S. (2019). Öğretmen adaylarına yönelik Üstbilişsel Farkındalık Ölçeğinin geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 1541-1557.
Frydrychowicz, M., Pradelok, J., Zawada, K., Zyśk, D. ve Adamczyk, K. (2021). The Polish adaptation and further validation of the COVID Stres Scales (CSS). Psychological Applications and Trends, 37-41.
Güngör, D. (2016). Psikolojide ölçme araçlarının geliştirilmesi ve uyarlanması kılavuzu. Türk Psikoloji Yazıları, 19(38), 104-112.
Hamel, L. ve Salganicoff, A. (2020, 6 Nisan). Is there a widening gender gap in coronavirus stress. KFF. https://www.kff.org/policy-watch/is-there-widening-gender-gap-in-coronavirus-stress/
Hubbard, K., Reohr, P., Tolcher, L. ve Downs, A. (2018). Stress, mental health symptoms, and help-seeking in college students. Psi Chi Journal of Psychological Research, 23(4), 293-305.
Işıtan, İ. ve Gökler, R. (2012). Modern çağın hastalığı: Stres ve etkileri/The disease of modern era: Stress and its effects. Journal of History Culture and Art Research, 1(3), 154-168.
İnözü, M. ve Yorulmaz, O. (2013). Vancouver Obsesif-Kompulsif Ölçeği: Türkçe formunun üniversite öğrencilerinde geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikoloji Yazıları, 16(32), 64-72.
Jiang, X., Rayner, S. ve Luo, M. H. (2020). Does SARS‐CoV‐2 has a longer incubation period than SARS and MERS? Journal of Medical Virology, 92(5), 476-478.
Keldal, G. (2015). Warwick-Edinburgh Mental İyi Oluş Ölçeği’nin Türkçe formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 103-115.
Khosravani, V., Asmundson, G., Taylor, S., Sharifi Bastan, F. ve Samimi Ardestani, S. M. (2021). The Persian COVID Stress Scales (Persian-CSS) and COVID-19-related stress reactions in patients with obsessive-compulsive and anxiety disorders. Journal of Obsessive-Compulsive and Related Disorders, 28(1), 1-9.
Kline, P. (1994). An easy guide to factor analysis. Routledge.
Kline, R.B. (2011). Principles and practise of structural equation modeling (3.baskı) (ss.15-60). The Guilford Press.
Kubb, C. ve Foran, H. M. (2020). Measuring COVID-19 related anxiety in parents: Psychometric comparison of four different inventories. JMIR Mental Health, 7(12), 1-19.
Kujawa, A., Green, H., Compas, B. E., Dickey, L. Ve Pegg, S. (2020). Exposure to COVID‐19 pandemic stress: Associations with depression and anxiety in emerging adults in the United States. Depression and Anxiety, 1-9.
Lee, S. A. (2020). Coronavirus anxiety scale: A brief mental health screener for COVID-19 related anxiety. Death Studies, 44(7), 393-401.
Linde, C. (2020). MHM Coronaedition April 2020. Mental Health Matters, 7(2).
Mahamid, F. A., Veronese, G., Bdier, D. ve Pancake, R. (2021). Psychometric properties of the COVID Stress Scales (CSS) within Arabic language in a Palestinian context. Current Psychology, 1-10.
Montano, R. L. T. ve Acebes, K. M. L. (2020). Covid stress predicts depression, anxiety and stress symptoms of Filipino respondents. International Journal of Research in Business and Social Science, 9(4), 78-103.
Panchal, N., Kamal, R., Orgera, K., Cox, C., Garfield, R., Hamel, L. ve Chidambaram, P. (2020). The implications of COVID-19 for mental health and substance use. Kaiser Family Foundation. https://abtcounseling.com/wp-content/uploads/2020/09/The-Implications-of-COVID-19-for-Mental-Health-and-Substance-Use-_-KFF.pdf
Qiu, J., Shen, B., Zhao, M., Wang, Z., Xie, B. ve Xu, Y. (2020). A nationwide survey of psychological distress among Chinese people in the COVID-19 epidemic: Implications and policy recommendations. General Psychiatry, 33, 1-3.
Rodgers, R. F., Lombardo, C., Cerolini, S., Franko, D. L., Omori, M., Fuller-Tyszkiewicz, M. ve Guillaume, S. (2020). The impact of the COVID-19 pandemic on eating disorder risk and symptoms. The International Journal of Eating Disorders, 53(7), 1166-1170.
Satici, B., Gocet-Tekin, E., Deniz, M. E. ve Satici, S. A. (2020). Adaptation of the Fear of COVID-19 Scale: Its association with psychological distress and life satisfaction in Turkey. International Journal of Mental Health and Addiction, 1-9. Advance online publication.
Schmitt, N. (1996). Uses and abuses of coefficient alpha. Psychological Assessment, 8(4), 350-353.
Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. Anı Yayıncılık.
Seçer, İ. ve Ulaş, S. (2020). An investigation of the effect of COVID-19 on OCD in youth in the context of emotional reactivity, experiential avoidance, depression and anxiety. International Journal of Mental Healthand Addiction, 2, 1-14. Advance online publication.
Segerstrom, S. C. ve Miller, G. E. (2004). Psychological stress and the human immune system: A meta-analytic study of 30 years of inquiry. Psychological Bulletin, 130(4), 601-630.
Taylor, S., Landry, C., Paluszek, M., Fergus, T. A., McKay, D. ve Asmundson, G. J. (2020). Development and initial validation of the COVID Stress Scales. Journal of Anxiety Disorders, 102, 1-7.
Tennant, R., Hiller, L., Fishwick, R., Platt, S., Joseph, S., Weich, S., Parkinson, J., … Stewart-Brown, S. (2007). The Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale (WEMWBS): Development and UK validation. Health and Quality of Life Outcomes, 5, 50-63.
Tezbaşaran, A. A. (1996). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu. Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
Thordarson, D. S., Radomsky, A. S., Rachman, S., Shafran, R., Sawchuck, C. N. ve Hakstian, A. R. (2004). The Vancouver Obsessional Compulsive Inventory (VOCI). Behaviour Research and Therapy, 42(11), 1289-1314.
Wang, C., Pan, R., Wan, X., Tan, Y., Xu, L., Ho, C. S. veHo, R. C. (2020). Immediate psychological responses and associated factors during the initial stage of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) epidemic among the general population in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5), 1-25.
Weston, R. ve Gore Jr, P. A. (2006). A brief guide to structural equation modeling. The Counseling Psychologist, 34(5), 719-751.