BAZI BELÂGAT KİTAPLARINDA MÜŞÂKELE SANATININ TANIM VE TASNİFİ

Arapça “şekl” kökünden gelen ve belâgat kitaplarında bir edebî sanat olarak ele alınan müşâkele kelimesi, tanım ve tasnifinde farklılık görülebilen bir terimdir. Terdîd, tekrir, reddü’l-acüz gibi söz tekrarına dayalı sanatlardan olan bu terimin mecaz içerip içermediği de tartışılmıştır. Bu terim ilk belâgat kitaplarında tek ve belli bir tanımla karşımıza çıkarken, daha sonraki eserlerde açıklama ve şerhin de etkisiyle tanım farklılaşmıştır. Ayrıca, Osmanlı sahasında yazılan belâgat kitaplarının bazılarında bu sanata hiç yer verilmemiştir. îlk dönem belâgat kitaplarında dahaaçık ve anlaşılır bir tanım ve örnekle verilmişken, daha sonraki eserlerde tanım ve örneklerde karışık bir durum ortaya çıkmıştır. Bu edebî terimin tanımı: “çok anlamlı kelimelerin art arda iki anlamı ile kullanılması; birinin söylediği bir sözü diğerinin başka anlamda tekrarlaması; karşılıklı konuşan iki kişiden birinin söylediği bir sözü diğerinin başka bir düşünceye cevap olacak şekilde tekrarlaması” şekillerinde karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla bu sanatın belâgat kitaplarında mukayeseli biçimde incelenerek oıtaya konulması gerekmektedir. Bu makalede de böyle bir inceleme ve mukayese yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Belâgat, Edebî sanat, Müşâkele, tanım ve tasnif

Descriptions and classifications about art of Müşâkele in some the books of Rhetoric

Descriptions and classifications about art of Müşâkele in some the books of RhetoricThe word “Şekl”, originating from an Arabic word and stated in the eloquences as a literary art, the word “müşâkele” is a term that can show difference in its definition and classification. Consisting of such recurring literary arts as “terdîd, tekrîr, Raddu’l-acuz”, it has been discussed whether they are metaphoric not. Seen firstly as a clear and obvious definition in literary boks, later within the impact of explanation and sherkh differed the definition. In addition, some of the art written in the area of Ottoman Empire are not included in the field of rhetoric post. A moreBazı Belâgat Kitaplarında Miişâkele Sanatının Tanım ve Tasnificlear and understandable definition and examples of rhetorical, the books of the later works have been found some ambiguous in its definitions and examples. This literal definition of that term is that: “a very significant meaning of the words used twice in succession, the other one said a word to repeat another sense, one of the two people speaking of a mutual promise to be another answered to another recurrence of thinking.” Therefore, the comparative form of these art books of rhetoric should be put forward by examining them. This article is made of such a review and comparison as stated above

Keywords:

Rhetoric, literary art, Müşakele, Description and classification,

PDF

___

Ahmed Cevdet Paşa, Belâgat-1 Osmâniyye, Şirket-1 Mürettibiye Matbaası, İstanbul 1323.
Ahmed Reşid (Rey), Nazariyyât-I Edebiyye, İstanbul 1328.
Ankaravi İsmâîl Rusûhî, Miftâh-Ül-Belâga Ve Misbâhu’l-Fesâha, Tasvîr-İ Efkâr Matbaası, İstanbul 1284.
Coşkun, Menderes, “Edebi Sanatların Terim Olarak Divanlardaki Kullanımı Üzerine”, Yeni Türkiye, Türkler, C .ll, 701-707, 2002.
Erkan, Mustafa, “Lutfullah Halîmî”, Dia, C.15, İstanbul 1997.
Güllüce, Veysel, “Kur’ân-I Kerîm’de Allah’a Müşâkele Yoluyla İsnad Edilen İfadelerin Değerlendirilmesi”, Atatürk Üni.İlâhiyat Fakültesi Dergisi, S.25, Erzurum, 2006.
Halîmî Lutfullah, Risale Fî-Tecnîsât Ve’t-Teşbîhât Ve’l-Mecâzât, Süleymaniye Ktp Aşir Efendi 430/7, Vrk.67B-70A.
İsbir, Muhammed Saîd-Cüneydî, Bilâl, Eş-Sâmil Fî-Ulûmi’l-Lugati’l-Arabiyyeti Ve Mustalahâtihâ, Dâru’l-Avde, Beyrût, 1985.
Kaçar, Mücahit, “Türkçe Te’lîf Edilmiş Bir Belâgat Kitabı:şerifi’nin Hadîkatü’l- Fünûn İsimli Eseri”, Türkiyat Mecmuası, C. 21/Güz, 2011.
Kazvinî Muhammed Bin Abdunahmân, TelhîsuL-Miftâh, Adana İl Halk Kiitp., 01 Hk91/2.
Kazvinî Celâluddin Ebû Abdillah Muhammed, El-îzâh Fî Ulûmi’l-Belâga, Dâru İhyâiT-Ulûm, Beyrut, 1998,1, 327.
Mehmed R if’at, Mecâmiü’l-Edeb, İstanbul 1308, 3 Cilt.
Recâizâde Mahmud Ekrem, Ta’lîm-İEdebiyyât, Mihran Matbaası, İstanbul 1299.
Olgun, Tahir, Edebiyat Lügati, Enderun Kitabevi, İstanbul 1973.
Said Paşa, Mîzânü’l-Edeb, İstanbul 1305.
Saraç, M.A.Yekta, “Osmanlı Döneminde Belâgat Çalışmaları”, Journal O f Turkish Studies, Harvard University, C. Xx.vıı, S. 311-344,2004.
Saraç, M.A.Yekta, “Edebî Sanat Terimlerinin Türkçe Karşılıkları Üzerine”, Tded, C.32. S.131-147, 2004.
Sekkâkî, Miftâhu’l-Ulûm, Dâru’l-KütübiT-İlmiyye, Beyrut 1987.
Şaban, İbrahim, “Osmanlı Âlimlerinin Arap Belagatine Dair Eserleri”, Şarkiyat Mecmuası, S. Xvıı, S.108-133, İstanbul 2011.
Taşköprüzâde Ahmed Bin Mustafa, Şerhu ’l-Fevâidi ’l-Gıyâsiyye -Baskı Yeri Ve Tarihi Yok- sosydbilimler