Bilim, Sosyal Bilim ve Coğrafya: Bilgi-kuramsal Bir Yeniden Ziyaret
Bu çalışmanın temel tezi, coğrafya disiplininin tarihi ve felsefesinin
makro-epistemolojik tartışmaların görünür örneği konumunda olduğudur. Bu
makalede, coğrafyanın tarihinin ve felsefesinin “İki Kültür” tartışmasına yeni
bir açılım sağlama olanağı taşıdığı savunulmaktadır. Coğrafyada “İki Kültür”
hakkında bir kavram-yorulması olmadığından bu disiplin yeni yaklaşımların
tartışılması için diğerlerinden daha uygundur. Bununla birlikte, çok-paradigmalı
bir disiplin olarak coğrafyanın bilim adını ne ölçüde koruyabileceği belirlenmeye
çalışılmaktadır. Ayrıca coğrafyada bir model olarak açığa çıkan çok-paradigmalı
sosyal bilimin yeni bir bilim tanımı sunup sunamayacağı tartışmaya açılmaktadır.
20. yüzyılın son otuz yılında bilim felsefesi ve tarihinde (ve bunlara eklemlenen
bilim sosyolojisinde) varolan “İki Kültür” ayrımına karşı çıkan çalışmalar
kendilerine geniş bir alan açmışlardır. Bu bağlamda coğrafya disiplininde
epistemolojik tutumların gelişimiyle makro-epistemolojik tartışmalar paralel
birer iz olarak incelenmektedir. Ulaşılan sonuç, bilim incelemelerinin empirik
alanı olarak coğrafya disiplininin çok-paradigmalı bilim modellemesi için tam
uygunluk taşıdığı yönündedir.
Anahtar Kelimeler:
İki Kültür, Coğrafya, Sosyal Bilimler, Snow, Kuhn, Wallerstein, Çok-paradigmalılık
Science, Social Science and Geography: An Epistemological Revisit
The main thesis of this study is that the history and philosophy of
geography is visible example of the macro-epistemological debates. In this article,
it is advocated that the history and the philosophy of geography has a potentiality
of providing a new approach to the debate of Two Cultures. In geography, there
is not any concept-fatigue about ‘Two Cultures’ and because of this situation the
discipline of geography is more suitable than the other disciplines for discussing
new approaches. On the other hand, it is investigated that in what extent the
geography may retain the name of science as a multi-paradigm discipline. And
also it is opened to debate that the multi-paradigm social science which emerged
as a new model from the geography whether can be offer a new science definition. Of the 20th century’s last thirty years, the studies which were in oppositon to
existing Two Cultures distinctions have found a large field for themselves in the
philosophy and history of science (and the sociology of science which appendant
to them). In this context, the development of the geography, discipline’s
epistemological attitudes and macro-epistemological debates are investigated as
parallel traces. The conclusion of the paper is that the discipline of geography
as an empirical field of science studies is fully compatible with multi-paradigm
science model.
Keywords:
The Two Cultures, Geography, Social Sciences, Snow, Kuhn, Wallerstein, Multi-paradigm,
___
- Barrows, H. (2005). İnsan Ekolojisi Olarak Coğrafya. çev. Erol Tümertekin. Yılmaz Arı (Ed.). Amerikan Coğrafyasının Gelişimi Içinde (s. 39-52). Konya: Çizgi Kitabevi.
- Collini, S. (2010). Önsöz. C. P. Snow. İki Kültür Içinde (s. 1-84). Çev. Tuncay Birkan. Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları.
- Comte, A. (2001). Pozitif Felsefe Kursları. Çev. Erkan Ataçay. İstanbul: Sosyal Yayınları.
- Gulbenkian Komisyonu. (2012). Sosyal Bilimleri Açın: Sosyal Bilimlerin Yeniden Yapılanması Üzerine Rapor. I. Wallerstein, C. Juma, E. Fox Keller vd). Çev. Şirin Tekeli. İstanbul: Metis Yayınları.
- Harvey, D. (1969). Explanation in Geography. London: Edward Arnold.
- Işık, O. (1994). Değişen Toplum/Mekân Kavrayışları: Mekânın Politikleşmesi, Politikanın Mekânlaşması. Toplum ve Bilim, 64-65, 7-38.
- Kates, R. W. (2005). İnsan-Çevre Geleneği: Takip Edilmeyen, Halen Bizi Bekleyen Yol. Y. Arı (Ed.). Amerikan Coğrafyasının Gelişimi Içinde (s. 209-225). Çev. Yılmaz Arı. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Kohn, C. F. (2005). Geçmişten Ders Alıp, Gelecek İçin Çalışmak. Y. Arı (Ed.). Amerikan Coğrafyasının Gelişimi Içinde (s. 203-208). Çev. Halil İbrahim Taş. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Kuhn, T. (2000). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. Çev. Nilüfer Kuyaş. İstanbul: Alan Yayınları.
- Lacoste, Y. (2014). Coğrafya Her Şeyden Önce Savaş Yapmaya Yarar. Çev. Selim Sezer. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Lee, R. E., Wallerstein, I. (2007). Giriş: İki Kültür. R. E. Lee, I. Wallerstein (Ed.). İki Kültürü Aşmak Içinde (s. 9-14). Çev. Aysun Babacan. İstanbul: Metis Yayınları.
- Ley, D. (2005). Öznesiz Coğrafya: Hümanist Bir Eleştiri. Y. Arı (Ed.) Amerikan Coğrafyasının Gelişimi İçinde (s. 147-166). Çev. İlhan Kaya. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Masterman, M. (1992). Paradigmanın Doğası. I. Lakatos, A. Musgrave (Ed.) Bilginin Gelişimi ve Bilginin Gelişimiyle İlgili Teorilerin Eleştirisi İçinde (s.70-110). Çev. Hüsamettin Arslan. İstanbul: Paradigma Yayınları.
- Mielants, E. (2007). Tepki ve Direniş: Doğa Bilimleri ve Beşeri Bilimler, 1789-1945. R. E. Lee, I. Wallerstein (Ed.). İki Kültürü Aşmak İçinde (s. 50-76). Çev. Aysun Babacan. İstanbul: Metis Yayınları.
- Özgüç, N., Tümertekin, E. (2012). Coğrafya: Geçmiş, Kavramlar, Coğrafyacılar. İstanbul: Çantay Kitabevi.
- Pattison, W. D. (2003). Coğrafyanın Dört Geleneği. Çev. Yılmaz Arı. Ege Coğrafya Dergisi, 12, 119-125.
- Robinson, J. L. (2005). Coğrafyanın Dört Geleneğine Yeniden Bakış. Y. Arı (Ed.) 20. Yüzyılda Amerikan Coğrafyasının Gelişimi İçinde (s. 135-146). Çev. Yılmaz Arı. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Sauer, C. O. (2005). Peyzajın Morfolojisi. Y. Arı (Ed.). 20. Yüzyılda Amerikan Coğrafyasının Gelişimi İçinde (s. 53-84). Çev. Yılmaz Arı. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Schaefer, F. K. (1953). Exceptionalism in Geography. Annals of the Association of American Geographers, 43, 226-249.
- Semple, E. (2005). Fiziki Çevrenin İnsana Etkileri. Y. Arı (Ed.). 20. Yüzyılda Amerikan Coğrafyasının Gelişimi İçinde (s. 23-37). Çev. Yılmaz Arı. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Snow, C. P. (2010). İki Kültür. Çev. Tuncay Birkan. Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları.
- Wallerstein, I. (2012). Bildiğimiz Dünyanın Sonu: Yirmi Birinci Yüzyıl İçin Sosyal Bilim. Çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.
- Wallerstein, I. (2013). Bilginin Belirsizlikleri. Çev. Berivan Alataş. İstanbul: Sümer Yayıncılık.
- Wallerstein, I. (2013b). Sosyal Bilimleri Düşünmemek: 19. Yüzyıl Paradigmalarının Sınırları. Çev. Taylan Doğan. İstanbul: Bgst Yayınları.
- Taaffe, E. J. (2005). Mekânsal Bakışın Coğrafyadaki Yeri. Y. Arı (Ed.). 20. Yüzyılda Amerikan Coğrafyasının Gelişimi İçinde (s. 93-117). Çev. Halil İbrahim Taş. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Tekeli, İ. (2006). Çok Paradigmalı bir Sosyal Bilim Alanında Yaşamak. Felsefe ve Sosyal Bilimler –Muğla Üniversitesi Felsefe ve Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildirileri İçinde (s. 145-157). Ankara: Vadi Yayınları.
- Tekeli, İ. (2010). Bir Plancı/Araştırmacının Yöntem ve Ötesine İlişkin Arayışları. Mekansal ve Toplumsal Olanın Bilgibilim Yazıları İçinde (s. 269-291). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2014
- Yayıncı: Eray Yağanak