1963-64 Kıbrıs Olaylarının Türk Arşiv Belgelerine Yansımaları
Kıbrıs Adası’nda Türklere yönelik mezalim ve baskı 1960’tan sonra şiddetini arttırmış, tarihe Kanlı Noel olarak geçen hadiseyle Türkler abluka altına alınmıştır. Kıbrıs Türklerinin haklarını korumak için garantör ülkelerden Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı İsmet İnönü’nün yürüttüğü siyaset, sorunların barışçı yollarla çözülerek sükuneti sağlamaya yönelik olmuş, diplomasinin çözüm olamadığı noktalarda askeri tedbirler gündeme gelmiştir. Türk ordusu garantörlük hakkını kullanarak Kıbrıs Türklerini korumaya yönelik kısmi müdahalelerde bulunmuştur. 1960’lı yıllarda meydana gelen Kıbrıs olaylarının izleri Türkiye Cumhuriyeti devlet arşivlerinde korunmuştur. Arşiv belgelerinde 1962’de Lefkoşa’da Türk camilerinin ve türbenin bombalanmasının ardından Türkiye’nin tutumundan duyulan memnuniyet Kıbrıs Türk toplumu tarafından ifade edilmiştir. Ayrıca 1964’te Atina ve Kıbrıs basınına Türkiye ve Kıbrıs Türkleriyle ilgili düşen haberleri, Kıbrıs Türk dış politikası, Kıbrıs Türklerinin Türkiye’ye bakışı, Yunanistan ve Makarios yönetiminin Kıbrıs olaylarına karşı tutumları çalışmada ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Kıbrıs Türkleri, İsmet İnönü, Makarios, Yunan Basını, Kıbrıs Cumhuriyeti.
Reflections of 1963-64 Cyprus Events on Turkish Archive Documents
The atrocities and oppression against the Turks on the island of Cyprus increased in intensity after 1960, and the Turks were besieged with the event that went down in history as Bloody Christmas. In order to protect the rights of the Turkish Cypriots, the Prime Minister of the Republic of Turkey, İsmet İnonu, aimed to ensure calming the problems through peaceful means as one of the guarantor countries; however, military measures came to the fore at points where diplomacy could not be a solution. The Turkish army made partial interventions to protect the rights of Turkish Cypriots. The traces of the reflections of Cyprus events that took place in the 1960s have been preserved in the State archives of the Republic of Turkey. In this study, the following points will be discussed: the bombing of mosques and tombs in Nicosia in 1962, how Turkish Cypriots perceived Turkey, Greece and Makarios administration’s attitude towards the events in Cyprus and the repercussions of the news in Athens and Cyprus press and Turkish Foreign Policy on Cyprus in 1964, and when the Turkish army's intervention to the Island would occur.
Keywords:
Turkish Cypriots, Ismet Inonu, Makarios, Greek Press, Republic of Cyprus,
___
- Hasgüler, Mehmet. KİM ve AKİS Dergilerinde Kıbrıs, Nobel, İstanbul 2006.
- Keser, Ulvi. Kıbrıs’ta Kanlı Noel, Türk Şehitlikleri İmar Vakfı İktisadi İşletmesi Yayınları, İstanbul 2020.
- Yiğit Yüksel, Dilek. “Kıbrıs’ta Yaşananlar ve Türk Mukavemet Teşkilatı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Ankara 2018.
- Sertel, Vehbi Zeki. “Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Doğuşu ve Yıkılış Nedenleri”, VIII.Tarih Kongresi, Ankara 1976.
- Gülen, Ahmet. İnönü Hükümetlerinin Kıbrıs Politikası, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Ankara 2012.
- Keser, Ulvi. “XX. ve XXI.yüzyıllarda Kıbrıs’ta Göç Hareketleri”, Haz: Nesrin Sarıahmetoğlu ve İlyas Kemaloğlu Türk Dünyasında Sürgün ve Göç, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları, İstanbul 2015.
- Göktürk, Turgay Belen. “Kıbrıs’ta 1963 Olaylarının Türkiye Büyük Millet Meclisindeki Yansımaları, Journal of Cyprus Studies, GaziMagusa 2014.
- Uyar, Hakkı. “İsmet İnönü ve Cumhuriyet’in İlk Koalisyon Hükümetleri (1961-1965), Haz:Mehmet Ö.Alkan, İsmet İnönü, İBB Yayınları, İstanbul 2021.
- Sokullu Canan, Ebru. “Türk Siyasi Tarihinin İlk Koalisyonlar Dönemi: İsmet İnönü ve Türk Dış Politikası”, Haz:Mehmet Ö.Alkan, İsmet İnönü, İBB Yayınları, İstanbul 2021.
- Bozkurt, İsmail. Zirköy’den Mermertepe’ye Kıbrıs’ta Direniş ve Mücahitlik Yılları, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2017.
- Müge Vatansever, “Kıbrıs Sorunun Tarihi Gelişimi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, İzmir 2010.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2016
- Yayıncı: Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi