Türkiye’deki Kentleşme Odaklı Afet Politikalarının 1923-2023 Yılları Arasındaki Analizi

Türkiye’nin coğrafi konumu itibari ile çeşitli afetlerden etkilenmesi ile birlikte bu afetlere karşı kentsel ölçekte risk azaltma politikaları için adımlar atılmaktadır. Sanayi Devrimiyle başlayan kentleşme olgusu, yıllar içerisinde afet yönetimi ile ilgili yürürlüğe konulan kanun ve yönetmelikleri bünyesinde barındırır hale gelmiştir. Türkiye tarihinde yaşanan 1999 Marmara depremi ve 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinin neden olduğu maddi ve manevi yıkımlar, yıllardır devam eden afet yönetim politikalarının yeniden incelenmesi gerekliliğini göstermektedir. Bu kapsamda afetlere karşı dirençli kent olgusu amacıyla yapılan çalışmaların zaman içerisindeki kentleşme sürecine etkisinin analizi çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Çalışma, 1923 yılında Cumhuriyetin ilan edilmesi ile başlayan dönemi başlangıç kabul ederek 2023 yılına kadar yürürlüğe konulan kanun ve yönetmelikler, yaşanan afetler ve verdiği zararlar, afet sonrası yapılan çalışmaları bir bütün halinde incelenmektedir. Afet ve afet üzerine yapılan çalışmaların birbiri arasındaki ilişki ve kentleşme sürecine etkisi, dört ana dönem başlığı altında analiz edilmiştir. Son yüz yılda yürütülen afet yönetim politikalarının ülke üzerindeki etkisinin incelenmesi sonucunda, gelecekte yapılacak olan çalışmaların kentleşme kapsamında uzun vadedeki etkilerinin göz önünde bulundurulması, yapı tasarımında mimari bakış açısının afete yönelik revize edilmesi ve denetim mekanizmasının ilgili yönetmeliklere uygun işlemesi önem taşımaktadır. Ayrıca ilerleyen süreçlerde yürürlüğe konulacak olan kanun ve yönetmeliklerin sürdürülebilir mahiyette uygulanabilir olması ve ilgili paydaşlar ile birlikte olası afetlere karşı dirençli bir kent olma potansiyelini sağlaması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Afet, Kentleşme, afet planlaması, planlama mevzuatı, afet yönetimi

Analysis of Urbanization-Oriented Disaster Policies in Türkiye Between 1923-2023

As Türkiye is affected by various disasters due to its geographical location, steps are being taken for risk reduction policies on an urban scale against these disasters. The phenomenon of urbanization, which started with the Industrial Revolution, has come to include laws and regulations regarding disaster management over the years. The material and moral destruction caused by the 1999 Marmara earthquake and the February 6, 2023, Kahramanmaraş earthquake in Türkiye's history show the need to re-examine disaster management policies that have been going on for years. In this context, the main topic of the study is the analysis of the impact of the studies carried out for disaster-resistant cities on the urbanization process over time. The study considers the period starting with the Proclamation of the Republic in 1923. It examines the laws and regulations put into effect until 2023, the disasters experienced, the damages they caused, and the work done after the disaster. The relationship between disaster and studies on disaster and their impact on the urbanization process has been analyzed under four main period headings. As a result of examining the effect of disaster management policies implemented in the last hundred years on the country, it is important to consider the long-term effects of future works within the scope of urbanization to revise the architectural perspective in building design towards disaster and to ensure that the control mechanism operates following the relevant regulations. It is also recommended that the laws that will be put into effect in the future should be sustainable and applicable and provide the potential to become a city resilient to possible disasters together with the relevant stakeholders.

Keywords:

Disaster, Urbanization, disaster planning, planning legislation, disaster management,

PDF

___

Altan, M.F. ve Hastürk, O. (2023). Depremin Ardından Kentsel Dönüşüm, Şehir Planlaması. Avrasya Dosyası Dergisi, 14(1), 158-182.
Aydıner, T. (2014). Doğal afet yönetişimi: Türkiye'de doğal afet yönetimi uygulamalarının tarihsel bağlamda değerlendirilmesi (Master's thesis, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
Başkaya, M. (2015). 1929 Of-Sürmene Felaketi ve Bölgeye Etkileri. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 9(18), 177-196.
Bektaş, Y. ve Sakarya, A. (2020). An evaluatıon of an ıntegrated dısaster management and an emergency assembly area: the case of Kadıköy, Istanbul. ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 8(2), 10.15320/ICONARP.2020.135
Batal, S. ve Çakıcı, K. (2022). 1999 Marmara (Gölcük) Depremi Sonrası Yerel Yönetimlerde Afet (Deprem) Politikasının Gelişimi: Yalova İli Örneği. 11th international conference on social research and behavioral sciences.
Birand, A. ve Ergünay, O. (2000). Türkiyenin Afet Sorunlarına Genel Bir Bakış ve Erzincan Depremi Uygulaması. 1–49. https://sciencing.com/output-watts-solar-panels-6946.html
Çakır, H. M. (2018). Yapı kayıt belgesi. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(2), 15–92.
Cansız, S. (2022). Türkiye’de Kullanılan Deprem Yönetmeliklerinin Özellikleri ve Deprem Hesabının Değişimi. Uluslararası Muhendislik Arastirma ve Gelistirme Dergisi, 14(1), 58–71. https://doi.org/10.29137/umagd.948025
Çatal, H. H. (2019). Deprem nedeniyle binalarda oluşan hasarlar. 3rd International symposium on innovative approaches in scientific studies, section: Engineering nd natural sciences, 4(1), 310–315.
Daşkıran, F. ve Ak, D. (2015). 6306 Sayili Kanun Kapsaminda Kentsel Dönüşüm. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(3), 264-288, https://doi.org/10.11611/jmer674
Demirkıran, S. (2008). Türkiye'de kentsel dönüşüm uygulamalarında yerel yönetimlerin rolü: Bursa büyükşehir Belediyesi örneği (Master's thesis,Trakya Üniversitesi).
Deniz, O., Yıldız, Z. D., Parin, S., Erdoğan, V. (2017). Deprem ve göç: 2011 Van depremi örneği. Socıal Scıences Studıes Journal, 3(10), 1426-1444.
İnan, C. E. (2014). Türkiye’de İskân Siyaseti: İskâna Yönelik Örgütsel Yapi Üzerinden Bir İnceleme. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 22, 82–102.
Genç, F. N. (2007). Doğal afet riskleri ve Türkiye'de kentleşme. TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 381-406.
Giritlioğlu, P. P. Ve Özden, K. (2020). Kentsel adalet ekseninde imar afları: “İmar Barışı” üzerine bir değerlendirme. Prof. Dr. Necla Giritoğlu’na Armağan, April, 192–218.
Göktürk, İ. ve Yılmaz, M. (2017). Türkiye’de 2000’li yılların başında afet politikaları ve karşılaşılan sorunlara ilişkin dönemsel bir değerlendirme. International Journal of Disciplines In Economics and Administrative Sciences Studies (IDEAstudies), 3(2), 115–134.
Grabert, H. (1971). 28 Mart 1970 tarihinde batı anadolu'da meydana gelen depremin nedenini teşkil eden iki önemli arıza elemanının kesişmesi. Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 77(77), 22-29.
Güner, Y. (2022). Gediz depreminde yürütülen insani yardım çalışmalarının afet yönetimi bağlamında değerlendirilmesi. Toplum Ekonomi ve Yönetim Dergisi, 3(2), 121-150.
Gürel, N. ve Uzunlar, M. (2004). Türkiye’de Doğal Afetlerin Ekonomik Etkilerini Azaltmaya Yönelik Hukuksal Çabalar. Öneri Dergisi, 6(22), 245-249.
Herdem, K. (2011). 17 Aǧustos 1999 Marmara Depreminin Türkiye’deki Kriz Yönetimi Anlayişi Üzerinde Oluşturduǧu Deǧişiklikler. Amme Idaresi Dergisi, 44(2), 147–166.
İrdem, İ. ve Mert, E. (2023). Deprem, dirençli kent ve acil afet yönetimi: Türkiye örneği. Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 4(2), 241-276, 10.58658/kaypod.1319821
Karaman, Z. T. (2017). Afet yönetimine giriş ve Türkiye’de örgütlenme, bütünleşik afet yönetimi. İzmir: Birleşik Matbaacılık.
Karataş, İ. (2020). 1971 Bingöl Depremi. History Studies (1309-4688), 12(5), 2797-2820.
Kemaloğlu, M. (2015). Türkiye’de afet yönetiminin tarihi ve yasal gelişimi. Akademik Bakış Dergisi, 52, 126-147.
Kepenek, E. ve Gençel, Z. (2016). Türkiye’de Afet Zararlarını Azaltma Çalışmaları: Mevzuat Açısından Genel Bir Değerlendirme. Journal of Architectural Sciences and Applications, 1(1), 44-50
Öztürk, D. ve Kılıç, F. (2013). Integratıon of ınstıtuonal spatıal projects ınto development plans and problems. Sigma Journal of Engineering and Natural Sciences, 31(4), 496-506.
Özmen, B. (2012). Türkiye deprem bölgeleri haritalarının tarihsel gelişimi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 55(1).
Palazca, A. (2020). Afet sonrası toplanma alanlarının analizi: Denizli örneği (Master's thesis, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
Şahin, G. A. (2009). Kentsel Afet Risklerine Yönelik Zarar Azaltma Stratejilerinin Geliştirilmesi (Doctoral dissertation, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
Şengün, H. (2007). Afet Yönetimi Sistemi ve Marmara Depremi Sonrasında Yaşanan Sorunlar (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi)
Tercan, B. (2018a). 1948’den Bugüne İmar Afları. Mimarlık, 403, 20–27.
Tercan, B. (2018b). Türkiye’de afet politikaları ve kentsel dönüşüm. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(5), 102-120.
Tercan, B. (2019). Türkiye’de Afet Ve Yeniden Yerleştirme (İskân) Politikaları: Doğubayazıt Depremi Örneği. Palme Yayınevi.
Tunçer, P. (2016). Sürdürülebilir kentleşme politikaları ve Türkiye. Electronic Turkish Studies, 11(2).
Uzuner, E. ve Akıncıtürk, N. (2020). Deprem Sonrası Kentsel Yayılma Sürecine Dair Bir Değerlendirme: Kocaeli/ Gölcük Örneği. Resilience, 65-75.
Ürekli, F. (2010). Osmanlı döneminde İstanbul’da meydana gelen afetlere ilişkin literatür. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 16, 101-130.
Yavuz, E. (2016). 1939 Erzincan Depremi ve Depremin Etkileri. Uluslararası Erzincan Sempozyumu, 1, 443-452.