Türkiye Cumhuriyeti’nin Yüz Yıllık Geçmişinde Bursa’daki Osmanlı Kimliğini Sürdürmeye Yönelik Çabalar

19. yüzyıl sonlarından itibaren dünya gündeminde yer alan kültürel mirasın korunmasına ilişkin uluslararası bildirgeler ile ilişkili olarak gelişen tarihi kent kimliklerinin sürdürülebilirliği konusu, Türkiye Cumhuriyeti’nin benimsediği çağdaş koruma anlayışının gelişmesine katkıda bulunmuştur. Bu çalışma kapsamında, gelişmekte olan bir sanayi kenti olması yanı sıra Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk başkenti olarak içerdiği kültürel mirasın zenginliği nedeniyle 2014 yılında UNESCO Dünya Miras Alanı listesine giren Bursa'yı tanımlayan Osmanlı kent kimliğinin sürdürülmesi için gerçekleştirilen koruma çabaları incelenmektedir. Bu bağlamda, öncelikle Türkiye'de yasal değişkenliğe bağlı olarak yön çizen koruma faaliyetleri incelenerek kronolojik olarak sunulmaktadır. Ardından, Osmanlı kimlik yapılarının korunmasına yönelik yerel ve idari uygulamaların sağlanmasındaki zorluklar ve başarılar, 1951, 1973, 1983 ve 2004 yıllarında onaylanan dört Koruma Kanunu ışığında değerlendirilmektedir. Böylece, Bursa'daki kültürel mirasın sürdürülebilmesine yönelik gerçekleştirilen koruma faaliyetlerinin mevzuattaki değişim ve dönüşümü ne şekilde takip ettiği de anlaşılmaktadır. Sonuç bölümünde ise, koruma karar ve uygulamalarında Bursa'nın çok katmanlı tarihi kent karakterinin bütüncül korunması yerine Osmanlı kimliğinin sürdürülmesine yönelik bir yönelme olup olmadığı da tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Sürdürülebilirlik, Kentsel Koruma, Yasal Değişkenlik, Osmanlı Kimliği, Bursa

Attempts to Sustain the Ottoman Identity of Bursa in the Hundred-Years History of the Turkish Republic

The sustainability issue of historical urban identities, which has occupied the agenda of different countries since the late 19th century and transformed in parallel with international declarations on the conservation of cultural heritage, has contributed to the contemporary conservation approach adopted by the Republic of Turkey. Despite being a developing industrial city, Bursa has been one of the UNESCO World Heritage Sites, since 2014, and still has the richness of cultural assets revealing mostly the Early Ottoman period architectural character. Hence, this study aims to examine the attempts to sustain the historic identity of Bursa, which is the first capital of the Ottoman Empire. In this concept, firstly, the conservation activities varied in association with the changing legal aspects in Türkiye are analyzed and presented in chronological order. Afterward, the challenges and successes in providing local and governmental implementations to conserve the Ottoman identity structures are assessed in light of the four Conservation Acts approved in 1951, 1973, 1983, and 2004. By this, it is aimed to understand how the conservation activities carried out to sustain the cultural heritage in Bursa follow the changes in the national legal aspects. In the conclusion section, it is also discussed whether there is a tendency towards the maintenance of the Ottoman identity of Bursa in the conservation decisions and practices although it has a multi-layered spatial character to be conserved.

Keywords:

Sustainability, Urban Conservation, Legal Variability, Ottoman Identity, Bursa,

PDF

___

Ahunbay, Z. (1996). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, YEM Yayın, İstanbul.
Akkılıç, Y. (2002). Bursa Ansiklopedisi, Bursa Kültür ve Sanat Yayınları, 1. Baskı, BURDEF Yayınları 3, Bursa.
Batur, A. (1975). Tarihi Çevrenin Korunmasında Siyasal ve İdeolojik Boyutlar, MİMARLIK, Mayıs 1975 / yıl:13 / sayı:139, pp. 14-17
Cerasi, M. M., (2001), Osmanlı Kenti: Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. Ve 19. Yüzyıllarda Kent Uygarlığı ve Mimarisi, özgün adı: “La citta del Levante: Civilta urbana e architettura sotto gli Ottomani nei secoli XVIIIXIX”, çev. Aslı Ataöv, Yapı Kredi Yayınları Tarih – 6, Toplumsal Tarih Araştırmaları: 2, İstanbul.
Cezzar, M. (1983). Typical Commercial Buildings of the Ottoman Classical Period and the Ottoman Construction System, T.C. İş Bankası Kültür Dizisi, İstanbul.
Çakıcı, S. (2017). Bursa’daki Koruma Faaliyetlerinin Koruma Kurul Kararları Odaklı Değerlendirilmesi (1955-2012) [An Assessment on Conservation Activities in Bursa, Focusing on Conservation Councils’ Decisions (1955 – 2012)]. Nilüfer Akkılıç Kütüphanesi Yayını, Bursa.
Çakıcı Alp, S. (2017). A Century of Transformation within Historic City Core of Bursa, a UNESCO World Heritage Site in Turkey, via Historic Maps and City Plans, CPUD’17 / II. International City Planning and Urban Design Conference Book, organized by DAKAM (Eastern Mediterranean Academic Research Center), 5-6 May 2017, İstanbul.
Çakıcı Alp, S. (2021). Bursa’nın Kentsel Koruma Tarihinden Bir Kesit: Doğanbey Mahallesi’nin Dönüşümden Öncesine Dair Tespitler [A Slice of Urban Conservation History of Bursa: Findings Before the Transformation of Doğanbey Neighborhood]. In Y. Aksoy, and E. Duyan (Ed.), Mimarlık ve Kentsel Tasarım Araştırmaları: Tarih ve Doğa [Architecture and Urban Design Studies: History and Nature], (pp. 32-51). DAKAM Press, İstanbul.
Çakıcı Alp, S. (2022). A Dilemma of Integrity in the Implementation of Conservation Development Plans in Bursa, a World Heritage Site in Turkey. OrClever Proceedings of Research and Development (pp. 8-24). 2nd International Conference on Design, Research, and Development, December 14-17, 2022.
Çetintaş, S. (1946). Türk Mimari Anıtları, Bursa’da İlk Eserler, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
Dinçer, İ. (2012). Kültür Mirasının Korunmasında “Risklere Hazırlık” Kavramının Gelişimi. Koruma Yaşatma. Mimarlık Dergisi (364), Mart-Nisan, http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=378&RecID=2906 .
Dostoğlu, N.; Vural, T. (20-23 June 2002), The Role of Western Planners in the Transformation of Bursa from a Traditional Ottoman City to a Metropolitan Center of the Turkish Republic, "Traditional Environments in a New Millenium", Defining Principles and Professional Practice, eds. Hülya Turgut & Peter Kellett, IAPS-CSBE Network Book Series: 4, YEM / Bld. & Industry Center, Amasya, pp. 239-245.
Durukan, İ. (2004). Türkiye’de Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Sonrası Kültür Mirası Korumasının Gelişimi ve Uygulama Sorunları, PhD thesis, Department of Architecture, Restoration Graduate Program, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Ekinci, O. (2000), Türkiye’de “Korumama” Politikaları, MİMARLIK 2000 / 2; 292.
Eyice, S. (1996), Bursa ve Çevresinde Türk Sanatı, Bursa, Kültür Bakanlığı, İstanbul, pp. 46-53.
Gabriel, A. (1958), Une Capitale Turque:Brousse, Paris.
Gasco, G. (2010). Bruno Taut and the Program for the Protection of Monuments in Turkey (1937-38) Three Case Studies: Ankara, Edirne and Bursa, METU Journal of Architecture, 2010/1, 15-36.
İnalcık, H. (2003), Osmanlı İmparatorluğu klasik çağ (1300-1600), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
İnce, E.; Dinçer, İ. (2017). The Use of Urban Identity to Market Housing Projects in the Context of Urban Branding: Istanbul Case. Megaron, 12(4): 635-646.
Jokilehto, J. (2009). Conservation Principles in the International Context. In Alison Richmond, Alison Bracker (Eds.) Conservation (1st ed., pp. 73-83), London: Routledge.
Kaplanoğlu, R. (2008). Kent Haritalarına Göre Bursa’nın Kentsel Gelişmesi, Yusuf Oğuzoğlu (Ed.), Bursa Şehrinin Gelişmesi ve Kentsel Planlama Kültürü, (pp. 72-81), Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa.
Kavaratzis, M., Warnaby G., and Ashworth G.J. (2015). Rethinking place branding: Comprehensive Brand Development for Cities and Regions, Springer, Switzerland.
Kayın, E. (2008). Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı Türkiye Koruma Tarihindeki Kırılmalar, MİMARLIK 2008 / 9-10; p. 343.
Kuban, D. (2001). Türkiye’de Kentsel Koruma: Kent Tarihleri ve Koruma Yöntemleri, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Beşiktaş, İstanbul.
Kural, M. (1968). Çelebi Mehmed’in Yeşil Türbesi ve 1941-1943 Restorasyonu, Güzel Sanatlar Dergisi, v: 5, pp. 50-102, İstanbul.
Lalli, M. (1988). Urban Identity. In: Canter, D., Jesuino, J.C., Soczka, L., Stephenson, G.M. (eds) Environmental Social Psychology. NATO ASI Series, vol 45. Springer, Dordrecht. https://doi.org/10.1007/978-94-009-2802-2_26
Levent, Y. S. (2009). Tarihi Çevre Koruma Mevzuatına Genel Bir Bakış, Dosya 14.1, TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Haziran 2009, pp. 62-68.
Lynch, K. (1960). The Image of the City, MIT Press, Cambridge.
Madran, E. (1985). Bursa Kale Sokak: Bir Fotogrametrik Belgeleme [Bursa Kale Street: A Photogrammetric Survey], ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara.
Madran, E. (1997). Cumhuriyet’in İlk Otuz Yılında (1920-1950) Koruma Alanının Örgütlenmesi – II [Organization of the Conservation Area in the First Thirty Years of the Republic (1920-1950)]. METU Journal of Architecture, (17: 1-2), 75-97.
Madran, E.; Özgönül, N. (1999). International Documents Regarding The Preservation of Cultural and Natural Heritage, METU Faculty of Architecture Press, Ankara.
Madran, E. (2002). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin Tutumlar ve Düzenlemeler: 1800-1950 [Attitudes and Regulations Regarding the Protection of Cultural Heritage from the Tanzimat to the Republic: 1850-1950]. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği [Press of METU Faculty of Architecture], Ankara.
Oğuzoğlu, Y. (1996). Osmanlı Döneminde Bursa, Bursa, Kültür Bakanlığı,İstanbul, pp. 36-45.
Okyay, İ. (1976). Tarihsel Çevreyi Koruma ve Ulusal Kültür Sorunsalı, MİMARLIK, 1976 / 3, yıl:14 / sayı:148, pp.38-39.
Özdemir, N. (2009). Cumhuriyet Çocuklarının Diliyle Bursa’nın Anısal Tarihi [The Memorial History of Bursa via the Interviews with the Children of the Republic], Sentez Yayınevi, Bursa.
Özgan, R. (2008), Antik Devirde Bursa, Bursa Şehrinin Gelişmesi ve Kentsel Planlama Kültürü, haz. Yusuf Oğuzoğlu, Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa, pp. 19-25.
Pitcher, D. E. (2001). Osmanlı imparatorluğu'nun Tarihsel Coğrafyası: Başlangıcından 16. Yüzyılın Sonuna Kadar Sultanlığın Genişleme Sürecini Gösteren Ayrıntılı Haritalarla Birlikte, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul.
Süel, M. (1996), Antik Dönemde Bursa, Bursa, Kültür Bakanlığı, İstanbul, pp. 26-35.
Şahin Güçhan, N., and Kurul, E. (2009). A History of the Development of Conservation Measures in Turkey: from the mid-19th century until 2004”, METU Journal of Architecture, 2009/2, (26:2), Ankara, 19-44.
Şahin Güçhan, N. (2015). Changing Legal-Administrative Framework of HistoricHeritage Conservation, Türkiye’de Kültürel Miras Korumanın 50 Yılda DeğişenAnlamı, Kapsamı ve Araçları (The Changing Meaning, Scope and Tools of HeritageConservation in 50 Years in Turkey), ICOMOS 50th Anniversary Events, METU Conference, 4 May 2015, Ankara
Şahin, M. (2010), Arkeolojik Açıdan Uludağ-Keles, I. Uludağ Buluşmaları, Bursa Kitaplığı Panel Kitabı, 24-25 Eylül 2010, Bursa, pp. 5-24.
Tanman, B. (1996). Bursa’da Osmanlı Mimarisi [Ottoman Architecture in Bursa], Bursa, (pp. 124-142), Kültür Bakanlığı Yayını, İstanbul.
Tatar, E.; Özdoğan, M.; Başgelen, N. (1992). 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Madddeler Eklenmesi Hakkındaki Kanun TaslağınaGerekçeleriyle Birlikte Öneriler, Arkeoloji ve Sanat, Beyoğlu, İstanbul.
Tonak, H. (2010). Mitoloji ve Uludağ: Olimpos Mitosu, I. Uludağ Buluşmaları, Bursa Kitaplığı Panel Kitabı, 24-25 Eylül 2010, Bursa, pp. 37-61.
Yiğiter Genli, R. & Yirmibeşoğlu, F. (2003). Local Agenda 21 and Practices in Turkey, ERSA (European Regional Science Association) 2003 Congress, web. source: http://www-sre.wu-wien.ac.at/ersa/ersaconfs/ersa03/cdrom/papers/442.pdf.