Günümüz Planlama Sistemindeki Yol Kademelenmesinin Mevzuattaki Değişim Kapsamında İncelenmesi

Kentsel yapıda gerçekleşen değişimler ve beraberinde yol işlevlerinin birbirinden farklılaşması, yolların hizmet ettiği alana, yoğunluğa ve yolculuk talebine göre sınıflandırılması gerekliliğini gündeme getirmiştir. Sınıflandırma sonucunda, kentsel aktivitelerin işlev ve büyüklüğüne, bu aktivitelerin yarattığı trafiğe göre taşıt yolları kademelendirilmiştir. Farklı ölçekteki mekansal planlarda öngörülen kullanım büyüklüklerinin ve türlerinin farklılaşması, farklı biçimde kademelenmiş yolların tasarlanmasını gerektirmektedir. Söz konusu yol kademelenmesinin net tanımlanmadığı planlama sistemlerinde, yol uygulamaları beklenen işlevselliği ve performansı sergilemekten uzak kalmaktadır. Kentlerin gelecekteki mekansal, ekonomik ve toplumsal yapısını düzenleme rolü üstlenen mekansal planlar, bu yetkiyi hukuki dayanaklardan alır. Bu nedenle mekansal planlama pratikleri teknik ve akademik çalışmalardan çok hukuki çerçevelere bağlıdırlar. Teknik ve akademik çalışmalardan faydalanarak oluşturulan mekansal planlama hukuku ve bu çalışmanın konusu olan yol kademelerinin daha başarılı olacağı açıktır. Bu çalışmada, tarihsel süreç içinde imar planlarının hazırlanmasında doğrudan etkili olan ve yollara ilişkin kararlar içeren hukuki metinler kanun ve yönetmelikler düzeyinde taranmıştır. Arşiv taramasında incelenen süreç iki dönemde ele alınmıştır: Tanzimat fermanından Cumhuriyet’in ilanına kadar geçen dönem ve Cumhuriyet’in ilanından günümüze kadar geçen dönem. İki döneme ait incelemenin yapılmasının ardından incelenen durumlar özelinde karşılaştırma gerçekleştirilmiştir. Tespit edilen temel nokta; Cumhuriyet’in ilanından önce yayınlanmış olan hukuki metinlerde yol sınıflarının nitel ve nicel olarak daha kapsamlı olduğudur. Özellikle son yıllarda, uygulamaya esas yayınlanmış ve teknik ölçütlerin yer aldığı yönetmeliklerde; yol kademelenmesine ilişkin daha sığ açıklamaların ve içeriği zayıf bilgilerin yer aldığı görülmüştür. İlerleyen yıllarda planlama sistemi içinde, yol kademelenmesi özelinde yaşanan belirsizlik ve sorunların önüne geçebilmek için geçmişte ve şimdiki durumda yol kademelenmesinin ele alınış biçimini anlayabilmenin fayda sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Yol kademelenmesi, Mevzuatta yol kademelenmesi, Türkiye planlama sistemi, Ulaşım ağı

Investigation of Road Hierarchy in Today’s Planning System Within the Scope of Change in Legislation

The functions of the roads in the urban structure differ from each other and the roads are classified according to a certain hierarchical order. In this context, the differentiation of land use types and size foreseen in spatial plans of different scales requires designing different classified roads. In planning systems where road classifiying is not clearly defined, road applications will not have the expected functionality and performance. Spatial planning practices depend on legal framework rather than technical and academic studies. It is clear that road classification will be more successful with the spatial planning law created by using of technical and academic studies. In the study, law and regulation that are directly effective in the preparation of development plans and that contain decisions on roads in the historical process were scanned. The period from imperial edict of reorganization until the proclamation of the Republic and the period from the proclamation of the Republic to the present were examined and compared. The main point detected is the road classification is more comprehensive in qualitative and quantitative terms in the legal texts published before the proclamation of the Republic. Especially in recent years, in the regulations that are based on implementation and include technical criteria; it was observed that there were shallower explanations and poor information regarding the road classification. It is thought that it will be beneficial to understand the way in which road classification was handled in the past and present in order to avoid uncertainties and problems in the planning system in the following years.

Keywords:

Road hierarchy, Road hierarchy in legislation, Turkish planning system, Transportation network,

PDF

___

Belediye İmar Uygulamaları Yardım Yönetmeliği (1983, 17 Ağustos). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 18138). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4896&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
Belediye Yapı ve Yollar Kanunu (1933, 21 Haziran). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 2433). Erişim adresi: https://gayrimenkulmevzuati.com/belediye-yapi-ve-yollar-kanunu/.
Brockhaus, M., Lohmann, M. & Merkel, P. (2015). Neufert Yapı Tasarımı. (39. Baskıdan Çeviri 3. Türkçe Baskı). İstanbul: Beta Basım A.Ş.
Eppel, V.A.T., Bunker, J.M. & McClurg, B.A. (2001). A Four Level Road Hierarchy For Network Planning And Management, 20th ARRB Conference, Melbourne.
Ersoy, M. (2015). Kentsel Planlamada Standartlar. (1. Baskı). İstanbul: Ninova Yayıncılık.
Ersoy, M. (2017). Osmanlıdan Günümüze İmar ve Yasalar. (1. Baskı). İstanbul: Ninova Yayıncılık.
Fransız Lisesi Sergi Kataloğu (Lycee Notre Dame de Sion). (2013). İstanbul ve Çevresi Üzerine İki Yüzyıl Boyunca Haritacılık (Deux Siecles de Cartographie d’Istanbul et de Son Environnement), 07.03.2013-08.04.2013. İstanbul: Pera Matbaa.
Goto, A. & Nakamura, H. (2016). Functionally Hierarchical Road Classification Considering the Area Characteristics for the Performance-Oriented Road Planning, Transportation Research Procedia, 15, 732-748.
Günay, B. (2014). Yol Nedir?, Şehircilik ve Ulaşım Planlaması Sempozyumu. 26 Eylül, Trabzon.
İmar Planı Yapılması ve Değişikliklerine Ait Esaslara Dair Yönetmelik (1999, 02 Eylül). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 23804). Erişim adresi: https://v3.arkitera.com/v1/mevzuat/yonetmelik/imarplaniyapilmasidegisiklikleri.pdf.
Karayolu Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik (1997, 15 Mayıs). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 22990). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4702&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
Karayolu Trafik Güvenliğinin Sağlanması Yönünden, Yolun Yapısında Yapılacak Her Türlü Çalışmalarda Alınacak Tedbirler İle Karayolu Dışında, Kenarında veya Üzerindeki Diğer Levhalar, Işıklar ve İşaretlemeler Hakkında Yönetmelik (1985, 19 Haziran). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 18789). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4701&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
Karayolları Trafik Kanunu (1983, 18 Ekim). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 18195). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2918&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5.
Karayolları Trafik Yönetmeliği (1997, 18 Temmuz). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 23053-mükerrer). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=8182&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
Kılınçaslan, T. (2012). Kentsel Ulaşım. (1. Baskı). Tülay Kılınçaslan (Ed.). Ulaşım Sistemi ve Yol Ağları içinde (s. 49-125). İstanbul: Ninova Yayıncılık.
Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği (2014, 14 Haziran). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 29030). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19788&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik (1985, 02 Kasım). T.C. Resmi Gazete (Sayı:18916-mükerrer). Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği (2017, 03 Temmuz). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 30113). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=23722&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği (1985, 02 Kasım). T.C. Resmi Gazete (Sayı:18916-mükerrer). Erişim adresi: http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/67a224192d32de1_ek.pdf.
Plansız Alanlar İmar Yönetmeliği (1985, 02 Kasım). T.C. Resmi Gazete (Sayı:18916-mükerrer). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4882&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
URL-1: European Commission, Mobility and Transport, https://ec.europa.eu/transport/road_safety/specialist/knowledge/road/designing_for_road_function/road_classification_en, Erişim tarihi: 29.07.2020.
Ünal, E., Duyguluer, F. & Bolat, Z. E. (1998). İmar Terimleri. (1. Baskı). Ankara: Yorum Matbaası.
1605 sayılı “6785 sayılı İmar Kanununda Bazı Değişiklikler Yapılması Hakkında Kanun” (1972, 08 Mart). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 18335).
3194 sayılı İmar Kanunu (1985, 09 Mayıs). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 18749). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3194&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5.
6785 sayılı İmar Kanunu (1956, 16 Temmuz). T.C. Resmi Gazete (Sayı: 9359). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/9359.pdf