Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e eşkıyalığın önlenmesine ilişkin düzenlemeler
Meşrutiyetin 23 Temmuz 1908de ikinci kez ilan edilmesi, sosyo-ekonomik ve sosyokültürel değişimin de habercisi oldu. Özellikle İttihat ve Terakki Cemiyetinin devletin merkezileşmesine yönelik ciddi adımlar atması, merkez-çevre gerilimini arttırdı. Bu bakış açısı öteden beri süregelen eşkıyalığın da önlenmesini gerektirdi. Taşrada özel mülkiyet ilişkilerinin ve üretimin değişmeye başlaması, Makedonya kentlerinde dini ve etnik gerilimlerden beslenen çetelerin devletin otoritesini hiçe sayması gibi etkenler eşkıyalığın tasfiyesini kaçınılmaz kıldı. Hükümet, Eylül ve Ekim 1909da önce Makedonyadaki çetelerin, ardından da Aydın Vilâyetindeki eşkıya gruplarının ortadan kaldırılması için geçici kanunlar çıkarttı. Kanunların öngördüğü düzenlemeler çok sertti ve yer yer devlet şiddetine başvurulmasını içeriyordu. Mecliste tartışmalara ve eleştirilere yol açtı. Cumhuriyet döneminde devlet otoritesini egemen kılmak ve toplumsal denetimi sağlamak üzere kanun çıkarılarak, eşkıyalık önlenmeye çalışıldı.
Regulations for the prevention of banditry from the constitutional monarchy times to the republic
The Second Constitutional era that started from the 23 July 1908 onwards represents a harbinger of socio-economic and socio-cultural changes. In particular, the steps taken by the Committee of Union and Progress (İttihat ve Terakki Cemiyeti) to consolidate the central state power resulted in an increase in the tension emerged between the centre and the periphery. It also aimed at the elimination of banditry that had long been an active phenomenon in the Ottoman lands. The new changes in the structure of private property and of production in the provinces and the formation of militia bands in the cities of Macedonia that were feeding on religious and ethnic tensions and ignoring the authority of the state necessitated to take certain measures to put an end to banditry. In September and October 1909, the government issued temporary laws, first for the elimination of bands in Macedonia and, second, for the elimination of groups of brigands in the province of Aydın. These were draconian laws that allowed the state to resort to violence as well. The laws were debated hotly and criticized in the Parliament. This article analyses such attempts to reinforce the state authority and control over the society not only in the late Ottoman history but also during the Republican Turkey through the introduction of similar laws to prevent banditry which still continued until the mid twentieth century.
___
- Belgesel Kaynaklar
- Düstür, Tertîb-i Sâni, C.1, Dersaadet, Matbaa-i Osmaniye, 1329.
- Düstûr, Tertib-i Sâni, C.2, Dersaadet Matbaa-yı Osmaniye, 1330.
- Düstûr, Tertib-i Sani, C.7, Dersaadet: Matbaa-ı Amire, 1336.
- Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre;1, İçtima Senesi: 1, C.1, Ankara, TBMM Basımevi, 1982.
- Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre: 1, İçtima Senesi: 2, C. 1, 2, 6, 7, Ankara, TBMM Basımevi, 1982.
- Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre: 1, İçtima Senesi: 4, C. 1, Ankara, TBMM Basımevi, 1982.
- TBMM Gizli Celse Zabıtları, C. 1, 3, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1985.
- TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 2, İçtima Senesi: 1, C. 2, Ankara, TBMM Basımevi, 1961. Resmi Ceride, 25 Teşrin-i Evvel 1339, No: 37.
- Kitap ve Makaleler
- Adanır, Fikret (1996), Makedonya Sorunu, (Çev: İhsan Catay), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Akın, Rıdvan (2001), TBMM Devleti (1920-1923), Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare, İstanbul, İletişim Yayınları.
- Alyot, Halim (1947), Türkiyede Zabıta (Tarihi Gelişim ve Bugünkü Durum), Ankara, Kanaat Basımevi.
- Aybars, Ergün (1988), İstiklâl Mahkemeleri (1920-1927), C. 1-2, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
- Barkey, Karen (1999), Eşkıyalar ve Devlet. Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, (Çev. Zeynep Altok), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Tayınları.
- Emiroğlu, Kudret (1999), Anadoluda Devrim Günleri. II. Meşrutiyetiin İlanı, Ankara, İmge Kitabevi.
- Erdoğan, Dişlen İnce İşgal Yıllarında Burdur ve Çevresinde Eşkıyalık Hareketleri (1919), http://sempozyum.mehmetakif.edu.ter/1burdursempozyumu/cilt6/64pdf. Erişim Tarihi, 2 Mayıs 2012.
- Ergut, Ferdan (2004), Modern Devlet ve Polis, Osmanlıdan Cumhuriyete Toplumsal Denetimin Diyalektiği, İstanbul, İletişim Yayınları.
- Güneş, İhsan (1990), II. Meşrutiyet Dönemi Hükümet Programları (1908-1918) OTAM, Yıl:1, Sayı:1.
- Hacısalihoğlu, Mehmet (2008), Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918), (Çev. İhsan Catay), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Hobsbawm, Eric (1990) , Haydutlar, (Çev. Fatma Taşkent), İstanbul, LogosYayıncılık.
- Kansu, Aykut (1995), 1908 Devrimi, (Çev. Ayda Erbal), İstanbul, İletişim Yayınları.
- Kars, H. Zafer, (1997), 1908 Devriminin Halk Dinamiği, İstanbul, Kaynak Yayınları.
- Temel, Mehmet (2010), Kuvâyı Milliye Döneminde Milas Bodrumda Eşkıyalık ve Çetecilik, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 27.
- Tanör, Bülent (2009), Türkiyede Kongre İktidarları (1918-1920), İstanbul, YKY.
- Yakut, Kemal İttihat ve Terakki Cemiyetinin Taşra Politikası, I. Uluslararası LAÜ Tarih Kongresi Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Türk Tarihi Bildiri Kitabı, (6-9 Nisan 2011), KKTC, 2011.
- Yetkin, Sabri (1996), Egede Eşkıyalar, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- ISSN: 1300-2864
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1995
- Yayıncı: Mehtap Yüksel
Sayıdaki Diğer Makaleler
İskender goçe'nin istintâknâmesi: Pindus Dağları'nda bir eşkıyânın izini sürerken
Tevfik Sağlam'ın iki mektubu ve bir raporu ışığında 1933 Üniversite reformu
Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e eşkıyalığın önlenmesine ilişkin düzenlemeler
1950'li yıllarda Türk sineması'nın efeleri
Eşkıya şikago'ya hükümdar olmaz: Neo-sosyal eşkıyalar olarak cazcı kardeşler