Estetiğin Etik Dönüşü: Jacques Rancière’in Jean-François Lyotard Eleştirisi

Jacques Rancière, özellikle 1990 yılı sonrasında Jean-François Lyotard’ın politika ve sanatta “etik dönüş” (ethical turn) olarak ifade edilebilecek bir sapmaya neden olduğunu iddia eder. Ona göre Lyotard uyuşmazlığı (dissensus) bir yanlış (wrong) ya da felaket olarak mutlaklaştırmak suretiyle politikayı; estetik deneyimi temsil edilemeyene tanıklık statüsüne indirgeyerek de sanatı bir etik dönüşe sevk eder. Bu makalede sadece estetiğin etik dönüşü ele alınacaktır. Rancière açısından bakarsak günümüzde estetik ve sanat alanındaki sorun aslen politik ve entelektüel olan estetik alanın politik niteliğinin etiğe indirgenmiş ve bu vesileyle de politik kapasitesinin elinden alınmış olmasıdır. Rancière’e göre özellikle Lyotard’ın, Kant’ın yüce teorisi aracılığıyla estetik otonomi ile Kantçı ahlaki otonomiyi birleştirmiş olması, estetiğin politik niteliğinin etiğe indirgenmesine sebep olmuştur. Bu çalışma ilk olarak Rancière’in bu iddialarını sırasıyla ele alarak estetik ve sanatta sözü geçen etik dönüşün nasıl gerçekleştiğine odaklanacaktır. Ardından Lyotard’a yöneltmiş olduğu iddialar özelinde Rancière’e yapılan eleştirileri de göz önüne alarak son bölümde bu iddiaların haklılığını değerlendirmeye çalışacaktır.

The Ethical Turn of Aesthetics: Jacques Rancière's Critique of Jean-François Lyotard

Jacques Rancière contends that especially after 1990, Jean-François Lyotard caused a deviation in politics and art that can be described as an "ethical turn". According to him, Lyotard leads politics to an ethical turn by absolutizing dissensus as a wrong (tort) or disaster; and by reducing aesthetic experience to the status of sheer witnessing to the unrepresentable he also leads arts to an ethical turn. This article shall discuss only the ethical turn of aesthetics. From Rancière's point of view, the problem in the field of aesthetics and art today is that the political aspect of the aesthetic field, which is essentially political and intellectual, has been reduced to ethics and thus, its political capacity has been taken away. According to Rancière, the reduction of the political quality of aesthetics to ethics was caused especially by Lyotard's uniting of aesthetic autonomy with Kantian moral autonomy through Kant's theory of sublime. This study shall first address Rancière’s claims respectively and focus on how the aforementioned ethical turn in aesthetics and art took place. Then in the last section it shall try to evaluate the legitimacy of these allegations by also taking into account the criticisms made against Rancière in particular for his allegations against Lyotard.

PDF

___

Alloa, E. (2015). The Most Sublime of All Laws: The Strange Resurgence of a Kantian Motif in Contemporary Image Politics. Critical Inquiry, 41 (2), 367-389.
Ayas Önol, T. (2019). Lyotard ile Avangard Sanat ve Yüce Estetiği Üzerine Düşünmek. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (27), 307-324.
Déotte, J-L. (2004). The Differences between Rancière’s Mésentente (Political Disagreement) and Lyotard’s Différend, SubStance103, 33(1), 77-90.
Kant, Immanuel. (2009). Critique of Pure Reason. (trans. P. Guyer and A. Wood). Cambridge: Cambridge University Press.
Lyotard, J. F. (1974). Adorno as the Devil. Telos, (19), 28–137.
Lyotard J. F. (1988). The Differend: Phrases in Dispute. (trans. G. Van Den Abbeele). Manchester: Manchester University Press.
Lyotard, J-F. (1991). The Inhuman, (trans. G. Bennington and R. Bowlby). Stanford: Stanford University Press.
Lyotard, J-F. (1994a). Postmodern Nedir Sorusuna Cevap. Postmodernizm: Fredric Jameson, Jean-François Lyotard, Jürgen Habermas, (çev. D. Sabuncuoğlu, ed. Necmi Zekâ). İstanbul: Kıyı Yayınları, 45-58.
Lyotard, J-F. (1994b). ‘The Other’s Rights, On Human Rights, (eds. S. Shute and S.Hurley). New York: Basic Books.
Rancière, J. (2004a). The sublime from Lyotard to Schiller: Two Readings of Kant and Their Political Significance. (trans. M. Blechman). Radical Philosophy, 126 (July/August), 8-15.
Rancière, J. (2004b). Who is the Subject of the Rights of Man? The South Atlantic Quarterly, 103(2/3), 297-310.
Rancière, J. (2005). From Politics to Aesthetics? Paragraph 28 (1), 13-25.
Rancière, J. (2006). The Ethical Turn of Aesthetics and Politics, Critical Horizons, 7(1), 1-20. DOI: 10.1163/156851606779308242
Rancière, J. (2007). The Future of the Image. (trans. Gregory Elliot). London: Verso Books.
Rancière, J. (2008). Görüntülerin Yazgısı (çev. A. U. Kılıç). İstanbul: Versus Kitap.
Rancière, J. (2009). A Few Remarks on the Method of Jacques Rancière. Parallax, 15(3): 114–123.
Rancière, J. (2010). The Aesthetic Revolution and Its Outcomes. The Sublime (ed. S. Morley, 67-69). Cambridge: MIT Press.
Rancière, J. (2011). Thinking of Dissensus: Aesthetics and Politics. Reading Rancière (eds. Paul Bowman and Richard Stamp, ss. 1-17). London ve New York: Continuum.
Rancière, J. (2012). Estetiğin Huzursuzluğu. (Çev. A. U. Kılıç). İstanbul: İletişim Yayınları.
Rancière, J. ve Hallward, P. (2013). Rancière' le Romantik Devrim, Edebiyat ve Siyaset Üzerine. (Çev. E. Gen). Erişim tarihi: 03.02.2022 (https://www.e-skop.com/skopbulten/ranci%C3%A8rele-romantik-devrim-edebiyat-ve-siyaset-uzerine/1273)
Rancière, J. ve Dasgupta, Sudeep. (2019a). Sanat Başka Bir Yere Gidiyor ve Siyaset Onu Yakalamak Zorunda: Jacques Rancière ile Söyleşi. (Çev. M. Demirtaş). Birikim. Erişim tarihi: 03.02.2022(https://birikimdergisi.com/guncel/9753/sanat-baska-bir-yere-gidiyor-ve-siyaset-onu-yakalamak-zorunda-jacques-ranciere-ile-soylesi)
Rancière, J. ve Engelmann, P. (2019b). Politics and Aesthetics. (trans. H. Wieland). Cambridge: Polity Press.
Rockhill, G. (2011). Rancière’s Productive Contradictions: From the Politics of Aesthetics to the Social Politicity of Artistic Practice. Symposium, 15 (2), 28-56.
Shaviro, S. (2007). ‘Rancière’, The Pinocchio Theory. Erişim adresi:http://www.shaviro.com/Blog/?p=610
Şiray, M. (2019). Jacques Ranciére’in İmge Felsefesi: Estetik İmgenin Diyalektiği. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 18 (2), 549-566. DOI: 10.20981/kaygi.622586
Tanke, J. J. (2011). What is the Aesthetic Regime? Parrhesia, (12),71-81.
Özdem Bacak, G. (2021). Jacques Rancière’in Jean-François Lyotard Eleştirisi: Temsil-Edilemeyenin Sanatı Olanaklı Mıdır? ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 14(1), 67-95.
Webb, D. (2009). ‘If Adorno isn’t the Devil, it’s Because He’s a Jew’: Lyotard’s Misreading of Adorno through Thomas Mann’s Dr Faustus. Philosophy & Social Criticism, 35 (5), 517–531.
Wortham, S. M. (2015). Modern Thought in Pain: Philosophy, Politics, Psychoanalysis. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Zepke, S. (2017). Sublime Art: Towards an Aesthetics of the Future. Edinburgh: Edinburgh University Press.