Şâfiî Mezhebinin Ziraî Ürünlerin Zekâtı Hakkındaki Görüşünün Yeniden Değerlendirilmesi ve Doğu Anadolu Bölgesindeki Uygulaması

Yapılan bu çalışmada temel amaç ülkemizin Doğu Anadolu Bölgesinde ziraî ürünlerin zekâtının uygulaması hakkında bir araştırma yapmaktır. Ancak bölgede Şâfiî mezhebi hâkim olduğu için önce bu mezhebin konu ile ilgili görüşünün dile getirilmesi daha uygun görülmüştür. Dolayısıyla ilk olarak, Şâfiî mezhebinin ziraî ürünlerin zekâtı hakkındaki görüşü teorik olarak ortaya konulmuş ve bu görüşün pratikteki karşılığı yeniden değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Buna bağlı olarak zekâtın konuluşundaki ekonomik maksadın ne olduğu kısaca ortaya konulmaya çalışılmıştır. İkinci olarak, Şâfiî mezhebinin hâkim olduğu Doğu Anadolu Bölgesinde ziraî ürünlerin zekâtının uygulanmasının mezhebin görüşüne uygun olup olmadığı ortaya konulmuştur. Son olarak, mevcut uygulama ile ilgili problemler tespit edilmiş ve bölgede bu konuda halka kaynaklık eden kişilerin görüşlerine başvurularak konu ile ilgili bilgi toplanmıştır. Elde edilen bilgilere bakıldığında mezhebin bu konu hakkındaki teorik bilgileri ile mevcut durumun birbirini tutmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca yapılan görüşmelerde topluma kaynaklık eden kişilere Şâfiî mezhebinin görüşünün toplumun maslahatı açısından değerlendirilmesi istenmiş ve elde edilen bilgiler kayda geçirilmiştir. Bunun üzerine zaman ve mekân şartlarının değişmesiyle konunun yeniden gözden geçirilmesi ihtiyacının hasıl olduğu dikkatlere sunulmuştur. Nitel araştırma özelliğini taşıyan bu çalışmada doküman analizi ve uzman görüşüne başvuru yöntemleri kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İslam Hukuku, Zekât, Ziraî ürünler, Şâfiî mezhebi, uygulama, Maslahat

Re-evaluating the Views of Shafi’i Madhhab about Agriproduct Zakat and Its Practice in the Eastern Anatolia Region

The main purpose of this study is to conduct a research on the application of zakat of agricultural products in the Eastern Anatolia Region of Turkey. However, it would be more appropriate to express the opinion of the Shafi’i Madhhab on the issue as this school of Islamic law is dominant in the region. Thus, first of all, the view of the Shafi’i Madhhab on the zakat of agricultural products has been theoretically revealed and the practical equivalent of this view has been reassessed. Accordingly, it has been tried to put forward briefly what the economic purpose of the establishment of zakat is. Secondly, it has been revealed whether the application of zakat of agricultural products in the Eastern Anatolia Region where the Shafi’i Madhhab is dominant, is in accordance with the view of the sect. Finally, problems with the current application have been identified and information was obtained by referring to the opinions of the people who act as sources of knowledge in the region on this issue. Regarding the information obtained, it was detected that the theoretical knowledge of the sect on this issue and the current situation in practice do not match. Moreover, during the interviews, people who are the leading figures of the society were asked to evaluate the view of the Shafi’i Madhhab in terms of the public interest and the information obtained has been recorded. Thereupon, it has been pointed out that there is a need to review the subject with the change of time, place, and conditions. In this study, which has the characteristics of a qualitative research, methods of document analysis and appeal to expert opinion were used.

Keywords:

Islamic law, Zakat (alms), Agriproduct, Shafi’i Madhhab, Practice, Utility,

PDF

___

Kaynakça Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el Hüseyn b. Mesud b. Muhammed b. Ferra, et Tehzîp fî Fıkhı’l İmam eş Şâfiî, Thk.: Ahmet Abdülmevcut ve Muhammed Muavıd, Dâru’l Kütübü’l İlmiye, Beyrut 1997. Büceyrimî, Süleyman b. Muhammed b. Ömer eş Şâfiî, Hâşiyetü’l Büceyrimî ale’l Hatip, I-IV, Dâru’l Fıkr, Beyrut 2006. Cezerî, Abdurrahman, Dört Mezhebe Göre İslam Fıkhı, (Trc, Mehmet Keskin), Çağ Yayınları, İstanbul, 1990.
Ebû Şücaâ, Ahmet b. Hüseyin, Şerhû İbn-i Kasım, Salih Bilici Kitap evi, İstanbul, ts.
Ebû Dâvut, Süleyman b. el Eş’as el Ezdi es Sicistâni (275/888), es Sünen, Dâru İhyau’s Sünne, Beyrut, ts. Ensârî, Zekeriya b. Muhammed b. Zekeriya, Esne’l-Metâlip fi Şerhi Ravda’t-Tâlip, Thk.: Muhammed Zührî, el Metbaatü’l Meymeniyye, by., h.1313.
Erdebîlî, Cemâlüddîn Yusuf b. İbrahim, el-Envâr li Amâli’l-Ebrâr, Thk.: Halef Müftü, Dâru’d Dıyâ, Cidde, 2006.
Hısnî, Takyüddin Ebubekir b. Muhammed b. Abdülmü’min, Kifâyetü’l Ehyâr fi Hallî Ğayeti’l İhtisâr, Thk: Abdülkadir Arnavutî, Dâru’l Besâir, Dımaşk, 2001.
İbrahim Enis ve dğr., Mucemü’l Vasit, Mektebetü’ş Şuruku Düveliye, yy., 2004.
İbn Rüşt, Muhammed b. Ahmet, Bidâyetü’l Müctehit Nihâyetü’l Muktesit, Dâru’l Kalem, Beyrut, 1988. İmrânî, Yahya b. Ebi’l Hayr b. Salim, el Beyân fi Mezhebi’ş Şâfiî, thk.:Kasım Muhammed Nurî, Dâru’l Minhac, Beyrut, 2000.
Kalyubî, Şıhâbuddin Ahmet b. Selamet, Hâşiyetü ala Minhâcü’t Talibin, Matbaatu Mustafa el Halebî, yy., 1956. Karadâvî, Yusuf, Fıkhu’z Zekât, I-II, el Mektebetü Vehbe, Kahire, 2003.
Kurtubî, Ebî Abdillah Muhammed b. Ahmet b. Ebi Bekr, el Câmiu li Ahkâmi’l Kûr’ân, Thk: Abdullah b. Abdülmuhsin et Türkî, Müessesetü’r Risale, Beyrut, 2006.
Mahmud Tahhan, Teysîru Mustalahi’l Hadis, Dâru’t Turâs, Kuveyt 1984.
Maverdî, Ebul Hasan Ali b. Muhammed (450/1058), el-Hâvi’l Kebir fi Fıkh-i Mezhebi İmam Şafîi ve Şerhu Muhtesârû Müzenî, Dâru’l Kütübü’l İlmiye, Beyrut, 1994.
Mehmet Erdoğan, Fıkıh ve Hukuk Terimleri, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2005.
Mehmet Keskin, Şâfiî Fıkhı, I-II, DİB Yayınları, Ankara 2016.
Merğînânî, Burhaneddin Ebu’l Hasan Ali b. Ebû Bekir (592/1196), el Hidâye Şerhu Bidâyeti’l Müptedî, I-IV, Dâru’l Fıkr, Beyrut, ts.
Mevsılî, Abdullah b. Mahmud b. Mevdûd, el İhtiyâr li Talîli’l Muhtar, Pamuk Yayınları, İstanbul, ts.
Nesâî, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şu’ayb (279/892), Sünenû’n Nesai, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.
Nevevî, Ebu Zekeriya Muhyiddin b. Şeref (676/1277), Kitabü’l Mecmû Şerhû Muhezzeb, I-XX, Mektebetü’l-Đrşad, Cidde, ts.
Nezih Hammâd, İktisadî Fıkıh Terimleri, (Çev: Recep Ulusoy), İz Yayıncılık, İstanbul, 1996. Remlî, Muhammed b. Ebil Abbas Ahmed b. Hamza b. Şihabuddin (1004/1595), Nihayetü’l Muhtac, I-VIII, Daru’l Fıkr, Beyrut, 1984.
Rûyânî, Abdülvâhid b. İsmail, Bahrü’l mezhep fi fürû’ı mezhebi’l İmâm eş Şâfi’î, Thk.: Ahmet İzzu, Dâru İhyâu Turâsi’l Arabi, Beyrut 2002.
Şafiî, Muhammed b. idris (204/819), el-Umm, I-IX, Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, Beyrut, 1971.
Şirâzî, Ebu’l İshak İbrahim b. Ali (472/1079), el Muhezzeb, I-II Dâru’l Kalem, Beyrut, 1992.
Şirbînî, Şemsüddin Muhammed b. Muhammed el Hatib (977/1570), Muğni’l Muhtaç, I-IV, Dâru’l Hadis, Kahire, 2006.
Tirmizî, Ebû İshak b. İsa b. Sevre (279/892), el Camiu’s Sahih, I-V (Thk. M. Fuat Abdulbaki), İstanbul, 1992.
Zeydan, Abdülkerim, el Medhal li Dirâseti’l Şeriati’l İslamiyye, müessesetü’r-Risale, Beyrut, 2002. Zuhaylî, Muhammed, el Mu’temed fi’l Fıkhı’ş Şâfiî, Dâru’l Kalem, Dımaşk, 2011.