ALİ İHSAN KADIOĞULLARI, SEDAT KELEŞ, Emin Zeki BASKENT, ÖZKAN BİNGÖL

Konumsal Orman Amenajmanı Planlaması: Temel Kavramlar Ve Modelleme Teknikleri

Ormanların ekosistem tabanlı çok amaçlı planlanması (ETÇAP) yaklaşımına uygun amenajman planların hazırlanması aşamasında, konumsal özelliklerin planlara yansıtılması ile farklı konumsal planlama alternatiflerin geliştirilmesi büyük önem arz etmektedir. Konumsal orman amenajman planlaması, karar vericilere bütünleşik planlama yaklaşımı çerçevesinde, stratejik ve taktiksel düzeyde seçenekler sunmakta ve konumsal analizler yaparak en iyi kesim düzenini oluşturmasına olanak vermektedir. Bu makalede öncelikle konumsal planlamanın ormancılıktaki önemi ile Türkiye ormancılığı açısından bir değerlendirmesi yapılmıştır. Daha sonra konumsal orman amenajmanı planlaması ile ilgili temel kavramlar ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Son olarak konumsal orman planlamasında yaygın olarak kullanılan önemli sezgisel karar verme teknikleri (modelleme teknikleri) ile dünya ormancılığında konumsal planlama kapsamında geliştirilmiş ve kullanılmakta olan konumsal karar destek sistemleri tanıtılmıştır. Sonuçta, konumsal orman planlamasının ETÇAPda yer alması gereken önemli bir planlama tekniği olduğu vurgulanmıştır.

Spatıal Forest Management Plannıng: Basic Concepts And Modelıng Technıques

Spatial Decision Support System is indispensable to develop spatial planning alternative by integrating spatial parameters into forest management plans using ecosystem based multiple use forest management planning concept (EBMUFM). Spatial forest planning provides several opportunities to decision makers to generate spatially implementable harvest schedules and perform spatial analyses as part of integrated planning. This paper presents the role and importance of spatial forest planning in forest management, and evaluates it in the context of Turkish forestry. Basic concepts related to spatial forest planning are explained. Some important intuitive decision support techniques (modeling techniques) widely used in spatial forest management planning were introduced. Further, spatial decision support systems for forest management planning developed in various countries were provided. Finally, it is concluded that spatial forest planning is extremely needed in EBMUFM.

PDF

___

Baskent E. Z. 1999. Controlling spatial structure of forested landscapes: A case study towards landscape management. Landscape Ecology, 14, 83-97.
Baskent E. Z. 2001. Combinatorial optimization in forest ecosystem management modeling. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 25, 187-194.
Başkent E. Z., Yolasığmaz H.A., Mısır, M. 2001. Orman ekosistem amenajmanı, 1. Ulusal ormancılık kongresi, Türkiye Ormancılar Derneği Yayını, No, 1, 6074.
Başkent E. Z., Köse S., Yolasığmaz H.A., Çakır G., Keleş S. 2002. Orman amenajmanında yeni açılımlar çerçevesinde planlama sürecinin tasarımı vee yeniden yapılanma. Orman amenajmanında kavramsal açılımlar ve yeni hedefler sempozyumu, Nisan, Bahçeköy, İstanbul, Bildiriler kitabı, 2338. Başkent, E.Z. ve Keleş, S., 2004.
Ormancılıkta model ve modelleme kavramlarının kullanımı ve genel değerlendirmesi (1. Bölüm), Orman Mühendisliği Dergisi, 2004, Y 41, 123, 1924.
Başkent E. Z., Keleş S., Sivrikaya F., Karahalil U. 2005. Sürdürülebilir orman işletmeciliği ve planlaması için karar destek sistemlerinin geliştirilmesi, I. Çevre ve Ormancılık Şurası, Mart, Antalya.
Bettinger P., Sessions J., Boston K. 1997. Using tabu search to schedule timber harvests subject to spatial wildlife goals for big game. Ecological Modelling, 94, 111-123.
Bettinger P., Johnson D. L., Johnson K. N., 2003. Spatial forest plan development with ecological and economic goals. Ecological Modelling, 169, 215-236.
Bettinger, P., and Lennette, M. (2004). Landscape management policy simulator (LAMPS), version 1.1. USER GUIDE. Research Contribution 43. Forest Research Laboratory, Oregon State University, Corvallis.
Boston K., Bettinger P. 2006. An economic and landscape evaluation of the green-up rules for California, Oregon, and Washington (USA). Forest Policy and Economics, 8, 3, 251-266.
Chen V. B. W., Gardow K. V. 2002. Timber harvest planning with spatial objectives, using the method of simulated annealing. Forstwissenschaftliches Centralblatt 121, 25-34.
Church R. L., Murray A. T., Weintraub A. 1998. Locational issues in forest management. Location Science, 6, 137-153.
Coşkun A. 2007. Yapay zeka optimizasyon teknikleri: literatür değerlendirmesi, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları.
Greer K., Meneghin B. SPECTRUM, An analytical tool for building natural resource management models, Ecosystem Management Analysis Center, USDA Forest Service, Research Paper, http://ncrs.fs.fed.us/pubs/gtr/other/gtr- nc205/abstracts.htm/profiles/p53.pdf, 20 Ocak 2009.
Gustafson E.J., Crow T.R. 1994. Modeling the effects of forest harvesting on landscape structure and the spatial distribution of cowbird brood parasitism, Landscape Ecology, 9, 237-248.
Gustafson E.J., Crow T.R. 1999. HARVEST: Linking timber harvest strategies to landscape patterns. in: Mladenoff, D.J., Baker, W.L. (Eds.), Spatial Modeling of Forest Landscapes: Approaches and Applications. Cambridge University Press, UK, s.309-332.
Gustafson E.J., Shifley S.R.,, Mladenoff D.J., Nimerfo K.K., He, H.S. 2000. Spatial simulation of forest succession and timber harvesting using LANDIS, Canadian Journal of Forest Research, 31, 32 43.
Gustafson E., J., Rasmussen L.V. 2002. Assessing the spatial implications of interactions among strategic forest management options using a windows Based harvest simulator, Computers and Electronics in Agriculture, 33, 179 196.
Gustafson E. J., Roberts L. J., Leefers L. A. 2006. Linking linear programming and spatial simulation models to predict landscape effects of forest management alternatives. Journal of Environmental Management, 81, 4, 339-350.
Gül U. A. 1990. Orman amenajman planlarının bilgisayar yardımıyla hazırlanması, Yüksek lisans tezi, K.T.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Gülsün B., Tuzkaya G., Bildik E. 2008., Tersine lojistikte ağ tasarımı: Bir tavlama benzetimi yaklaşımı, Y.T.Ü. Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 26.
Heinonen T., Kurttila M., Pukkala T. 2007. Possibilities to aggregate raster cells through spatial optimization in forest planning. Silva Fennica, 41, 1, 89-103.
Jordan G. A., Baskent E. Z., 1992. A case study in spatial wood supply analysis. The Forestry Chronicle, 68, 503-516.
Karahalil, U., 2003. Toprak koruma ve odun üretimi fonksiyonlarının doğrusal programlama ile modellenmesi, Yüksek lisans tezi, K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Keleş S. 2003. Ormanların su ve odun üretimi fonksiyonlarının doğrusal programlama tekniği ile optimizasyonu (Karanlıkdere planlama birimi örneği), KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Keleş S. 2008. Orman amenajman planlarının hazırlanmasına yönelik karar destek sisteminin tasarımı ve prototip modelinin geliştirilmesi, Doktora tezi, K.T.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Kirkpatrick S. 1984. Optimization by Simulated Annealing. Quantitative Studies, Journal of Statistical Physics, 34, 975-986.
Köse S. 1986. Orman işletmelerinin planlanmasında yöneylem araştırması yöntemlerinden yararlanma olanakları, Doktora tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Kurttila M. 2001. The spatial structure of forests in the optimization calculations of forest planning - A landscape ecological perspective. Forest Ecology and Management, 142, 129-142.
Lockwood C., Moore T. 1993. Harvest scheduling with spatial constraints: A simulated annealing approach. Canadian Journal of Forest Research, 23, 468-478.
Longley P.A. Goodchild M.F. Maguire D.J., Rhind D.W. 2001. Geographic information systems and science, Bath Press, London.
Malchow-Moller N., Strange, N., Thorsen B. J. 2004. Real-options aspects of adjacency constraints. Forest Policy and Economics, 6, 261- 270.
McGarigal K., Marks B.J. 1994. Fragstats. Spatial pattern analysis program for quantifying landscape structure. Version 2.0. Corvallis: Forest Science Department, Oregon State University.
Metropolis N., Rosenbluth A., Rosenbluth M., Teller A., Teller, E. 1953. Equation of state calculations by fast computing machines. Journal of Chemical Physics, 21, 1087-1092.
MMFA. ECHO planning system, planners under quide. McGregor Model Forest Association, British Columbia, Canada, http://www.mcgregor.bc.ca, 25 Ocak 2009.
Mısır M. 2001. Çok amaçlı orman amenajmanı planlarının CBS ve amaç programlama yöntemiyle düzenlenmesi, Doktora tezi, K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Murray A. T., Church R. L., 1996. Analyzing cliques for imposing adjacency restrictions in forest models. Forest Science, 42, 2, 166-175.
NCASI, 2006. HABPLAN user manual.
NCASI statistics and model devlopment group, http://ncasi.uml.edu, 25 Şubat 2009.
Nelson J., Brodie, J. D. 1990. Comparison of a random search slgorithm and mixed integer programming for solving area-based forest plans. Canadian Journal of Forest Research, 20, 934- 942.
Nelson J.D. 2000. ATLAS operations Manual, faculty of forestry, University of British Columbia, Vancouver, Canada, http://www.forestry.ubc.ca/atlas-simfor /extension/docs.html#ATLAS, 15 Şubat 2009.
Nelson J.D. 2003. FPS-ATLAS database manual: Version 6, Faculty of Forestry, University of British Columbia, Vancouver, Canada, (http://www.forestry.ubc.ca/atlas- simfor/extension/docs.html#ATLAS).
Öhman K., Eriksson L. O., 1998. The core area concept in forming contiguous areas for long-term forest planning. Canadian Journal of Forest Research, 28, 1032-1039.
Öhman K. 2001. Forest planning with consideration to spatial relationships. Doctoral thesis, Swedish University of Agricultural Sciences, Umea.
Sivrikaya F. 2008. Türkiyede orman amenajman planlama model yazılımının geliştirilmesi, Doktora tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Soykan B., 1979. Aynı yaşlı ormanların aktüel kuruluşlarının optimal kuruluşa yaklaştırılmasında yöneylem araştırması metotlarından yararlanma olanaklarının araştırılması, KTÜ Orman Fakültesi Yayın No: 106, Orman Fakültesi Yayın No: 5, Trabzon.
Perdue M., Nelson, J.D. 2000. ATLAS/FPS tutorial manual, Faculty of Forestry, University of British Columbia, Vancouver, Canada, http://www.forestry.ubc.ca/atlas- simfor/extension/docs.html#ATLAS.
Pukkala, T., 2004. Dealing with ecological objectives in the MONSU planning system. Silva Lusitana, No Especial, 1-15.
Pukkala T., Heinonen T. 2006.Optimizing heuristic search in forest planning, nonlinear analysis: Real World Applications, 7, 1284-1297.
Reeves C.R. 1993. Modern heuristic techniques for combinatorial problems, John Wiley&Sons, Inc. New York, Toronto.
Ulusoy G. 2002. Proje planlamada kaynak kısıtlı çizelgeleme, Sabancı Üniv. Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8,23-29.
URL-1, http://www.bilgisayarkavramlari.com/2008 /12/22/sezgi-ustu-algoritmalar-ustsezgisel- algoritmalar-meta-heuristic-algorithms, 16.01.2009.
URL-2, http://www.sayisalyontemler.com/?q =içerik/metasezgisel-yöntemler, 18.09.2008.
Walters K.R. 1993, Design and development of a generalized forest management modeling system: WOODSTOCK. Proceedings of the International Symposium on Systems Analysis and Management Decisions in Forestry, Valdivia, Chile, 190-196.
Wang, C.E., Erdle, T.A., and Roussell, T. 1987. User manual: FORMAN wood supply model. Fredericton: New Brunswick Executive Forest Research Committee Inc.,
Yolasığmaz H.A. 2004. Orman ekosistem amenajmanı kavramı ve Türkiyede uygulaması, doktora tezi, K.T.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.