Mirzeta Memišević HODŽIĆ, Dalibor BALLIAN

Bosna Hersek Orijin Denemesinin Fiksasyon İndeksiyle İlişkisine Göre Quercus robur L. Orijinin Büyüme Eğilimi

Çalışmanın amacı: Günümüzde Bosna-Hersek'te saplı meşe (Quercus robur L.) popülasyonlarının küçük ve dağınık olmasına rağmen, bu türün spesifik genetik yapısı, saplı meşe çeşitliliğinin korunması için önemlidir. 2009 yılında Bosna-Hersek Žepče’de saplı meşe orijin denemeleri kurulmuştur. Bu araştırmanın amacı, orijinlerin büyüme ve fiksasyon indeksi arasındaki ilişkiyi tespit etmek ve Bosna Hersek'teki diğer saplı meşe orijinlerinin kalitesi hakkında bilgi sahibi olmaktır. Materyal ve yöntem: Orijin denemeleri süresince, 4, 6 ve 8 yaşındaki bitkilerin boyu ve kök boğazı çapı (2012, 2014 ve 2016 yılları bahar aylarında) ölçülmüştür. Ayrıca, 28 orijinin tamamında hayatta kalan bitkiler ölçülmüştür. Sonuçlar: Orijin denemesindeki bütün bitkilerin ortalama boyu 2012 yılında 50.3 cm, 2014 yılında 117.9 cm ve 2016 yılında 168.7 cm olduğu tespit edilmiştir. Dört yıllık bitkilerde yürütülen orijin denemelerinde tüm bitkilerin ortalama kök boğazı çapı 13.1 mm, altı yıllık bitkilerde 28.9 mm ve sekiz yıllık bitkilerde 42.8 mm olarak belirlenmiştir. İstatistiksel analiz sonuçlarına göre popülasyonlar arasında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Miljevina Foča, Stojčevac, ve Visoko Muhašinovići orijinlerinin 4, 6 ve 8 yıllık fidanları en düşük büyümeye sahipken, Drvar, Mutnica Cazin, Kaćuni, ve Jelah orijinleri en iyi gelişmeyi göstermiştir. Önemli vurgular: Yirmi sekiz orijinden 8’i, pozitif fiksasyon indeksi değerleri göstermiştir. Özellikle Miljevina Foča, Bosanska Dubica ve Drvar orijinleri vurgulanması gereken pozitif fiksasyon endeksi değerlerine sahiptir. Miljevina Foča orijini örneğinde; fiksasyon indeksi zayıf büyüme ile eşleşirken, Drvar ve Bosanska Dubica durum farklıdır. Anahtar kelimeler: Saplı Meşe, Orijin Denemesi, Morfolojik Değişkenlik, Genetik Değişkenlik, Fiksasyon İndeksi

Anahtar Kelimeler:

Saplı Meşe, Orijin Denemesi, Morfolojik Değişkenlik, Genetik Değişkenlik, Fiksasyon İndeksi

Growth Tendency of Quercus robur L. Provenances in Bosnia and Herzegovina Provenance Test with Relation to Fixation Index

Aim of study: Specific genetic structure of the remaining populations of pedunculate oak (Quercus robur L.) in Bosnia and Herzegovina makes them significant for the preservation of the diversity of this species in Bosnia and Herzegovina and Europe. For this reason, we established provenance test in 2009. The aim of the study is to determine the correlation between provenance growth and fixation index. The ultimate goal is the reintroduction of the species in suitable areas. Material and method: The research included measuring the height and the root collar diameter of four-, six- and eight-year-old plants in the provenance test and molecular analyses using isoenzymes. Main results: Variance analysis showed statistically significant differences between populations in all tested characteristics, which was confirmed by the Duncan test. Provenances of Miljevina Foča, Stojčevac, and Visoko Muhašinovići are at the bottom of the list with the lowest growth of four-, six-, and eight-year-old plants. Provenances of Drvar, Mutnica Cazin, Kaćuni, and Jelah showed the best growth. Highlights: Eight provenances showed positive fixation index values, particularly Miljevina Foča, Bosanska Dubica, and Drvar. Positive fixation index value of Miljevina provenance matches its low growth, while this is not the case in Drvar and Bosanska Dubica provenances.

Keywords:

Pedunculate Oak, Provenance Experiment, Morphologic Variability, Genetic Variability,

PDF

___

Ballian, D. (2005). Importance of evaluation of genetic loading in stands of silver fir (Abies alba mill.) on the basis of fixation index and its application. Radovi Šumarskog Instituta, 40 (2): 151–161, Jastrebarsko
Ballian, D., Belletti, P., Ferrazzini, D., Bogunić, F. & Kajba, D. (2010). Genetic variability of pedunculate oak (Quercus robur L.) in Bosnia and Herzegovina. Periodicum biologorum, 112 (3), 353-362.
Ballian, D., Memišević Hodžić, M. (2016). Varijabilnost hrasta lužnjaka (Quercusrobur, L.) u Bosni i Hercegovini, UŠIT FBiH Sarajevo i Silva Slovenica, Ljubljana.
Begović, B. (1960). Strani kapital u šumskoj privredi Bosne i Hercegovine za vrijeme otomanske vladavine. Radovi Šumarskog fakulteta i Instituta za šumarstvo i drvnu industriju u Sarajevu, Godina V, Broj, 5, 1- 243.
Begović, B. (1978). Razvojni put šumske privrede u Bosni i Hercegovini u periodu austrougarske uprave (1878-1918) sa posebnim osvrtom na eksploataciju šuma i industrijsku preradu drveta. Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, Djela, Knjiga LIV, Odjeljenje društvenih nauka, Knjiga, 31, 1-204.
Bergmann, F., Gregorius, H., J. & Larsen, J., B. (1990). Levels of genetic variation in European silver fir (Abies alba). Are they related to species' decline? Genetica, 82, 1-10. Cheliak, W. M. & Pitel, J. A. (1984). Techniques for starch gel electrophoresis of enzymes from forest tree species, Information Report PI-X-42, Petawawa National Forestry Institute Canadian Forestry Service. Str., 1-49.
Cieslar, A. (1923). Untersuchungen über die wirtschaftliche Bedeutung der Herkunft des Saatgutes der Stieleiche. Centralbl Ges Forstwes.
Gračan, J. (1995). Rezultati uspijevanja provenijencija hrasta lužnjaka na lokalitetu Gajno. Rad. Šumar. inst. Jastrebarsko, 31 (1/2), 149 - 160.
Gračan, J. (1996). Oplemenjivanje hrasta lužnjaka. - Masovna selekcija. In. Hrast lužnjak (Quercus robur L.)u Hrvatskoj, (ed) Klepac. D. Vinkovci – Zagreb.
Hauch, L.A. (1909). Erblichkeitbei Buche und Eiche. Centralbl. Gesamte Forstwes, 35, 333-348.
Klepac, D. (1988). Uređivanje šuma hrasta lužnjaka, Glasnik za šumske pokuse, 24, 117-132.
Konnert, M., Fromm, M. & Wimmer, T. (2004). Anleitung für Isoenzymuntersuchungen bei Stieleiche (Quercus robur) und Traubeneiche (Quercus petraea) - Anleitungen zur Trennmethodik und Auswertung der Zymogramme - Bayerisches Amt für forstliche Saat- und Pflanzenzucht (ASP), Teisendorf. Str., 1-19.
Matić, V., Drinić, P., Stefanović, V., Ćirić, M., Beus, V., Bozalo, G., Golić, S., Hamzić, U., Marković, Lj., Petrović, M., Subotić, M., Talović, N. & Travar, J. (1971). Stanje šuma u SR Bosni i Hercegovini prema inventuri šuma na velikim površinama u 1964-1968. godini. Šumarski fakultet i Institut za šumarstvo u Sarajevu, pos. izd. Str., 202-203, 253-254, 639.
Memišević Hodžić, M. (2015). Morfološko-fenološko-genetička varijabilnost hrasta lužnjaka (Quercus robur L.) u bosanskohercegovačkom testu provenijencija. Doktorska disertacija, Šumarski fakultet Univerziteta u Sarajevu, str., 1-191.
Memišević Hodžić, M. & Ballian, D. (2016). Istraživanja raznolikosti morfoloških svojstava hrasta lužnjaka (Quercusrobur L.) u pokusu provenijencija Žepče, Bosna i Hercegovina (Research of diversity of morphological traits of pedunculate oak (Quercusrobur L.) in provenance test Žepče, Bosnia and Herzegovina), Šumarski list, 5(6), 239-249, Zagreb.
Memišević, M. (2008). Eksploatacija kao razlog nestanka hrasta lužnjaka (Quercus robur, L.) u periodu od 1878. do 1914. godine u Bosni i Hercegovini. Naše šume. 12(13), 39-40. Morgenstern, E. K. (1996). Geographic Variation in Forest Trees. University of British Columbia. Str. 209.
Popović, M., Ivanković, M. & Bogdan, S. (2014). Varijabilnost visinskog rasta i preživljenja potomstava iz sjemenskih sastojina hrasta lužnjaka (Quercusrobur, L.) u pokusnom nasadu "Jastrebarski Lugovi" – prvi rezultati. Šumarski list, 1-2, 155-165.
Roth, V. (2003). Neki pokazatelji rasta hrasta lužnjaka (Quercus robur L.) iz sjemenskih zona i rajona Hrvatske u rasadničkom testu. Rad. Šumar. inst. Jastrebarsko, 38(2), 195-210.
Roth, V. (2006). Rast biljaka hrasta lužnjaka (Quercusrobur L.) iz različitih sjemenskih zona i rajona Hrvatske, tijekom prvih dviju godina poljskog testa, Rad. Šumar. inst. Izvanredno izdanje, 9, 319-327, Jastrebarsko.
Slade, D., Škvorc, Z., Ballian D., Gračan J. & Papeš D. (2008). The chloroplast DNA polymorphisms of White Oaks of section Quercus in the Central Balkans. Silvae Genetica, 57(4-5), 227-234.
Stauber, T. & Hertel, H. (1997). Populationsgenetik mit SAS. – URL: http://www.mol.shuttle.de/wspc/genetikl.htm
Stefanović, V., Beus, V., Burlica, Č., Dizdarević, H. & Vukorep, I. (1983). Ekološko – vegetacijska rejonizacija Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1983, Šumarski fakultet, Posebna izdanja br., 17. Str., 1-44.