OSİP SENKOVSKİ’NİN TÜRK ÇİNGENESİ ve KONSTANTİN LEONTYEV’İN PEMBE HİKAYELERİ ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME

Farklı dönemlerde çeşitli amaçlarla Osmanlı’yı ziyaret eden Rus gezginler arasında iki isim ayrı bir önem taşımaktadır. Bunların birincisi doğu bilimci, hayatını Doğu’ya, bilhassa Osmanlı araştırmalarına adamış bir bilim insanı, yazar ve gazeteci Osip İvanoviç Senkovski (1800-1858) iken diğeri ise görevi gereği Osmanlı’da uzun yıllar yaşamış ve Osmanlı ile ilgili çok edebi eser ortaya koymuş Rus filozof ve yazar Konstantin Leontyev (1831-1891)’dir. Karşılaştırmalı edebiyat bilimi kapsamında ele alınan bu çalışmada ortak konu ve benzer motifleri işleyen iki eser Senkovski'nin Türk Çingenesi (Турецкая цыганка) ve Konstantin Leontyev'in Pembe (Пембе) adlı hikâyeleri ele alınmıştır. Senkovski, Türk Çingenesi hikâyesini 1834 yılında yazmış ve 1835 yılında editörlüğünü yürüttüğü Biblioteka dlya çteniya (Библиотека для чтения) adlı aylık dergide yayımlamıştır. Bu hikâye ile karşılaştırılmak istenen Leontyev'in Pembe adlı hikâyesi ise ilk defa 1864 yılında Russkiy Vestnik (Русский вестник) dergisinde yayımlanmıştır. Türk Çingenesi ile Pembe adlı eserlerde metne bağlı inceleme yöntemi kullanılarak ortak konu ve motifler dikkate alınıp, hikâyelerin benzer ve farklı yönleri tespit edilecektir. Aynı zamanda söz konusu edebi metinlere yansımış Osmanlı toplumu, Balkan halklarının yaşantısı, Çingenelerin toplumdaki konumu gibi konular da ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Osip Senkovski, Konstantin Leontyev, Çingene, Osmanlı İmparatorluğu

COMPARATIVE STUDY OF OSIP SENKOVSKI’S TURKISH GYPSY AND KONSTANTIN LEONTYEV’S PEMBE STORIES

Among Russian travellers, who visited the Ottoman Empire for various reasons in different periods, two names are of particular importance. The first of them is the orientalist, Osip Ivanovich Senkovsky (1800-1858) – a scientist, writer and journalist who devoted his life to the East, especially the Ottoman studies. The second one is the Russian philosopher and writer, Konstantin Nikolayevich Leontiev (1831-1891), who, due to his consular duty, lived in the Ottoman Empire for many years and produced many literary works about the Ottoman Empire, much more than most of other travellers. In this study, two works, Turkish Gypsy of Osip Senkovsky and Pembe of Konstantin Leontiev, exploring a common topic and similar motifs have been considered in the scope of comparative literature approach. Senkovsky wrote the story of Turkish Gypsy in 1834 and published it in 1835 in the monthly journal named Biblioteka dlya chtenya (Библиотека для чтения). Another story, which is compared with the first one, is Pembe by Konstantin Leontiev published in 1864 in the journal Russky Vestnyk (Русский вестник). These two stories written on the same topic provide an appropriate ground for comparative literature studies. The similarities and differences of Turkish Gypsy and Pembe are explored applying a textual analysis by considering their common topic and motifs. Besides, various subjects reflected in the studied literary texts, such as the life of Ottoman society and the Balkan nations, the position of the Gypsies in society are also considered.

Keywords:

Osip Senkovski Konstantin Leontyev, Gypsies, Ottoman Empire, the other,

PDF

___

Altınöz, İ. “Çingeneler”. TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/cingeneler. Erişim tarihi: 25.10.2020.
Aytaç, G. Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. İstanbul: Say Yayınları, 2013.
Aytaç, G. Genel Edebiyat Bilimi. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2016.
Duranlı, M. “Rus Yazar Konsyantin Nikolayeviç Leontyev’in Eserlerinde Balkanlar ve Yazarın “Pembe” Adlı Hikayesi”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Cilt:12, Sayı:2, 2012, ss. 477-490.
Günal, Z. “Senkovski'nin Gözüyle Osmanlı Kültürü ve İstanbul”. Littera Edebiyat Yazıları, Sayı: 9, 1999, ss. 229-242.
Güngör, H. “Karşılaştırmalı Edebiyat, Küreselleşme ve Göç Arasındaki İlişki Üzerine Genel Bir Analiz”. Kare. Uluslararası Edebiyat, Tarih ve Düşünce Dergisi, Sayı: 10, 2020, ss. 51-65.
Kaverin, V. Baron Brambeus: İstoriya Osipa Senkovskogo, Jurnalista, Redaktora “Biblioteki dlya Çteniya”, Moskva: Nauka, 1966.
Kefeli, E. “Karşılaştırmalı Edebiyat: Tanım, Yöntem ve İncelemeler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD), Sayı:8, 2006, ss. 331-350.
Leontyev, K. İz Jizni Hristian v Turtsii. http://knleontiev.narod.ru/texts/pembe.htm, Erişim tarihi: 12.11.2022.
Nazarova, N. “Lje-belkin i Psevdo-Senkovski: Ob İstinnоm Avtore Povesti “Turetsskaya Tsıganka” i Odnom Epizode iz Otnoşeniy Senkovskogo s Puşkinım v 1835 Godu”. Puşkinskiye Çteniya v Tartu, Çast: 5, Tartu, 2011, ss. 133-144, http://lib.pushkinskijdom.ru/LinkClick.aspx?fileticket=rFMph4WahwQ%3D&tabid=10183, Erişim tarihi: 12.11.2022.
Rami, İ. 19. Yüzyıl Rus Edebiyatında Türk İmgesi. İstanbul: Çeviribilim Yay., 2016.
Senkovski, O. Soçineniya Barona Brambeusa. Moskva: Sovetskaya Rossiya, 1989.
Üre, P. Konstantin Nikolayeviç Leontyev (1831-1891), Bizançılık ve Şark Meselesi. İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yay, 2015.
Yagubov, B. “Tsıganskiy Tekst i Ego Mesto v Russkoy Kültüre”. Filologiçeskiye Nauki. Voprosı Teorii i Praktiki. 9 (27), 2013, ss. 208-212. https://www.gramota.net/materials/2/2013/9-1/55.html Erişim tarihi: 12.11.2022.
Yetkin, G. & Öksüz, G. “Gerçek Yaşamdan Kurguya: Puşkin ve Gorki'de Çingeneler”. Motif Akademi Halkbilim Dergisi, Sayı: 11(24), 2018, ss. 371-384.