Dr. Faustus ve ‘‘Kunduracı ve İblis’’: Metinlerarası Bir Yaklaşım Örneği

Her edebi eser kendinden önce yazılmış eserlere atıfta bulunur veya belirgin izler taşır. Bu izler ve çağrışımların incelendiği edebiyat alanı olan ‘‘Metinlerarasılık’’, 1960 yıllarında Rus Biçimciler Mihail Bakhtin, Julia Kristeva, Roland Barthes ve Gerard Genette gibi ünlü kuramcılar tarafından geliştirilmiştir. Edebi eserlerde karşılaştığımız sarmal yapı ve öncel eserlerden izler, okuyucuların dikkatini çekmekte ve metinlere yeni metaforik (eğretilme) anlamlar kazandırır. Günümüzde dünya edebiyatlarında önemli yeri olan eserlerin birçoğu, daha önceki dönemlerde ele alınmış eserleri çağrıştırabilir. Bu çalışmanın amacı, metinlerarasılık kavramı çerçevesinde, öncül metinlerin yeni metinlere nasıl ilham kaynağı olduğunu göstermektir. Bu bağlamda, öncül metin olarak Christopher Marlowe’un The Tragical History of Dr. Faustus (1604) ve ana metin olarak Anton Chekhov’un ‘‘Kunduracı ve İblis’’ (‘‘The Shoemaker and the Devil’’) (1888) hikâyesi bir metinlerarasılık örneği olarak karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Metinlerarasılık, Dr. Faustus, Kunduracı ve İblis, karşılaştırmalı

Dr. Faustus and ‘The Shoemaker and the Devil’: An Intertexual Analysis

Every literary work refers to or involves traces from the preceding works. Intertextuality, in which these traces and associations are analyzed, was developed by the Russian stylisticians Mihail Bakhtin, Julia Kristeva, Roland Barthes and Gerard Genette in 1960s. Deep layers and expansions in literary texts might mirror the preceding works, which attracts the reader and provides a metaphorical sense for the new texts. In our times, many literary works, which are essential in world literature, may recall the texts of earlier periods. The aim of this study is to demonstrate how preceding texts (pretexts) have inspired the new texts within intertexual relations. Within this scope, Christopher Marlowe’s The Tragical History of Dr. Faustus (1604) was chosen as the pretext and Anton Chekhov’s ‘‘The Shoemaker and the Devil’’ (‘‘Kunduracı ve İblis’’) (1888) as the main text to be comparatively examined as samples of intertexuality.

Keywords:

Dr. Faustus, Intertextual relations, The Shoemaker and the Devil, comparatively,

PDF

___

Akbulut, Gülşah (2009). Metinlerarası ilişkiler bağlamında dünün Ferda’sından günün Ferda’sına bir bakış. Turkish Studies, 4 (1-1), 735-759.
Aktulum, Kubilay (1999). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınları. __________ (2018). Metinlerarasılık Görüngüsünde Gerçeklik ya da Metnin Göndergeselliği. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 85, 233- 256.
Aytaç, G. (1999). Genel Edebiyat Bilimi. İstanbul: Papirüs Yayınları.
Chekhov, Anton Pavloviç (2019). ‘‘The Shoemaker and the Devil’’ (‘‘Kunduracı ile İblis’’). M. Özgül, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. [Orijinal Basım 1888].
Çakmakçı, İ. M. (2009). Mihail Bakhtin: Edebiyatın Gerekçelendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 98-109.
Göktürk, Akşit (1989). Sözün Ötesi. Yazılar. İstanbul: İnkilap Kitabevi.
Iser, Wolfgang (1990). Der Akt des Lesens: Theorie Ästhetischer Wirkung. Wilhelm Fink Verlag, München.
Jauß, Hans Robert (1970). Literaturgeschichte als Provokation. Suhrkamp Verlag, Frankfurt am Main.
Kristeva, J. (1980). Word, Dialogue and Novel. In L. S. Roudiez (Ed.), Desire in Language: A Semiotic Approach to Literature and Art. New York, NY: Colombia University Press, 64-91.
Marlowe, Christopher (1999). The Tragical History of Dr. Faustus. (İ. Şahinbaş, Çev.). İstanbul: Çağdaş Yayıncılık Ltd. Şti. [Orijinal Basım 1604].
Öğeyik, M. C. (2008). Metinlerarasılık ve Yazın Eğitimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Özdenören, Rasim (2002). Yazı İmge Gerçeklik. İstanbul: İz Yayınları.
Rifat, M. (2019). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları I (6. b.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Torusdağ, Gülşen ve Aydın, İlker (2017). Metindilbilim ve Örnek Metin Çözümlemeleri. (1. b). Ankara: Pegem Akademi.
Türkdoğan, Melike (2007). Rasim Özdenören’in ‘’Kuyu’’ Öyküsünde Metinlerarası İlişkiler. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Erzurum, 35, 167-189