DİN-BİLİM MÜNASEBETİ BAĞLAMINDA BİR DİN-BİLİM ÇATIŞMASINDAN SÖZ EDİLEBİLİR Mİ?

Bu çalışmamızda hayatı yakından ilgilendiren din ve bilim arasındaki ilişkilerin bir çatışmaya sebep olup olamayacağı sorunu ele alınmıştır. J. V. Draper’in “Les Conflits de la Science et la Religion” adlı eseri bu makalenin konu başlığına ilham kaynağı olmuştur. Bu eseri Ahmet Mithat Efendi “Niza-i İlim ve Din = İlim ve Din Çatışması” adı ile Türkçeye çevirmiştir. Ahmet Mithat bu eserde, İslam’a uygun düşmediğini düşündüğü yerleri “İslam ve Ulûm” adlı eserinde ele almış, onları eleştirmiştir. Bu kapsamda bilim ve dinin tanımları yapılmaya çalışılmıştır. Sonra ise din ile bilimin konu ve gayeleri, metotları ve ortaya koydukları sonuçları yönünden farkları vurgulanmıştır. Bu farklılıklar dikkate alınarak din ile bilimin çatışıp çatışmayacağı sorgulanmaya çalışılmıştır. Sorgulama neticesinde özüne yabancılaşmamış bir din ile bilimin bir çatışma içinde olamayacağı, aksine birbirlerine destek olacakları anlayışı baskın çıkmıştır. Var olduğu iddia edilen çatışmanın ise öze yabancılaşan din ile bilim arasında bu iki değerin taraftarları ve bunların zihniyetleri arasında ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Bu iki değerden her birinin ilerlemesi ve gelişmesi, diğerinin değerini hiçbir zaman azaltmamaktadır. Ayrıca bilimin ilerlemesinin dinin etkisini azaltacağı ve ortadan kaldıracağı iddialarının da temelsiz ve tutarsız olduğu görülmüştür. Din ile bilim uzlaşması aynı zamanda Kur’an’ın temel felsefesine de uygun düşmektedir. Asıl itibarıyla uzlaşı hem dinin hem de bilimin var olma hikmet ve gayelerinde de mevcuttur.

Anahtar Kelimeler:

Din, Bilim, Çatışma

Can One Speak Of Religion-Science Conflict In The Context Of Interaction Between Religion And Science?

This study discussed the question of whether religion and science, both closely related to human life, can conflict, based on the work "Les Conflits de la Science et la Religion" written by J. V. Draper, translated into Turkish by Ahmet Mithat Efendi under the name of "Niza-i İlim ve Din = Science and Religion Conflict". Following the translation, Ahmet Mithat discussed areas he thought incompatible with Islam in his work titled "Islam and Ulum", addressing the issues raised in the book. Definitions of science and religion, arguably a very difficult area, were attempted first. In the next stage, the differences between science and religion in terms of their subject of study and purpose as well as methods and results were emphasized The study questioned some points of view relating to whether religion and science could be in conflict. One conclusion reached was that a religion that is not detached from its essence cannot be in conflict with science; on the contrary, they will complement each other. The alleged conflict arose between religion and science as regards the adherents of these two value systems and approaches. The progression and development of each of these two values systems never diminish the value of one in the face of the other. Besides, the claims that the advancement of science will reduce and eliminate the influence of religion were found to be baseless and inconsistent. The reconciliation of religion and science also corresponds to the basic philosophy of the Quran. Essentially, reconciliation exists in the wisdom and goals of both religion and science.

Keywords:

Religion, Science, Conflict,

PDF

___

Aclûnî, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Muhammed. (1352 H), Keşfü’l- hafa ve müzilü’l- ilbas amma iştehere mine’l- ehâdîs [alâ elsineti’n-nâs], Beyrut: Daru ihyai’t-turasi’l-arabi.
Adıvar, A. A. (1967). Tarih boyunca ilim ve din. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Aydın, M. (1987). Din felsefesi. İzmir: İlahiyat Vakfı Yayınları.
Ayer, A. J. (1984). Dil, doğruluk ve mantık, (çev. V. Hacıkadiroğlu). İsbanbul: Metis Yayıncılık.
Aster E. V. (1972). Bilgi teorisi ve mantık, (çev. M. Gökberk). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Aster E. V. (1943). Felsefe tarihi dersleri, (çev. M. Gökberk). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Talebe Cemiyeti Neşriyatı I.
Balaban, M. R. (t.y.). Son asrın ilim ve fen adamlarına göre ilim, ahlak, iman. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Bergson, H. (1932). Les deux source de la morale et de la religion. Paris: Édition électronique.
Boutroux, E. (1988). Çağdaş felsefede ilim ve din, (çev. H. Katipoğlu) İstanbul: MEB Yayınları.
Cürcanî S. Ş. (1318). Ta 'rifat. Derisaadet: Matbaa-i Amire.
Çankı, M. N. (1954). Büyük felsefa lügatı, (III). İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
Darimî, Ebu Muhammed Abdillah b. Abdirrahman b. Fazl b. Behrem (1386 H/1966). Sünenü’d- dârimî, Kahire: (1-2).
Durkheim, E. (1925). Din hayatının ibtidâî şekilleri, (çev. H. Cahit). İstanbul: Matbaa-i Amire.
Ecer, A. V. (t.y.). İmanın akıl ile münasebeti. Ankara: D.İ. Bşk. Yayınları.
Freyer, H. (1964). Din sosyolojisi, (çev. T. Kalbuz) Ankara: AÜ Basımevi.
İbni Manzur. (1308). Lisanü'l- arab, Bulak.
Keklik, N. (1983). Filozofların özellikleri (Felsefeye Giriş II). İstanbul: Doğuş Yayınevi.
Kösemihal, N. Ş. (1971). Durkheim sosyolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Lalande, A. (1926). Vocabulaire technique et critique de la philosophie. Paris: Librairie Félix Alcan.
Macdonald, D. B. (1977). Din Maddesi, İslam ansiklopedisi, III, İstanbul, TDV İslam Ansiklopedisi.
Maksudî A. A. (1981). Yaşayan dünya dinleri, (çev. M. Sadak) İstanbul.
M. Şemseddin, (1339). Tarih-i edyan. İstanbul: Kanaat Matbaası.
Muttakî, A. (1311 H). Kenzu’l- ummal, Haydarabat. XIV/73.
Öner, N. (1967). Tanzimattan Sonra Türkiyede İlim ve Mantık Anlayışı, Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Poincaré, H. (1964a). Bilim ve metod, çev. H. R. Atademir, S. Ölçen, İstanbul: MEB Yayınları.
Poincaré, H. (1964b). Bilimin Değeri, çev. F. Yücel, İstanbul: MEB Yayınları.
Randall, Jr. J. Justis H-B. (1982). Felsefeye giriş, (çev. A. Arslan), İzmir: Bigbang Yayınları.
Russel, B. (1969). Bilimden beklediğimiz, (çev. A. Yakalıoğlu), İstanbul: Varlık Yayınları.
Russel, B. (1972a). Bilim ve din, (çev. Hilmi Yavuz), İstanbul: Cem Yayınevi.
Russel, B. (1972b). Neden hıristiyan değilim, (çev. E. Gürol), İstanbul: Varlık Yayınları.
Sarıkçıoğlu, E. (1983). Başlangıçtan günümüze dinler tarihi, İstanbul: Otağ Yayınları.
Şehristanî, (1975). en-Milel ve’n- nihal, nşr. M. Seyyid Kîlânî, Beyrut.
Sezer, B. (1981). Toplum farklılaşmaları ve din olayı, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Taylan, N. (1979). İlim-Din (ilişkileri, sahaları, sınırları), İstanbul: Çağrı Yayınevi.
Taplamacıoğlu, M. (1967). Din sosyolojisine giriş, Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları.
Tunç, M. Ş. (1959). Bir din felsefesine doğru, İstanbul: Türiye Yayınevi.
Tümer, G. (1970). Din, AÜİFD XVIII, Ankara.
Uygur, N. (1975). Kuram-Eylem bağlamı (Çözümleyici Bir Felsefe Denemesi), İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Ülken, H. Z. (1927). Dinî İctimaiyat, Felsefe ve içtimaiyat mecmuası, Yıl I, Sayı 4, İstanbul.
Ülken, H. Z. (t.y.). Bilgi ve değer, Ankara, Tarihsiz: Kürsü Yayınları.
Ülken, H. Z. (1969). İlim felsefesi, Ankara: A. Ü. Eğitim Fakültesi Yayınları.
Yazır, M. H. (3. Baskı). Hak dini kur’an dili, İstanbul, ücüncü baskı. Akçağ Yayınları.
Yıldırım, C. (1974). Bilim tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.