Rezan KARAKAŞ, Erdem AKIN, Firdevs GÜNEŞ

YARALI MAHMUT HİKÂYESİNDE KADIN TİPLERİ

Türk kültüründe aile, en önemli toplumsal kurum olarak kabul edildiğinden onun temelini teşkil eden kadın, Türk yaşam tarzında ve sözlü-yazılı kültüründe yüksek bir değere sahip olmuştur. Gerek geçmişte gerekse günümüzde kadın, yaşam içinde her türlü işte veya halledilmesi gereken tüm zorluklarda erkeğin yanı başında yer almıştır. Geçmiş yüzyıllarda çağın gerekleri doğrultusunda kadından ata binen, kılıç kullanan savaşan bir erkek gibi olması da istenmiştir. Türk sosyal yaşantısındaki beklentiler, edebî ürünlerde de bu doğrultuda yapıtlar ortaya konmasına sebep olmuş; böylece destanlar, Dede Korkut hikâyeleri ve halk hikâyeleri, alp tipi kadın portreleriyle süslenmiştir. Yaralı Mahmut hikâyesinde kadın kahramanların oluşturduğu tipler üzerine yapılan bu çalışmada, eserde yer alan kadınların tip sınıflandırılması ve özellikleri üzerinde durulmuştur. Tip özellikleri belirlenirken kadınların konumu, olaylar ve kişiler karşısındaki tutumları esas alınmıştır. Yaralı Mahmut hikâyesindeki kadın kahramanların kalıp tutum ve davranışlar sergiledikleri görülmektedir. Birer “tip” olarak karşımıza çıkan Yaralı Mahmut hikâyesinin kadınlarını; “sevgili tipi”, “anne tipi”, “yardımcı tip” ve “engelleyen tip” şeklinde sınıflandırmak mümkündür. Yapılacak yeni araştırmalarla desteklendiği takdirde bu sınıflandırmanın tüm halk hikâyeleri için kullanılabileceği düşünülmektedir. Ayrıca sözlü edebiyat ürünlerinden halk hikâyesi türünden hareketle anlatılarda kadın kahramanların genel özelliklerinin tespitinin Türk kültüründe kadının yeri ve önemi tartışmalarına katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Yaralı Mahmut, kadın tipi, Mahbup, tipoloji, kültür

PDF

___

Akyüz, Çiğdem. (2010). “Manas Destanı’nda Alp Kadın Tipi”. Mukaddime, 1, Ss. 169-180. Alptekin, Ali Berat (2005). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları. Aslan, Ensar. (1990). Halk Hikâyelerini İnceleme Yöntemleri, Yaralı Mahmut Hikâyesi Üzerinde Bir İnceleme. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları. . (2003). Türk Halk Bilimi Araştırmaları. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Yayınları. ¬. (2010). Türk Halk Edebiyatı. Ankara: Maya Akademi. Bars, Mehmet Emin. (2014). “Ak Kağan Destanında Kadın Tipi”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 3/3 2014 Ss. 94-111. . (2014). “Türk Kahramanlık Destanlarında Kadın Tipleri”. International Journal of Languages' Education and Teaching, Volume 2 /2, Ss. 122-140. Boratav, Pertev Naili. (1988). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Adam Yayınları. Chirli, Nadejda. (2008). “Şor Kahramanlık Destanlarında Kadın Tipi”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume, 3/7, Ss. 292-305. Duman, Mustafa. (2017). Türk Halk Anlatmalarında Olumsuz Tipler -Mit, Destan, Halk Hikayesi-Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Ekici, Metin. (1999). “Anadolu Sahası Köroğlu Anlatmalarında Kadın Tipler”. Milli Folklor, S. 44, Kış, Ss. 10-17. . (2000). “Dede Korkut Kitabı’nda Kadın Tipleri”. Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara. Elçin, Şükrü (2004). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları. Günay, Umay. (1998). “Manas Destanı’ndaki Kadın Adları İle İlgili Bir Deneme”. Folkloristik: Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı. Pars yılı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı. Ss. 49-61. Kaplan, Mehmet. (2006). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar. İstanbul: Dergâh Yayınları. Karakaş, Rezan. (2010). Kemal Tahir’in Romanlarında Halk Bilimi Unsurları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır. Karakurt, Deniz. (2012). “Türk Söylence Sözlüğü”. Erişim Tarihi: 24.10.2017. https://www.academia.edu/11557648/T%C3%BCrk_Mitoloji_Ansiklopedisi_Deniz_Karakurt_ Saçkesen, Ahmet. (2007). “Er Tabıldı Destanında Kadın Tipler”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/3, Ss. 489-495. Türkmen, Fikret (1998). Tahir ile Zühre. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. Uygur, Kübra. (2013). “Dede Korkut Hikâyelerinde Kadın Statüsü”. 1. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, Saraybosna. Yaltırık, Mehmet Berk. (2013).“Türk Kültüründe Hortlak-Cadı İnanışları”. Tarih Okulu Dergisi S.16 Ss. 187-232.