HALİDE EDİB ADIVAR'IN ROMANLARINDA SOSYAL BİR MESELE OLARAK DİN / İSLAM

ÖZ: Bu çalışmada Halide Edib Adıvar (1882-1964)'ın romanlarında nasıl bir “din” anlayışı ortaya koyduğu veya toplumsal ve kültürel hayat içinde “din”e karşı nasıl bir yaklaşım içinde bulunduğu tespit edilmeye çalışılmıştır. Bilindiği gibi Türk toplumu, Tanzimat (1939)’tan sonra hemen her alanda Batılılaşma çabası içine girmiş ve bu durum günümüze kadar da devam etmiştir. Bu süreç içerisinde bütün Avrupaîleşme ve modernleşme çabaları maddî ve manevî pek çok değişikliği ve tartışmaları beraberinde getirmiştir. Başta aydın kesim olmak üzere, toplumun hemen her tabakasında Doğu ile Batı'nın değerler dünyası çatışmalara sebep olmuştur. Bu çatışmaların odağı daima din-modernizm çatışması olduğu bilinen bir gerçektir. Özellikle Tanzimat'la birlikte genel olarak Batılılaşma serüvenimiz üzerine düşünen ve yazan aydınlar, modernleşme ihtiyacı ile dinî kural ve kurumlar karşısında nasıl bir tutum içinde olunması gerektiğine dair farklı yaklaşımlar ve fikirler içinde olmuşlardır. Bu süreç içinde ortaya konulan birçok edebî eserin ana teminin “Doğu – Batı” çatışması olduğu malumdur. Bir aydın ve sanatçı olarak Halide Edib Adıvar da II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde çeşitli ideolojik, toplumsal, kültürel değişim ve tartışmaların içinde eserleriyle yer alan sanatçılardandır. Halide Edib'in romanlarında, Batılılaşan ve sürekli değişen Türk toplumunda “din” millî kimliği oluşturan ve koruyan önemli bir işleve sahiptir. Ancak bu din anlayışı, her insanı kucaklayan, laik, sevgiye ve akla dayanan yönleriyle “heterodoks” anlayışa yakın duran özgün bir yorum olarak karşımıza çıkar.

Anahtar Kelimeler:

Batılılaşma, Doğu-Batı Çatışması, din

PDF

___

ADIVAR, Halide Edib (1973/a), Seviye Talip, Atlas Kitabevi, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (1973/b), Yeni Turan, Atlas Kitabevi, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (1982), Raik'in Annesi, Atlas Kitabevi, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2010/a), Zeyno'nun Oğlu, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2010/b), Sinekli Bakkal, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2011), Sevda Sokağı Komedyası, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2015), Döner Ayna, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2016/a), Son Eseri, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2016/b), Kalp Ağrısı, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2016/c), Tatarcık, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2016/d), Sonsuz Panayır, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2017/a), Handan, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2017/b), Vurun Kahpeye, Can Yayınları, İstanbul. ADIVAR, Halide Edib (2017/c), Âkile Hanım Sokağı, Can Yayınları, İstanbul. AYTEMİZ, Beyhan Uygun, (2015), “Fitne ve Feda: Vurun Kahpeye'de Din ve Milliyetçilik”, Edebiyat Eleştirisi Dergisi, s. 168-190. BEYATLI, Yahya Kemal. (2006). Siyasî ve Edebî Portreler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. ENGİNÜN, İnci (2007), Halide Edib Adıvar’ın Eserlerinde Doğu ve Batı Meselesi, Dergâh Yayınları, İstanbul. MORAN, Berna (2011), Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1 Ahmet Mithat'tan A. Hamdi Tanpınar'a, İletişim Yayınları, İstanbul. ÖNERTOY, Olcay (2011), Halide Edib Adıvar'ın Romanlarında Toplumsal Eleştiri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, C. 18-S. 1, s. 37-46. YAVAŞ, Gürkan (2013), “Eleştiri ile İdeal Arasında: Halide Edib'in Sinekli Bakkal Romanında 'Din Adamı' Kavramı Etrafında Bir Tartışma”, II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı, II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi, 6-7-8 Mayıs, C. III, İstanbul, s. 753-767.