1913

SAMSUN VE YÖRESİ AĞIZLARINDA +Ik, +Ak ve +tIk EKLERİNİN LAKAP TÜRETME İŞLEVİ ÜZERİNE

+Ik, +Ak ve +tIk ekleri işlek olmamakla birlikte Eski Türkçeden beri birer küçültme ve sevgi ifade eden ek olarak Türk dilinin farklı dönem metinlerinde kullanılmıştır. Bununla birlikte Ik, +Ak ve +tIk eklerinin çoğunlukla küçültme ve sevgi işlevi dışında metoforik kullanımlarının olduğu görülür. Samsun ve yöresi ağızlarında +Ik, +Ak ve +tIk ekleri çeşitli varlık adları yapması yanı sıra özellikle lakapların türetiminde de sıklıkla kullanılmıştır: Arük, Sülek, Bahtük, Cozuruk, Bıcırık, Bızırdık vs. Ancak +Ik, +Ak ve +tIk eklerinin çoğu zaman Türkçe kelime yapımı kurallarına aykırı biçimde lakap türettiği görülür:Arük, Sülek, Bahtük vs. Kural dışı türetilen lakaplar daha çok şahıs adlarından türetilmiştir. Bu türden lakapların örnekseme ve çocuk dilinin etkisiyle ortaya çıktığı ileri sürülebilir.

Anahtar Kelimeler:

Lakaplar, Samsun Ağzı, Küçültme Eki, +Ik, +Ak ve +tık Ekleri, Kural Dışı Kelime Yapımı

ON FUNCTION OF NICKNAME DERIVATION of +Ik, +Ak ve +tık SUFFIXES IN DIALECTS OF SAMSUN AND ITS REGION

It is mentioned that+Ik, +Ak ve +tIk have been used as an diminutive and caritative suffixes in texts of various periods of Turkish since Old Turkish; however, they are not productive. There are metaphoric uses of +Ik, +Ak and +tIk suffixes rather than functions of an diminutive and cartative. +Ik, +Ak ve +tIk suffixes have also been used to derive nicknames besides various names of entities frequently: Arük, Sülek, Bahtük, Cozuruk, Bıcırık, Bızırdık etc. However, it is understood that the suffixes of +Ik, +Ak ve +tIk derive the nickname but that of word-formation rules of Turkish: Arük, Sülek, Bahtük etc. The nicknames derived as ungrammatical are constructed from proper nouns usually. It can be asserted that ungrammatical nicknames consist of by way of analogy and nursery language.

Keywords:

Nickname, Dialect of Samsun, Diminutive Suffix, +Ik, +Ak ve +tık Suffixes, Ungrammatical Word-formation,

PDF

___

AYDIN, Mehmet (2006). “ Adbilim Açısından Ordu ve Samsun Yöresinde Lâkaplar”, Türk dilleri Araştırmaları, S. 16, s. 25-47. Derleme Sözlüğü I-VI (2009), TDK Yay., Ankara.
ERDAL, Marcel (1991), Old Turkic Word Formation Vol 1, Otto Harrasowitz- Wiesbaden. EREN, Hasan (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, TDK Yay., Ankara. ERGİN, Muharrem (1986), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul.
GABAIN, A. Von (1988), Eski Türkçenin Grameri, TDK Yay., Ankara.
GÜLENSOY, Tuncer (2007), Köken Bilgisi Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
K ONONOV, A. N. (1989), “İsimlerin ve Sıfatların Küçültme Şekilleri ve Söz Yapımı’’, TDAY/Belleten-1968, TDK Yay., Ankara, s. 81-88.
KORKMAZ, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yay., Ankara. ÖZER, Fatih (2015). “+Ak ve+(l)k Eklerinin Türkiye Türkçesi Ağızlarında Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme”, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 17, Sayı: 28, s. 57-67.
ZAKHAROVA, Larisa (2011). Rusça'da Kısaltmış Sözcük Oluşturma Yöntemleri, Sosyal Bilimler Dergisi / Journal of Social Sciences (5), s. 52-62.