GAGAVUZLARDA KURBAN TÖRENİ: KORUNMA VE DÖNÜŞÜM DERECESİ

Bu makalede, Gagavuzların geleneksel manevi kültüründeki önemli etnokültürel izlerinden biri olarak kendini gösteren kurban töreni incelenmektedir. Bu tören, Gagavuzların dini-ahlaki görüşlerinin bir parçasıdır ve takvim, aile ve toplumsal bayramlara göre gerçekleştirilir. Tören kelimesinin, benzer adlandırmalar ve içeriklerle birlikte değişik tarihi dönemlerde birçok halk tarafından bilindiğini kaydetmek gerekir. Yazar tarafından saha çalışmaları sırasında derlenmiş olan malzeme temelinde, bu törenin gerçekleştirilmesi, değişik biçimleri ve içerikleri, kurban sunmada kullanılan hayvan türleri vb. konular incelenmektedir. Makalede ayrıca, kurban hayvanı kesme, kurban yemeği hazırlama tarzı vb. konularda tören faaliyetlerinin işlevsel önemi tahlil edilmektedir. Araştırma sırasında, yazar tarafından kurban töreninin 18’den fazla farklı çeşidi tespit edilmiştir. Gagavuz kurban töreninin Balkanlar bölgesi halkları ve yine Türk halkları arasında yaygınlaşmış olan benzer törenlerle karşılaştırılması sayesinde Moldova ve Bulgaristan Gagavuzlarına özgü bölgesel özellikler ortaya çıkarılabilmiştir. Yazar, hayvanların kurban edildikleri ”kurban kanı” ile ilgili olarak Gagavuzların günümüzde de arkaik üsulleri korudukları yargısına varmaktadır. Canlı hayvanların kurban edilmesi Ortodoks kilisesinin tesiri altında dönüşüme uğramış bir törendir. Kurban sunmadaki bu üsul „kurban milosti (kurban ihsanı)” olup daha fakir olan köydeşlere toplumsal olarak yardım etme biçimidir. Sonuç bölümünde, kurban töreninin Gagavuzlar arasındaki işlevsel öneminin günümüzde de büyük ölçüde yitirilmediği vurgulanmaktadır

KURBAN RITE AT GAGAUZIANS: DEGREE OF CONSERVATION AND TRANSFORMATION

This article examines the ritual «Kurban», which stands as one of the most significant ethnic and cultural markers of the traditional spiritual culture of the Gagauzians. It was a part of  the  religious  and  moral beliefs  of  the  Gagauzians  and  was  performed  on  the occasion of the calendar, family and vilage holidays. It is noted that the rite of the same name and content is known to many nations of the world in different historical epochs. Based on the field data, collected by the author, is examinated the purpose of its commission, the differences of form and content, types of animal used in sacrifices, etc. This article also examines the functional importance of ritual actions in the slaughter of a sacrificial animal, methods of preparing ritual meals, etc. In the course of the study the author has recorded more than 18 varieties of the Kurban ceremony at the Gagauzians. By comparison of the Gagauzian' Kurban with the same rite, common among the peoples of the Balkan region, as well as among the Turkic peoples author had identified the regional characteristics that are typical for the Gagauzians of Moldova and Bulgaria. The  author  concludes  that  at  present  the  Gagauzians  retained  archaic  way  of committing Kurban, in which the animal is sacrificed («Kurban of blood»). Transformation of the ceremony, which took place under the influence of the Orthodox Church, is gifting a live animal. This method of sacrifice is "Kurban mercy" and it is a form of social assistance to the poorer villagers. In conclusion it is notified, that in the modern period Kurban ritual hasn't lost it functional significanceat the Gagauzians.