Yergali YESBOSSYNOV

AKADEMİK ÇALIŞMALAR IŞIĞINDA RUS DİLİNDE TÜRKÇENİN İZLERİ

ÖZ Türkçe, bugün Atlas Okyanusu’ndan Japon Denizi’ne kadar yaklaşık 12 milyon kilometre karelik bir alanda 220 milyon nüfusun konuştuğu, yüze yakın ülkede öğretiminin yapıldığı, kökleri tarihin en eski dönemlerine kadar uzanan, 600 bini aşkın söz varlığına sahip bir dünya dilidir. Türkçenin bu kadar yaygın olmasının ve akabinde diğer dilleri etkilemesinin arka plânında, bu dilin güçlü siyasî yönetim dili olması, zengin fonetik yapısı ve edebî gücü yatmaktadır. Slav dilleriyle Türk dilleri ilişkileri M.S. birinci yüzyılda başlamıştır. Bilim adamları bu ilişkileri birçok tarihsel devrelere göre sınıflandırmaktadır. İlk devir tahminen І-VІІІ yy. Doğu Avrupa yörelerinde yaşayan Slavlar ile Hun boyları arasında yer alan Avarlar, Hazarlar ve Edil Nehri havzasında yaşayan Bulgarlar arasında olan ekonomik ilişkilerdir. Bu devirde Slav dillerine Türkçeden genellikle kişi adları, yer ve su (nehir) adları geçmiştir. İkinci devir ІХ-ХІІ yy. arasıdır. Kyev Devletinin ortaya çıkmasıyla Slav taifeleri ilk önce Peçeneklerle, Uzlarla, Torklarla, Berendilerle ilişki kurarak daha sonraki Oğuz ve Kıpçak taifeleriyle olan ilişkilerinin zeminin hazırlamıştır. Bazı Türkologlara göre bu devirdeki Türkçe alıntı kelimeler Kıpçakçadır. Hiç şüphesiz Ruslarla Türkler arasındaki ilişkiler de çok eski dönemlerden günümüze kadar süregelmiştir. Uzun yıllar aynı coğrafyada yaşayan, bazı dönemlerde mücadele içerisinde olan iki milletin, sözü edilen süreç içerisinde kültürel etkileşim içerisine girdiğine de şahit olmaktayız. Rusçadaki Türkçe kelimeler Rus literatüründe “Türkizm” olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmada önce Rusçadaki Türkçe kelimelerle ilgili Rus bilim adamlarının yaptıkları çalışmalar sıralanacak, ardından da Rusçanın evcil hayvan söz varlığında Türkçenin izleri gözler önüne serilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Rusça, Türkçe, Türkizm, dil etkileşimi

PDF

___

ABDRAHMANOV, Sauıtbek (2010), “Puşkin Şıgarmalarında Türkizmder”, Egemen Kazakistan, Astana, № 90-93: 4-5. АHANOV, Kaken (2002), Til Biliminin Negizderi. Üniversitetter men Pedagogika İnstituttarının Filologya Fakultterine Arnalgan Okulık, Тörtinşi Basılım, Аlmatı. BASKAKOV, Nikolay (1969), Vvedenye v İzuçenye Tyurkskih Yazıkov, Moskova. BASKAKOV, Nikolay (1974), Tyurkizmı v Vostoçno-Slavyanskih Yazıkah, Moskova. ___________. (1985), Tyurkskaya Leksika O “Slovo O Polku İgoreve” “Nauka” Basımevi, Моskova. ___________. (1993), Russkye Familii Tyurkskogo Proyshojdenya, Moskova. CANUZAK, Telkoca (2006), Kazak Onomastikası, Аlmatı. DAL, Vladimir (1978), Tolkovıy Slovar Sovremennego Velikorusskogo Yazıka, 4 Tom, C.I., Моskova. DMİTRYEV, Nikolay (1958), O Tyurkskih Elementah Russkogo Yazıka – Rusçadaki Türk Maddelerine Dair, Моskova. DOBRODOMOV, İgor 1978), Добродомов И.Г. Рецензия//Вопросы языкознания – Voprosı Yazıkoznanya, №1.–141 с. EFREMOVA, Tatyana. (2001), Tolkovıy Slovar Russkogo Yazıka - Rus Dili Anlatım Sözlüğü, Russki Yazık Basım Evi, Moskova. FASMER, Maks (1986), Etimologiçeski Slovar Russkogo Yazıka v 4 Tomah, Moskova. KALIBAYEVA, Kalamkas (2008), “Türki Tilderindeki Zoonimdik Frazeologizmder”, Ulusal Konferans Materyalleri, Аlmatı, s.108-113. KORŞ, Fyodor (1927), Etmologiçeskiy Slovar Vostoçnıh Slov v Evropeyskih Yazıkah, Moskova. MUSATAYAEVA, Manat; Şelyahovskaya, Lyudmila (2006), İdeografiçeski Slovar Tyurkizmov v Russkom Yazıke, Almatı. RADLOV, Vasyli (1911), Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçii, cilt 1-4. Sankt-Petersburg. RAMSTEDT, Gustav (1908), Sravnitelnaya Fonetika Mongolskogo Pismennego Yazıka i Halkasko-Urginskogo Govora, Sankt-Petersburg. SEVORTYAN, Ervand (1978), Etimologiçeski Slovar Tyurkskih Yazıkov, Obşetyurkskye i Mejtyurkskye Osnovı Na Bukvu, A. “Nauka”, Moskova. SÜLEYMANOV, Olcas. (1990), Аz i Ya, Аlmatı. ŞANSKİİ, Nikolay (1982), Etimologiçeskii Slovar Russkogo Yazıka v 4 Tomah, Моskova. ŞİPOVA, Elena (1976), Slovar Tyurkizmov v Russkom Yazıke, “Nauka” Basımevi, Аlmatı. ТUZOV, Vasili. (1769), Podenşina, Satiriçeski Jurnal, (A.Afanasyev’in yayımı, Moskova, 1858: 133-134).