TÜRKİYE’NİN YENİDEN YAPILANMA SÜRECİNDE TELEVİZYON: 12 MART 1971 SONRASI DÖNEMDE TELEVİZYON YAYINCILIĞININ KONTROLÜ VE YAYGINLAŞTIRILMASI
Türkiye’de 1970’ler birçok gelişmeyi beraberinde getirmiş ve ilerleyen yıllarda yaşanacak köklü dönüşümlerin izlerini taşımıştır. Televizyonun gerek endüstriyel gerekse yayıncılık anlamında hızlı bir gelişim göstermesi ve neredeyse tüm Türkiye’den erişilebilir bir hale gelmesi de bu döneme denk gelmiştir. Televizyon, gücünden duyulan endişeyle daha yoğun kontrol mücadelelerinin ve politik müdahalelerin konusu haline gelmiş ve yayıncılık tartışmalarının merkezine yerleşmiştir. Bu çalışmada 1970’lerin ilk yıllarının Türkiye’de televizyon yayıncılığının sınırlarının belirlenmesi ve televizyonun endüstriyel bir meta olarak yaygınlaşması açısından kritik önemde olduğu ileri sürülmekte ve bu kapsamda 1971-1973 yılları inceleme kapsamına alınmaktadır. 12 Mart 1971’in sermaye açısından bir yeniden yapılanma döneminin başlangıcı olması ve 1973 yılının Türkiye açısından yeni bir döneme geçileceğinin sinyallerini vermesi çalışmamızın sınırlarını belirlemek açısından kıstas alınan temel noktalar olmuştur.
Anahtar Kelimeler:
Televizyon, Yayıncılık, Endüstriyel Gelişim, Politik Müdahaleler, TRT
Television in Turkey’sRestructringProcess: Control andDissemination of TelevisionBroadcasting in thePeriodafterMarch 12, 1971
In 1970’s many developments took place in Turkey, which may be named as the basis for various substantial developments to take place in the future. At those times the television had developed rapidly both in the industrial and broadcasting senses, and it became accessible almost all over Turkey. As a result of the concern caused by the power of it, the television had become the subject of dense political interventions and struggles for control; and it took its place in the core of the negotiations on broadcasting. With this study, we are asserting that the first years of the 1970’s, especially the period between 1971 and 1973, have a critical importance in the sense of determining the limits of broadcasting in Turkey, and television’s becoming widespread of the as an industrial meta. The basic criteria and reference we used to identify the limits of our study are the initiation of a restructuring period for the capital after March 12th, 1971; and the indicators showing that 1973 is the beginning of a new era for Turkey.
Keywords:
Television, Broadcasting, Industrial Development, PoliticalInterventions, TRT,
___
- Adaklı, G. (2006), Türkiye’de Medya Endüstrisi, Ankara: Ütopya.
- Ahıska, M. (2005), Radyonun Sihirli Kapısı: Garbiyatçılık ve Politik Öznellik, İstanbul: Metis.
- Ahmad, F. (1983), “Türkiye’nin Cumhuriyet Dönemi Siyasal Gelişmeleri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, c. 7, 1991-1998.
- --------- (1996), Demokrasi Sürecinde Türkiye, İstanbul: Hil Yayın.
- Ataay, F. (2006), 12 Mart’tan 12 Eylül’e Kriz Kıskacındaki Türk Siyaseti ve 1978-1979 CHP Hükümeti, Ankara: De-Ki.
- Aziz, A. (1977), Televizyonun Türk Toplumuna Ekonomik Etkileri, Milliyet Yayınları.
- Baltacıoğlu, T. (1975), Türkiye’de TV Reklam Harcamaları, Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları.
- Baydar, O. (1973), “Televizyonlarla Ördük Anayurdu Dört Baştan”, Yeni Ortam, 7.
- Beşiroğlu, A. (1977), “Türk Radyo Hizmetlerinin İlk Belgesi”, TRT Yayıncılık ve Haberleşme Dergisi, 27, 1-5.
- Boratav, K. (2005), Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002, Ankara: İmge.
- Cankaya, Ö. (2003), TRT: Bir Kitle İletişim Kurumunun Tarihi 1927-2000, İstanbul: YKY.
- Cem, İ. (2010), TRT’de 500 Gün, İstanbul: Türkiye İş Bankası.
- Doğru, N. (1975) “Televizyon Üretimi ve Fiyatlar”, Radyo-Televizyon, s. 2, 2-3.
- DPT (1971), Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Radyo ve Televizyon Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
- -------- (1976), Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Radyo ve Televizyon Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
- -------- (1977), Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Elektronik Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
- -------- (1979), Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983).
- Engür, E. (1972), “Bizim Televizyonumuz BEKO”, TV, 8.
- Ertuğ, H. R. (1951), Radyo İşletmeciliği ve Meseleleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
- Felek, B. (1972, 17 Ocak, “Şu Televizyon”, Milliyet.
- Golding, P. ve Murdock, G. (2002), “Kültür, İletişim ve Ekonomi Politik”, Medya, Kültür Siyaset, İrvan, S. (der.), Kejanlıoğlu, D.B. (çev.), Ankara: Alp.
- Gönenç, G. (1977), “Türkiye’de Radyo ve Televizyonun Tarihçesi”, Elektrik Mühendisliği, c.21, s. 246-247, 251-271.
- Görüş Dergisi (1973), “Dayanıklı Tüketim Malları – 1980” (1973), c.1, s.4.
- -------- (1979), “1978 Reklam Harcamaları”, c.7, s.10, ss.16. Gülizar, J. (1995), TRT Meydan Savaşı, Ankara: Ümit Yayıncılık.
- Hüner, N. (1978), Dayanıklı Ev Tüketim Malları Araştırması: Televizyon, İstanbul: TSKB Araştırma Müdürlüğü.
- İGEME (1973), Türkiye’de Elektrik Makina Cihaz ve Malzemeleri ile Elektronik Sanayi ve İhraç Olanakları, Ankara: İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi.
- Keyder, Ç. (2003b), “İktisadi Gelişme ve Bunalım: 1950-1980”, Geçiş Sürecinde Türkiye, Schick, I. C. ve Tonak, E. A. (der.) İstanbul: Belge Yayınları, 310-325.
- -------- (2007), Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Küçük, Y. (1975), Planlama, Kalkınma ve Türkiye, İstanbul: Bilim Yayınları.
- Kocabaşoğlu, U. (1975), “Türkiye’de Televizyon Uygulaması”, Elektrik Mühendisliği, c.19, s. 217, 14-18.
- -------- (1973), “Toplum Kalkınması Açısından TRT Televizyonu’nda Köy Yayınları”, A.Ü. BYYO Yıllık, Ankara: Sevinç Matbaası.
- -------- (2010), Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna: TRT Öncesi Dönemde Radyonun Tarihsel Gelişimi ve Türk Siyasal Hayatı İçindeki Yeri, İstanbul: İletişim.
- Kuruç, B. (2010), “Bir Planın Anatomi Politiği: Dördüncü Plan’ın Hazırlanışı ve Sonu”, Türkiye’de Planlamanın Yükselişi ve Çöküşü 1960-1980, Türkcan, E. (Haz.), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 357-410.
- Mutlu, E. (1979-1980), “Televizyonla İletişimin Denetlenmesi”, AÜ. BYYO Yıllık, Ankara.
- -------- (1999), Televizyon ve Toplum, Ankara: TRT Yayınları.
- Oyal, E. (1974-1976), “Televizyonda Tecimsel Yayın (Reklam) ve Türkiye uygulaması”, AÜ. BYYO Yıllık, 383-418.
- -------- (1979), “Televizyon Yayın Politikası Üzerine”, Türkiye Yazıları, s.32.
- Öngören, M. T. (1970, 10 Ekim), “Televizyonun Özerkliği”, Milliyet.
- -------- (1975a, 20 Mayıs), “TRT Sorunu”, Yürüyüş.
- -------- (1975b), “TRT Televizyonunda Yasaklar”, Elektrik Mühendisliği, c.19, s. 217, 29-36.
- -------- (1979), “Dünya’da ve Türkiye’de Televizyonun Gelişimi”, Türkiye Yazıları, 32, 4-8.
- -------- (1981), “TV Reklamları en büyük sömürü”, Türkiye Yazıları, 48, 4-10.
- -------- (1995), İletişim Notları, ÇGD.
- -------- (2002), Ben Mahmut Tali Öngören… (1998 yapımı “Ah Gözyaşım Ülke” belgeselinde MTÖ’nün konuşmalarının deşifre metni), Tek Başına Orkestra: Mahmut Tali Öngören, Aksoy, M. (der.), Ankara: TİHV Yayınları.
- Selim, M. (1976), “Dünyaya kapatılan pencere”, Milliyet Sanat, 190.
- Stevenson, N. (2008), Medya Kültürleri, Orhon, G. ve Aksoy, B. E. (çev.), Ankara: Ütopya.
- Şenyapılı, Ö. (1977), TV’nin Türk Toplumuna Etkileri, Milliyet Yayınları.
- -------- (1978), “TV’nin on yılına toplu bakış”, Milliyet Sanat,264.
- -------- (1979), “Televizyonun Türk Toplumuna Etkisi”, Türkiye Yazıları, 32, 16-18.
- Tekeli, İ. (1983), “Türkiye’deki Şirketlerin Gelişimi ve Kapitalin Yoğunlaşma Süreci”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, c.9, 2386-2396.
- -------- (2011), Türkiye İçin Siyaset ve Demokrasi Yazıları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Topuz, H. (1996), 100 Soruda Başlangıçtan Bugüne Türk Basın Tarihi, İstanbul: Gerçek.
- TRT (1968), TRT 1968 Yılı ve 5. Hesap Devresine Ait Çalışma, Bilanço, Kar ve Zarar Raporu.
- TRT (1969), TRT 1969 Yılı Faaliyet ve Mali Bünye Raporu.
- TRT (1970), TRT 1970 Yılı Faaliyet ve Mali Bünye Raporu.
- TRT (1971), TRT 1971 Yılı Faaliyet ve Mali Bünye Raporu.
- TRT (1972), TRT 1972 Yılı Faaliyet ve Mali Bünye Raporu.
- TRT (1973), TRT 1973 Yılı Faaliyet ve Mali Bünye Raporu.
- TRT (1974), TRT 1974 Yılı Faaliyet ve Mali Bünye Raporu.
- TRT (1978), TRT 1978 Yılı Faaliyet ve Mali Bünye Raporu.
- TRT (1980a), TRT 1980 Yılı Çalışma Programı ve Bütçesi.
- TRT (1980b), TRT 1980 Yılı Faaliyet ve Mali Bünye Raporu.
- Tuğrul, S. (1975), Türkiye’de Televizyon ve Radyo Olayları, İstanbul: Koza Yayınları.
- Tunç, Ayfer (2005), Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek: 70’li Yıllarda Hayatımız, İstanbul: Can Yayınları.
- Ülkemizde Radyo ve Televizyonun Genel Çizgisi (1975), Elektrik Mühendisliği, c.19, s. 217: 8-9.
- Varis, T. (1985), International Flow of Television Programmes, Paris: UNESCO.
- Yazgan, K. (1976), “Türkiye Elektronik Sanayiine Ekonomik Açıdan Bir Bakış”, Elektrik Mühendisliği, c.20, s. 229, 30-33.
- Yıldırım, Ç. (1973), “Tekelci Sermaye ve Türkiye Sermaye Birikimi”, Özgür İnsan, 14, 3442.
- Zürcher, E. J. (2007), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim.
- ISSN: 2146-3212
- Başlangıç: 2011
- Yayıncı: Karadeniz Teknik Üniversitesi