Kırım Harbi’nden Sonra Suriye Vilayeti’ne Yerleştirilen Kafkas Muhacirlerine Yapılan Yardımlar

Osmanlı Devleti’yle tarihi bağları bulunan Kafkaslardan Osmanlı ülkesine 19. yüzyılın ilk yarısında gönüllü olarak başlayan göçler yüzyılın ikinci yarısından itibaren sürgüne dönüşerek 1920’lere kadar devam etmiştir. Kafkas muhacirlerini kabul eden Osmanlı Devleti, bunları siyasi, dini, ekonomik ve güvenlik gibi kaygılarla başta Rumeli ve Anadolu coğrafyası olmak üzere ülkenin birçok bölgesine yerleştirmiştir. Bu nedenle muhacirlerden bir bölümü de Suriye Vilayeti dahilinde iskân edilmiştir. Başlangıçta münferit ve az sayıda gerçekleşen göç hareketinin Osmanlı-Rus savaşları ve Rusya’nın Kafkaslarda yerleşme siyaseti gibi nedenlerle zamanla yoğunluğu artmıştır. Bunun üzerine Osmanlı yönetimi, göçlerin sağlıklı ve düzenli bir şekilde yürütülebilmesi için muhacirlerin iskân ve iaşeleriyle ilgili yasal düzenlemeler yapmıştır. Göçlerin ilk dönemlerinde muhaceret ve muhacir işleri belediye teşkilatlarına bırakmıştır. Fakat muhacir akını karşısında belediyelerin bu meselenin altından kalkamayacağı anlaşılınca 1860 tarihinden itibaren Muhacirin Komisyonları oluşturulmuştur. Bu bağlamda Suriye Vilayeti dahilindeki göç olaylarını Muhâcirîn-i İslâmiye Komisyon-ı Âlîsi Birinci Azalığı tarafından yürütülmeye başlanmıştır. Bu komisyon vilayet dahilindeki iskân ve iaşe işlerini takip etmiş, muhacirlerin sorunlarını gidermek için büyük çaba harcamıştır. Gerek merkezden gerek mahalli yönetimden ve gerekse halktan yapılan yardımları organize etmeye çalışmıştır. Bu çalışma merkezi yönetim, yerel yönetim ve Muhâcirîn-i İslâmiye Komisyon-ı Âlîsi Birinci Azalığı’nın çalışmaları sonucunda Suriye Vilayeti’ne yerleştirilen muhacirlere ne tür yardımlar yapıldığını ortaya koymayı hedeflemiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kafkasya, Suriye, Muhacir, İskân, Yardım.

Aids Given to Caucasian Immigrants Settlemented in Syrian Province After the Crimean War

Immigrations from the Caucasus, having historical ties to the Ottoman Empire, to the Ottoman country commenced voluntarily in the first half of the 19th century however, turned into an exile from the second half of the century and continued until the 1920s. The Ottoman Empire, which accepted the Caucasian immigrants, settled them in many regions of the country, especially in the geography of Rumelia and Anatolia, due topolitical, religious, economic and security concerns. For the same reason, some of the immigrants were settled within the Syrian Province.

Keywords:

Caucasus, Syria, Immigrants, Settlement, Help ,

PDF

___

BOA, A. MKT. MHM, No: 515/2. BOA, A. MKT. MHM, No: 517/16. BOA, A. MKT. MHM, No: 517/23. BOA, A. MKT. MHM, No: 517/5. BOA, A. MKT. MHM, No: 517/8. BOA, A. MKT. MHM, No: 520/2. BOA, A. MKT. MHM, No: 524/4. BOA, A. MKT. MHM, No: 524/39. BOA, A. MKT. MHM, No: 529/15. BOA, A. MKT. MHM, No: 530/14.
BOA, BEO, No: 4289/321635. BOA, DH. MKT, No: 1324/47. BOA, DH. MKT, No: 1552/52. BOA, DH. MKT, No: 1814/86. BOA, DH. MKT, No: 2729/32. BOA, HH. THR, No: 465/19.
BOA, HR. TO, No: 205/21. BOA, HR. TO, No: 253/22. BOA, İ. DH, No: 1319 C. 12/20. BOA, İ. DH, No: 1387/1319. C/20. BOA, İ. MMS, No: 59/2786. BOA, ŞD, No: 2277/20. BOA, Y. A. HUS, No: 277/136. BOA, Y. MTV, No: 293/8. BOA, Y. MTV, No: 293/85.
Bice, H., Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 1990.
Devellioğlu F., Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. 2010.
Erkan S., Kafkas Göçleri (1878-1908), Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları. 1996.
Habiçoğlu B., Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler ve İskânları, İstanbul: Nart Yayınları. 1993.
Halaçoğlu Y., “Kolonizasyon ve Şenlendirme”, Osmanlı, C. IV, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 1999. 581-586.
İpek, N., Rumeli’den Anadolu’ya Göçler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. 1999.
Karpat K., Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Çev. Bahar Tırnakçı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. 2003.
Kızılkaya O.-Akay T., “Kafkasya Muhacirlerinin Suriye Vilayetine İskânı ve Karşılaşılan Zorluklar”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/2, (2013). 143-144.
Kuzey Kafkasya Tarihinden Belgeler I, İstanbul: Kafkasevi Yayınları. 2010.
Orat Akyüz J.-Oran Arslan N. vd., Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kafkas Göçleri, Kars: Kars Üniversitesi Yayınları. 2011.
Orat Akyüz, J.-Arslan Oran N., “Kafkaslardan Arap Topraklarına Kafkas Muhacirleri”, 1864 Kafkas Tehciri, Kafkasya’da Rus Kolonizasyonu, Savaş ve Sürgün, Ed. Mehmet Hacısalihoğlu, İstanbul: Balkar&Ircıca Yayınları, 2014. 485-513.
Pul A., “Kafkas Göçlerinde Engelli Muhacirlerin Durumu Meselesi”, Geçmişten Günümüze Göç, C. I, Samsun: Canik Belediyesi Yayınları. 2017. 419-432.
Saydam A., Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. 1997.
Şimşir B. N., Rumeli’den Türk Göçleri, C. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. 1989.
Yılmaz, M., “XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Muhaciri İskân Politikası”, Osmanlı, C. IV, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 1999. 587-602.