XVIII. ve XIX. Yüzyıllarda Trabzon Eyaletinde Timar ve Zeametlerin Durumu

Osmanlı Devletinin kuruluşundan itibaren askerî, idarî ve malî düzeninin temelini oluşturan timar sistemi XVI. yüzyılın sonlarına doğru bozulmaya başlamıştır. Bütün imparatorlukta olduğu gibi Trabzon Eyaletinde de timar ve zeametlere itibar edilmez olmuş, reâyanın kitlesel göçleri de bu durumu hızlandırmıştır. Eyalet de çok miktarda terk edilmiş timar vardır. Merkezî yönetim önce ıslahât teşebbüsleriyle durumu düzeltme yoluna gitmiş, ancak başarılı olamamıştır. Devlet askerî açıdan timar sisteminden umduğu yararı elde edemeyince âyanlar vasıtasıyla asker toplamaya başlamıştır. Timar sistemi, yeni Avrupa toprak rejiminin kabulüyle aşamalı olarak terkedilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Timâr, Trabzon, Zeâmet, Göç, Reâya

Fiefs in the Province Trabzon in the XVIII and XIX. Centuries

The beginning from the Ottomans foundation fief system which consists primary principles of financial and administrative arrangement was spoiled towards the ending of 16th century. As the whole Empire, in Trabzon state timar and vassalage was not accedited, and Rayas mass migration speeded up this situation, too. There are too many timars at the state. Central government tried to make new reforms, but they couldnt have succeeded. Even though, the government couldnt have obtained the benefit that they hoped from the timar system, by using the senators, they collected soldiers for military. Timar system abandoned gradually after acception of new European Land system.

Keywords:

Timar, Trabzon, Vassalage, Migration, Reaya,

PDF

___

(Ar iv kaynaklar dipnorlarda gösterilmi tir.)
ACUN, Fatma, “Klasik Dönem Eyalet dare Tarz Olarak T mar Sistemi ve Uygulamas ”, Türkler, IX, Ankara 2002, s. 899-908.
Ahmed Cevdet, Tarih-i Cevdet, I, Dersaadet 1302.
AKDA , Mustafa, Türk Halk n n Dirlik ve Düzenlik Kavgas : Celalî syanlar , Ankara 1999.
AKGÜNDÜZ, Ahmed, Osmanl Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri (Merkezî ve Umûmî Kanunnâmeler), IV, stanbul 1992.
AKTAN, Co kun Can, “Osmanl T mar Sisteminin Malî Yönü”, Türk Dünyas Ara t rmalar Dergisi, 52( ubat 1988), s.69-78.
ALBAYRAK, Sad k , Budin Kanunnamesi ve Osmanl Toprak Meselesi, stanbul 1973.
A k Pa azâde, Tevarih-i Âl-i Osman, (Haz. Kemal Yavuz, M.A.Yekta Saraç), stanbul 2007.
Ayni Ali, Osmanl mparatorlu unda Eyalet Taksimat , Toprak Da t m ve Bunlar n Mali Güçleri, (Haz. Hadiye Tuncer), Ankara 1964.
BELDICEANU, Nicoara, XIV. Yüzy ldan XVI. Yüzy la Osmanl Devletinde T mar, Ankara 1985.
BOSTAN, Hanefi, XV-XVI. As rlarda Trabzon Sanca nda Sosyal ve ktisadî Hayat, Ankara 2002.
C N, Halil, Gül Aky lmaz, Feodalite ve Osmanl Düzeni, Adana 2000.
DO RU, Halime, XVI. Yüzy lda Eski ehir ve Sultanönü Sanca , stanbul 1992.
GENÇ, Mehmet, Osmanl mparatorlu u’nda Devlet ve Ekonomi, stanbul 2000.
NALCIK Halil, Osmanl da Devlet, Hukuk, Adalet, stanbul 2000.
NALCIK, Halil, Osmanl mparatorlu u (Toplum ve Ekonomi), stanbul 1993.
NALCIK, Halil, Osmanl mparatorlu u’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300- 1600), I, (çev. Halil Berktay), stanbul 2007.
NALCIK, Halil, Tanzimât ve Bulgar Meselesi, stanbul 1992, s.88-90.
Koçi Bey, Koçi Bey Risâlesi, (Sad. Zuhuri Dan man), stanbul 1972.
KÖPRÜLÜ, Fuad, Osmanl Devleti’nin Kurulu u, Ankara 1991.
MUMCU, Ahmet,Tarih çindeki Genel Geli imiyle Birlikte Osmanl Devletinde Rü vet, stanbul 1985.
OFLAZ, Mustafa , “Tahrir”, Yeni Türkiye, III, Ankara 2000, s.522-535.
OFLAZ, Mustafa, “Osmanl Dirlik Sistemi”, Türkler, X, Ankara 2002, s. 224-235.
ORHONLU, Cengiz, “Osmanl Te kilat na Aid Küçük Bir Risale “Risâle-i Terceme”, Belgeler, IV/7-8 (1967), s.39-48.
ÖZKAYA, Yücel, “XVIII. Yüzy l n Sonlar nda T mar ve Zeametlerin Düzeni Konusunda Al nan Tedbirler ve Sonuçlar ”, stanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi (Ord. Prof. .Hakk Uzunçar l Hat ra Say s ), XXXII (Mart 1979), stanbul 1979.
ÖZKAYA, Yücel, Canikli Ali Pa a’n n Risalesi “Tedabirü’l Gazavât”, Tarih Ara t rmalar Dergisi, VII(12-13), Ankara 1973.
ÖZKAYA, Yücel, Osmanl mparatorlu u’nda Âyanl k, Ankara 1994.
ÖZKAYA, Yücel, XVIII. Yüzy lda Osmanl Kurumlar ve Osmanl Toplum Ya ant s , Ankara 1985.
YERASIMOS, Stefanos, Azgeli mi lik Sürecinde Türkiye, (Çev. Babür Kuzucu), stanbul 2000.