19. Yüzyılda Ereğli'deki Bir İsyan Üzerinden Osmanlı Taşrasında Sosyal Düzeni Çözümleme Denemesi

Osmanlı sosyal tarih araştırmalarında ayânlar-devlet ilişkisi kısmen çözümlenmiş olmasına rağmen ayân-halk ilişkilerinin nasıl olduğu tam olarak anlaşılabilmiş değildir. Halkın sesini belgelerde ayanlarla ilgili şikayetler söz konusu olduğunda duyabilmekteyiz. Ancak son zamanlarda yapılan araştırmalar halkın ayanlar etrafında farklı çıkar grupları biçiminde gruplanabileceklerini, farklı ilişkiler içerisine girebileceklerini de göstermektedir. Bu çalışmada bugün Karadeniz Ereğli olarak bilinen Bendereğli'de 9 Mart 1841'de muhassıllık düzenlemesine ve Ereğli'de Kalyon Nazın ve Safranbolu Muhassılı Mustafa Ağa'ya karşı başlayan ayaklanma üzerinden ayân-halk ilişkisi farklı çıkar gruplarını da gösterecek şekilde çözümlenmek istenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ayânlık, Karadeniz Ereğli, Muhassıllık, Ayaklanma.

A Contribution to Analysing Ottoman Social Order from an Uprising in Ereğli in the 19th Century

Although the state-ayans (tax farming magnates) relationship in the Ottoman social history has been solved, it is not well defined how the ayan-public relations were. We hear from the people from their complaints about the former. Recent studies show that people might have gathered around different groups of benefit, and entered various relations in this context. Aim of this essay is to contribute to analyzing people-ayan relations in terms of different groups of benefit via the regulation of tax farming on March 9th, 1841, in Bendereğli, known today as Karadeniz Ereğli, and the uprising against Mustafa Ağa, then tax farmer of Safranbolu.

Keywords:

Ayans (magnates), ayan-public relations, Karadeniz Ereğli, Ottoman tax farming,

PDF

___

AKBAYAR, Nuri, Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, Tarih Vakfı Yurt yay., İstanbul, 2001
BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ (B.O.A.), İradeler Meclis—i Vâlâ (İ.MVL.), 411 _ COLLAS, Bernard Camille, 1864’ te Türkiye, Çev. Teoman
Tunçdoğan, Bileşim yay., İstanbul, 2005 '
ÇAKIR, Coşkun, Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, Küre yay , İstanbul, 2001
ÇETİN, Prof. Dr. Atillâ, Şehiriçi Dergisi, “18. Yüzyılın Ortalarında Bir İzmitli Zengin: Div-zade el Hac Mustafa Ağa (Devezade Hacı Mustafa Ağa), Kocaeli, 2005' '
İNALCIK, Halil, Tanzimat ve Bulgar Meselesi, Eren yay., İstanbul, 1992
KUNERALP, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839— ' 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul, 1999
MEEKER, Michael E., İmparatorluktan Gelen Bir Ulus Türk. Modernitesi ve Doğu Karadeniz’de Osmanlı Mirası, İstanbul , Bilgi Üniversitesi yay., İstanbul, 2005
NAGATA, Yuzo, Tarihte Ayanlar Karaosmanoğulları Üzerinde Bir İnceleme, T.T.K.yay., Ankara, 1997
SÜREYYA, Mehmed, Sicill-i Osmanî, Yay. Haz. Nuri Akbayar, 2, Tarih Vakfı Yurt yay., İstanbul, 1996
UBİCİNİ, H.A., Osmanlı’da Modernleşme Sancısı, Çev. Cemal ' Aydın, Timaş yay. İstanbul, 1998
YAKAY, Sinan, Kdz. Ereğli’de Tersaneciliğin Tarihi ve Tersanesi Ağalar, Kdz. Ereğli, 2004 liliğine atandığı ve bu görevinden Ekim 1843 (İşl.1259)’de azledildiği, aynı yılda vefat ettiği bilgisi bulunmaktadır. [SUREYYA, a.g.e.: 420]