SELÇUKLULAR DEVRİNDE KIRIM’IN SOSYAL, KÜLTÜREL, EKONOMİK VE DİNÎ GELİŞİMİNE BİR BAKIŞ
VII. yüzyılda Hazar Devleti’nin hâkimiyeti ile başlayan süreçte Kırım uluslararası bir ticarî alan haline getirilmişti. Hazar Devleti, dünya ticaretinin Karadeniz çevresindeki bu yeni merkezini kontrol altında tutarak ülkesine gelen yabancı tüccarlardan aldığı %10’luk gümrük vergisini genelleştirmiş, Ruslar ve İtil Bulgarlarından aldıkları malları diğer ülkelere satarak zenginleşmişti. Hazarlardan sonra Peçenekler buraya hâkim olarak Kırım’ın uluslararası ticaret sahası haline getirilmesinde pay sahibi oldular. Selçukluların Ortadoğu’da hâkim oldukları XI-XIII. yüzyıllarda Karadeniz’in kuzeyinde ve Kırım’da hâkimiyet kuran Kıpçak Türkleri bu politikayı devam ettirdiler. Kıpçaklar, Hazarların ekonomik politikalarını devam ettirerek tüccarlardan aldıkları %10 gümrük vergisi ile yetinip, İtil bölgesinden aldıkları malları üçüncü ülkelere satarak, aracı rolü üstlendiler. Selçuklu tacirlerinin oradaki ticaretlerinin engellenmesi üzerine Sultan Alâeddin Keykûbad Kastamonu beyi Hüsameddin Çoban’ı 1225’te Selçuklu donanması ile Kırım üzerine gönderdi ve Suğdak’ı ele geçirdi. Buradaki Selçuklu hâkimiyeti, 1229’da Moğolların orayı işgal ettikleri zamana kadar devam etti.
Anahtar Kelimeler:
Kırım, Suğdak, Kefe, Cenevizliler, Ticaret
A LOOK AT THE SOCIAL, CULTURAL, ECONOMIC, AND RELIGIOUS DEVELOPMENT OF CRIMEA DURING THE SELJUKIAN ERA
Crimea was turned into an area of international trade in the 7th century, during the period in which Khazar Qaganate became sovereign. Having control over the new trading center around the Black Sea, the Hazar Qaganate generalized the 10% customs duty that was gained from the foreign traders coming to the country, and it got wealthy by selling goods that they bought from the Russians and Volga Bulgarians, to other countries. After the Khazars, Pechenegs dominated this region, having a role in making Crimea an international trade area as well. The Kipchak Turks, who were dominating the Northern Black Sea and Crimea in the 11th to13th century, continued this policy when the Seljukians had dominiation over the Middle East. Continuing the economic policies of the Hazars, Kipchaks settled for10% customs duty from the traders and played an intermediary role by selling the goods that they bought from Volga region to third countries. When the Seljukian traders were prevented from doing trade in that area, Sultan Alâeddin Keykubad started a campaign against Crimea with the Seljukian fleet in 1225, led by the governor of Kastamonu, Hüsameddin Çoban, after which he captured Sudak. The Seljukian dominance in this region continued until the Mongolian invasion in 1229.
___
- Ahincanov, Sercan M. (2009), Türk Halklarının Katalizör Boyu Kıpçaklar, (Çev. K. Yıldırım), İstanbul: Selenge Yayınları.
- Artamonov, M. İ. (2004), Hazar Tarihi, (Çev. D. Ahsen Batur), İstanbul: Selenge Yayınları.
- Bala, Mirza (1977), “Kırım”, İA, İstanbul, VI, 741-746.
- Balard, M. (1978), La Romanie Genoise (XII e – debut du XV e siecle), 2 v., Roma.
- ______(2001), “L’amministrazione genovese e veneziana nel Mediterraneo orientale”, Genova, Venezia, İl Levante nei secoli XII-XIV, Atti Del Convegno Internazionale Di Studi Genova - Venezia, 10 - 14 Marzo 2000, A Cura Di Gherardo Ortalli - Dino Puncuh Genova, 201-212
- ______(2016), “The Black Sea: Trade and Navigation (XIIIth-XVth centuries)”, Maritimes Mittelalter: Meere als Kommunikationsräume (Vorträge und Forschungen, Band 83) Gebundene Ausgabe – 8. Februar, 181-193.
- ______(2017), Gênes et la mer Genova e il mare, Genova.
- Baron de Tott (tarihsiz), Türkler ve Tatarlara Dair Hatıralar, (Çev. Mehmet R. Üzmen), İstanbul: Tercüman Yayınları.
- Cahen, Claude (2000), Osmanlılardan Önce Anadolu, (Çev. Erol Üyepazarcı), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Ebû’l-Fidâ (2017), Takvîmu’l-Buldân, (Çev. Ramazan Şeşen), Ebü’l-Fidâ Coğrafyası, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
- Evliya Çelebi (2008), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, (Haz. S. A. Kahraman, Y. Dağlı), 12. cild, İstanbul: YKY Yayınları.
- Francesco Balduccı Pegolottı (1936), La Pratıca Della Mercatura, (Ed. A. Evans), Cambrıdge, Massachusetts, 1-38.
- Golden, Peter B. (2006), Hazar Çalışmaları, (Çev. Egemen Çağrı Mızrak), İstanbul: Selenge Yayınları.
- Gordlevski, V. (1988), Anadolu Selçuklu Devleti, (Çev. Azer Yaran), Ankara: Onur Yayınları.
- Grakov, Boris Nikolayevic (2006), İskitler, (Çev. D. Ahsen Batur), İstanbul: Selenge Yayınları.
- Herodotos (2002), Herodotos Tarihi, (Çev. Müntekim Ökmen), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Heyd, W. (1975), Yakın – Doğu Ticaret Tarihi, (Çev. Enver Ziya Karal), Ankara: TTK Yayınları.
- Hudûdu’l-ʻÂlem mine’l-Meşrik ile’l-Magrib, (1999), Tah. Y. el-Hâdî, Kahire.
- İbn Batûta (2000), İbn Batûta Seyahatnâmesi, (Çev. A. Sait Aykut), 2 cild, İstanbul: YKY Yayınları.
- İbn Bîbî (1996), el-Evamiru’l-Alâ’iye fi’l-Umuri’l-Alâ’iye (Selçuk Name) I, (Çev. Mürsel Öztürk), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- İbn Fadlan (2010), İbn Fadlan Seyahatnamesi, (Çev. Ramazan Şeşen), İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
- İbn Fazlullah el-Ömerî (1971), Mesâliku’l-Ebsâr fî Memâlik’l-Emsâr, (Nşr. Kâmil Salman el-Cubûrî), 27 cild, Beyrut.
- İbn Havkal (1992), Kitâbu Sûretu’l-Arz, Beyrut.
- İbn Hurdazbih (1889), el-Mesâlik ve’l-Memâlik, Nşr. M. J. de Goeje, Leiden.
- İbn Saʽîd (1970), Kitâbu’l-Coğrâfîyâ, Tahkik: İsmâ’îl Arabî, Beyrut.
- İbnu’l-Esîr (1987), el-Kâmil fî’t-Târîh, (Çev. Ahmet Ağırakça, Abdülkerim Özaydın), 12 cild, İstanbul: Bahar Yayınları.
- İdrisî (2002), Kitâbu Nuzhetu’l-Muştâk fî İhtirâki’l-Âfâk, 2 cild, Kahire.
- İstâhrî (1870), Kitâbu Mesâliku’l-Memâlik, (Ed. M. J. de Goeje), Leiden.
- Johannes Schiltberger (1995), Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427), (Çev. Turgut Akpınar), İstanbul: İletişim Yayınları.
- Karpov, Sergei P. (2002), “Tana - Une grande zone réceptrice de l’émigration au moyen Âge”, Mıgratıons et Diasporas Méditerranéennes (Xe-XVIe Sıècles), ed.M. Balard, A. Ducellier, Paris, 77-89.
- ______(2011), “Main Changes in the Black Sea Trade and Navigation, 12th–15th Centuries”, Proceedings of the 22nd International Congress of Byzantine Studies, Sofia, 22-27 Augusts, Vol. I, Plenary Papers, 417-429.
- Kerîmuddîn Aksarayî (2000), Musâmeretu’l-Ahbâr, (Çev. Mürsel Öztürk), Ankara: TTK Yayınları.
- Khvalkov, Ievgen Alexandrovitch (2015), The colonies of Genoa in the Black Sea Region: Evolution and Transformation, Volume 1, History and Civilization of the European University Institute PhD, Florence. Kurat, Akdes Nimet (1964), “Peçenekler”, İA, IX, 535-543.
- ______(1972), IV – XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara: TTK Yayınları.
- Marko Polo Seyahatnâmesi (tarihsiz), (Çev. Filiz Dokuman), İstanbul.
- Mesʻûdî (1861-1874), Murûcu’z-Zeheb, (Nşr. B. de Meynard), Paris.
- Mesʻûdî (1938), el-Tenbîh ve’l-İşrâf, Kahire.
- Mukaddesî (1906), Kitâbu Ahsenu’Tekâsîm fî Mʻarifeti’l-Ekâlîm, Nşr. M. J. de Goeje, Leiden.
- Spuler, B. (1986), “Ķirim”, Eİ, Leiden, V, 136-143.
- Süryani Mihail (1944), Vekayinâme, İkinci Kısım (1042-1195), Çev. H. D. Andreasyan (TTK Kütüphanesi’nde bulunan basılmamış tercüme).
- Tiesenhausen, W. (1941), Altınordu Devleti Tarihine Ait Metinler, (Çev. İsmail Hakkı İzmirli), İstanbul: Maarif Matbaası.
- Togan, Zeki Velidi (1981), Umumî Türk Tarihine Giriş, İstanbul: Enderun Kitabevi.
- Turan, Osman (1984), Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, İstanbul:
- Turan, Şerafettin (2000), Türkiye – İtalya İlişkileri I. Selçuklulardan Bizans’ın Sona Erişine, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Wilhelm von Rubruck (2001), Moğolların Büyük Hanına Seyahat 1253-1255, (Çev. Ergin Ayan), İstanbul: Ayışığı Kitapları.
- Yakubovskiy, A. Y. (1992), Altın Ordu ve Çöküşü, (Çev. Hasan Eren), Ankara: TTK Yayınları.
- Yâkût el-Hamevî (1990), Muʻcemu’l-Buldân, Tahkik: F. A. el-Cundî, 7 cild, Beyrut.
- ISSN: 2458-7680
- Başlangıç: 2015
- Yayıncı: Karadeniz Teknik Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
GÜMÜŞHANE YÖRESİNDE TÜRK KOZMOLOJİSİNİN VE ESKİ TÜRK İNANCININ İZLERİ
Merve KARAÇAY TÜRKAL, Rıdvan PALANCI
SELÇUKLULAR DEVRİNDE KIRIM’IN SOSYAL, KÜLTÜREL, EKONOMİK VE DİNÎ GELİŞİMİNE BİR BAKIŞ
KARADENİZ TÜRK BALIKÇILIĞININ YÜZ YILLIK TARİHİNE GENEL BİR BAKIŞ
TRABZON’DA YAŞAYAN AFGANİSTAN UYRUKLU SIĞINMACILARIN GÖÇ DENEYİMLERİ VE SORUNLARI