Bir Berberî Hanedânlık: Muvahhidler (1147-1229)

Abbasilerin 750 yılında Emevî hâkimiyetine son vermesinden sonra Mağrib ve Endülüs’te birçok yeni devlet kurulmuştur. Endülüs’te 756’da Endülüs Emevî Devleti, 776’da Rüstemîler, 788’de İdrisîler, 800 yılında Ağlebîler, 909’da Fatımîler 1056 yılında Murabıtlar ve 1121 yılında kurulan Muvahhidler bunlardandır. Murabıtlar ve Muvahhidler birbirleriyle halef-selef olma bakımından ilişki içerisinde olsalar da, Murabıtlar'dan sonra ortaya çıkan Muvahhidler, onlar gibi siyasi ve dini bir oluşum olsa da, onları pek çok noktada eleştirerek ve onlardan pek çok noktada ayrılarak ön plana çıkmışlardır. Muvahhidler h. 6. yüzyılın ortalarından h. 7. yüzyılın ortalarına kadar tarih sahnesinde yer almış olan Berberî bir hanedanlıktır.

Anahtar Kelimeler:

İslâm Tarihi, Endülüs, Muvahhidler, Berberi, İbn Tûmert

PDF

___

Adıgüzel, Adnan, Abdülmümin b. Ali Döneminde Muvahhidler Devleti, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2005. -----------, “Muvahhidler Devletinin Tarihi Sürecinde Rota Değişimi: İdris b. Ya’kub Me’mun Dönemi”, EKEV, Yıl: 17 Sayı: 5, s. 1-19. -------------, “Muvahhid Halifesi Abdülmümin’in Yönetim Anlayışı”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Sayı: V, Nisan 2011, s. 70-86. Altundağ, Şinasi, “Muvahhidler”, İA, C. VIII, Milli Eğitim Bakanlığı, Eskişehir 1997. Aytekin, Arif, “İbn Tûmert”, DİA, C. XX, İstanbul 1999. Beyzak, Ebû Bekir Sanhacî Meknî (ö. ? 555/1160), Kitabu Ahbâri’l-Mehdi İbn Tûmert ve İbtidâi Devleti’l-Muvahhidîn, (Yay. Levi Provençal, Paris 1958. Bolay, S. Hayri, Endülüs’te Gelişen Düşünce Hayatı ve Batıya Tesirleri, “Endülüs’ten İspanya’ya”, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1996. Brignon, Jean, “Muvahhidler”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Çağ Yayınla-rı, İstanbul 1989. Dendeş, İsmet Abdullatif, El-Endelüs fî Nihâyeti’l-Murâbitîn ve Müstehilli’l-Muvahhiddîn Asri’-Tavâifi’s-Sânî, Daru’l-Ğarbi’l-İslamî, Beyrut 1988. İbn Haldun, Abdurrahman (ö. 808/1405), Kitabu’l-İber İvanu’l-Mübteda ve’l-Haber, Mısır 1284. İbn İzârî, Merrakuşî (ö. 695/1295), Beyânu’l-Muğrib fi Ahbâri’l-Endülüs ve’l-Mağrib, Kısmu’l-Muvahhidîn, (Yay. M. İbrahim Ketânî, M. Züneyber, M. B. Tavit, A. Zemâme), Pa-ris, 1948. İbn Manzûr (ö. 711/1311), Lisânü’l-Arab, C. LIII, Dâru’l-Meârif, Kahire 1119. İbn Sâhibussalât, Abdulmelik b. Muhammed (ö. 594/1198), el-Mennu bi’l-İmameti ale’l-Mustadafîne bien Caalehumu’llahu Eimmeten ve Caalehumu’l-Vârisîn, (Yay. Abdulhadi et-Tâzî), Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut-1987. İmadüddin, S. Muhammed, Endülüs Siyasi Tarihi, (Trc. Yusuf Yazar), Ankara 1990. el-Merrakeşî, Abdülvahid (ö. 621/1224), Vesâiku’l-Murabitin ve’l-Muvahhidin, Mekte-betü Sekafettü’d-Diniyye, Portsaid 1997. Munis, Hüseyin, Mevsuatü Tarihi’l-Endülüs, Mektebetü Sekafeti’d-Diniyye, Kahire 1996. Mustafa, Şâkir, el-Endelüs fi’t-Târîh, Menşurâtü Vezârati’s-Sekâfe, Şam 1990. Ömer Musa, İzzeddin, el-Muvahhidûn fi’l-Ğarbi’l-İslamî Tanzîmâtuhum ve Nüzümü-hüm, Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, Beyrut 1991. Özaydın, Abdülkerim, “Abdülmümin el-Kûmî”, DİA, C. I, İstanbul 1988. Özdemir, Mehmet, Endülüs’ün Yıkılış Süreci Üzerine Mülahazalar, “Endülüs’ten İs-panya’ya”, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1996. -------, “Endülüs”, DİA, C. XI, İstanbul 1995. --------, “Ebû Yusuf el-Mansûr”, DİA, C. X, İstanbul 1994. es-Süveydân, Tarık, El-Endülüs Tarihu’l-Musavver, el-İbdau’l-Fikriyye, Kuveyt 2005. Watt, W. Montgomery, Fî Tarihi İsbanya el-İslamiyye, (Trc. Muhammed Rıza el-Mısrî), Beyrut 1998. Yıldız, Hakkı Dursun, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Çağ Yayınları, İstan-bul 1998. ez-Zerkeşî, Ebû Abdullah Muhammed b. İbrahim b. El-Lü’lü, Târihu’d-Devleteyn el-Muvahhidiyye ve’l-Hafsiyye, Tunus, ts. Ziya Paşa, Endülüs Tarihi, 1846. C. I-II.