“Bålä Älişer” İsimli Eser Esasında Özbek Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arası “Yalancı Eş Değerlik” Üzerine Bir İnceleme

Türk dili var olageldiği tarihten itibaren gerek dil ilişkilerinden dolayı gerek siyasî ve sosyal olaylardan dolayı çeşitli değişikliklere tanık olmuştur. Bu değişikliklerden birisi de Türk dilinin lehçelere ayrılma meselesidir. Türk dilinin lehçeleri arasında bazı özellikleriyle benzerlik gösteren sözcükler vardır. Bu sözcüklerin bazıları hem yazım, hem okunuş hem de anlam itibariyle örtüşmektedir. Bu tip sözcüklere “eş değerli” sözcükler denilmektedir. Bazı sözcükler ise yazım ve söyleniş yönüyle birebir ortak veya benzer olsalar bile anlamları birbirinden farklıdır. İşte bu tip sözcüklere “yalancı eş değerli sözcükler” denmektedir. Bu çalışmada, Sovyet-Şûra3 Özbek Edebiyatı sanatçılarından Åybek’in “Bålä Älişer” isimli eserinde bulunan ve Türkiye Türkçesine göre yalancı eş değerli olan sözcükler üzerine eserden ve ilgili sözlüklerden hareketle incelemeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türk Lehçeleri, Türkiye Türkçesi, Yalancı Eş Değerli Sözcükler, Özbek Türkçesi

-

Turkish language has seen a lot of changes and transformations over time; due to political and social events. One of these events is the separation of the dialects of Turkish language. In different dialects of Turkish language, there are some similar features between some words. Some of these words overlap in both meaning and pronouncing. These words are called “equivalent words”. In some other words although the writing and the pronouncing of a word is the same, but they have different meaning. These type of words are called “false equivalent words”

Keywords:

-,

PDF

___

Açık, Fatma (2007), Özbek Edebiyatı, Alp Yayınevi, Ankara.
Akobirov S. F. vd. (1981), Ozbek Tilining İzoxli Lugati, Rus
Dili Yayınları, Moskova.
Aksan, Doğan (2007), Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle
Dilbilim), 4. Baskı,Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Arnazarov, Seyitnazar (2004), Türkmen ve Türkçesinin Ortak Fiillerinin Anlam Bakımından Genel Bir Mukayesesi, 5. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı, 1. C., ss.193-220, TDK Yayınları, Ankara.
Aybek, (1995), Bola Alisher, (Ed. Tolkın Alimov), Çolpan Noshriyoti, Toshkent.
Boltayeva, İ. (2004), XX. Asır Ozbek Adabiyoti Tarixi, Okıtuvçi Noshriyoti, Toshkent.
Ercilasun, Ahmet Bican (1997), Türk Dünyası Üzerine İncelemeler, İlâveli II. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara.
Ercilasun, Ahmet Bican (1998), Türk Dünyası Üzerine İncelemeler, Akçağ Yayınları, Ankara.
Ergönenç Akbaba, Dilek (2007), Nogay Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arasındaki Yalancı Eş Değerler, Bilig Dergisi, S:42,ss. 151-176.
Ersoy, Fevzi (2007), Çuvaş Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde Yalancı Eş Değerler, Türkbilig, S:14, ss. 60-68.
İbrahimova, Rana (2013), II. Dünya Savaşı Yılları Özbek Edebiyatının Ölmez Siması Åybek, (Çev. Emek Üşenmez), Akademik Kitaplar Yayınevi, İstanbul.
Kirişçioğlu, Fatih (2006), Türkmen Türkçesinden Türkiye Türkçesine Yapılan Aktarmalarda Karşılaşılan Bazı Problemler, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S:20, ss. 21-35
Mahmudov, Nizameddin (1994), Ortak Kelimeler Ortak Anlamlar mı Demektir, A.Ü.Tömer Dil Dergisi, S.17, ss. 15-19.
Mirvaliyev, Sobir (1993), Ozbek Adipleri, Fan Noshriyoti, Toshkent.
Mirzayev, Sobir ve Shermuhammedov, Sobir (1993),Hozirgi Zomon Ozbek Adabiyoti Tarixi, Ozbekistan Noshriyoti, Toshkent.
Özkan, Fatma (1999), Bugünkü Türk Lehçelerindeki İletişimi Zorlaştıran Kelimeler, Uluslar Arası Türk Dil Kurultayı, TDK Yayınları, Ankara.
Resulov, Asker (Ağustos 1995), Akraba Diller ve Yalancı Eş Değerler Sorunu, Türk Dili S:524, ss. 916-924.
Uğurlu, Mustafa (Güz 2000), Türk Lehçeleri Arasında Aktarma Meseleleri ve Abay Yolu Romanı, Bilig, S:15, ss. 59-79.
Uğurlu, Mustafa (2004), Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği. Bilig, S:29, ss. 31-37.
Üşenmez, Emek (2013), Yeni Özbek Edebiyatı, Akçağ Yayınları, Ankara.
Zal, Ünal (2009), Türk Lehçeleri Arasında Aktarma Meseleleri ve İki Ağaç Şiir Kitabı Üzerine, Gazi Türkiyat Dergisi, S:5, ss. 431- 455.