İnşikâk-ı Kamer Konusunda Sünnî Tefsirlerde İlhâd İddiaları

Hz. Peygamber hayattayken soruları cevapsız kalmayan Müslümanlar Hz. Peygamber’in vefatıyla birlikte müşterekleri olan mutlak bir otoriteden mahrum kalmışlardır. Bu durumun yanı sıra daha pek çok faktörün de devreye girmesiyle ilerleyen dönemlerde karşılaşılan problemlerde yekvücut hareket edilememiş, kimi zaman bir soruya cevap olarak onlarca fikir ileri sürülebilmiştir. Bu noktada her kesim, her fırka kendi fikrini hakikatin, kendi gibi düşünmeyenlerin yorumlarını ise dalâletin, ilhâdın ifadesi olarak görmüştür. Hz. Peygamber’in mucizesi olarak geçmişte ayın yarıldığı düşüncesi Sünnî âlimler tarafından hararetle savunulmuş, aksi düşünceler ilhâd, zındıklık, dalâlet olarak kabul edilmiş ve bu iddialara tefsirlerde de yer verilmiştir. Bu çalışmada ilk olarak “inşikâk-ı kamer” meselesi hakkında dile getirilen görüşlerin ne olduğu, tarafların fikirlerini hangi argümanlar üzerine bina ettikleri ele alınmıştır. Daha sonra Sünnî ulemânın, konu hakkında farklı görüşe sahip olanlara yönelik tefsirlerde yer verdikleri ilhâd, zındıklık, dalâlet iddiaları serdedilmiş ve son olarak bu olumsuz nitelemelerden, iddialardan kaçınmanın gerekliliği ifade edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sünnî, tefsir, ilhâd, inşikâk, kamer

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. Müsnedü’l-İmami Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb el-Arnavut v.dğr. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
Akgün, Hüseyin. “İnşikâk-ı Kamer Hâdisesi”. Siyer Araştırmaları Dergisi sayı: 3 (2018): 33-54.
Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbuddîn Mahmûd b. Abdullah. Rûhu’l-Meânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb‘i’l-Mesânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415.
Arslan, İhsan. “Hissî Mucize Olarak Hz. Peygamber’e İsnad Edi-len İnşikâku’l-Kamer Hadisesine Farklı Bir Yaklaşım”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/12 (2017): 13-48.
Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1991.
Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. ‘Umdetü’l-Kârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
Azimli, Mehmet. Siyeri Farklı Okumak I. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2009.
Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib el-Basrî. İ‘câzü’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru’l-Me‘ârif, 1997.
Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Tenzîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1418.
Bikbulat, Sun’atullâh. “İnşikâk-ı Kamer Meselesi”. İslâmiyât. haz. Bünyamin Erul. 7/3 (2004): 185-189.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmi‘u’s-Sahîh. Beyrut: Dâru Tavgi’n-Necât, 2001.
Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-Beyân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
Câbirî, Muhammed Âbid, Kur’ân’a Giriş. trc. Muhammed Coşkun. İstanbul: Mana Yayınları, 2011.
Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. Şer-hu’l-Mevâkıf. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1998.
Çelebi, İlyas. İtikâdî Açıdan Uzak ve Yakın Gelecekle İlgili Haberler. İstanbul: Kitâbevi Yayınları, 1996.
________“İnşikâku’l-Kamer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22: 343-345. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
Demirci, Muhsin. Kur’ân Tefsirinde Farklı Yorumlar. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2017.
Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-Hadîs. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2000.
Doğrul, Ömer Rıza. Tanrı Buyruğu. İstanbul: Bilgi Yayınları, 1955.
Duman, M. Zeki. Beyânu’l-Hak. Ankara: Fecr Yayınları, 2016.
Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı. trc. Cahit Koytak - Ahmet Er-türk. Ankara: İşaret Yayınları, 2000.
Fahreddin Razi, Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Kelam’a Giriş. trc. Hüseyin Atay. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
Feyz-i Kâşânî, Molla Muhsin Muhammed b. Şâh Murtazâ. Tefsîru’s-Sâfî. Beyrut: Müessesetü’l-A‘lemî, 1979.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelüsî. el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
Elik, Hasan - Coşkun, Muhammed. Kur’an Tefsiri. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Hüccetü’l-İslâm Muhammed b. Muhammed. İhyâu ‘Ulûmi’d-Dîn. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1982.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Hüccetü’l-İslâm Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfâ, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut 1993
Hafâcî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. Hâşiyetü’ş-Şihhâb. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
Halîmî, Ebû Abdillâh Hüseyn b. Hasen el-Cürcânî. el-Minhâc fî Şu‘abi’l-İmân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
Havvâ, Said. el-Esâs fi’s-Sünne. Kâhire: Dâru’s-Selâm, 1995.
Hatiboğlu, Mehmed Said. “Büyük Âlimler Büyük Hatâlar – Redd-i Şems Rivâyeti ve Bir Zihniyetin Tahlîli”. İslâmiyât 2/1 (1999): 7-13.
Hâzin, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Lübâbü’t-Te’vîl fî Me‘âni’t-Tenzîl. Beyrut, Dâru’l-Kütübü’l-‘İlmiyye, 1415.
İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed et-Tûnisî. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib el-Endelüsî. el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-‘Azîz. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-‘İlmiyye, 1422.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Fet-hu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379.
İbn İshâk, Ebû Abdillâh Muhammed el-Kureşî el-Medenî. Sîretü İbni İshâk. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1978.
İbn Kesîr, Ebü'l-Fidâ’ İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer el-Kaysî. el-Bidâye ve’n-Nihâye. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1988.
_________. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, Dâru’t-Taybe, Beyrut 1999.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Te’vîlü Muhtelefi’l-Hadîs. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1999.
İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d el-Bağdâdî. et-Tabekâtü’l-Kübrâ. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî. Mecmû‘u’l-Fetâvâ. byy: Dâru’l- Vefâ, 2005.
İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhyiddîn Muhammed b. Alî et-Tâî. el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1999.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali. Zâdü’l-Mesîr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Arabî, 1422.
İsfahânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdillâh. Delâilü’n-Nübüvve. Bey-rut: Dâru’n-Nefâis, 1986.
Ka‘bî, Ebü’l-Kâsım Abdullah b. Ahmed el-Belhî. Tefsîru Ebi’l-Kâsım el-Ka‘bî el-Belhî. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2007.
Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen Abdülcebbâr b. Ahmed el-Hemedânî. Tesbîtü Delâili’n-Nübüvve. Beyrut: Dâru’l-Arabiyye, ts.
Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen Abdülcebbâr b. Ahmed el-Hemedânî. Tenzîhi’l-Kur’ân ani’l-Metâin. Cezîra: Mektebe-tü’n-Nâfize, 2006.
Karaman, Hayrettin, v.dğr. Kur’ân Yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn b. Muhammed. Mehâsinü’t-Te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1418.
Kummî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasen. Tefsîru’l-Kummî. Kum: Müessesetü’l-İmâm el-Mehdî, 1435.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1935.
Kuşeyrî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Hevâzin. Letâifü’l-İşârât. Kâhire: el-Hey’etü’l-Mısriyye, 2000.
Makrîzî, Ebû Muhammed Takıyyüddîn Ahmed b. Alî. İmtâʿu’l-Esmâʿ bimâ li’n-Nebiyyi mine’l-Ahvâli ve’l-Emvâl ve’l-Hafede ve’l-Metâʿ. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1999.
M. Ali, Maulana. English Translation of the Holy Quran. ed. Zahid Aziz. U.K.: Ahmadiyya Anjuman Lahore Publications, 2010.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü Eh-li’s-Sünne. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-‘İlmiyye, 2005.
Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed. en-Nüket ve’l-‘Uyûn. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-‘İlmiyye, ts.
Merâğî, Ahmed Mustafa. Tefsîru’l-Merâğî. Mısır: Şirketü Mektebe, 1946.
Mevdûdî, Ebu’l-A‘lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. trc. Muhammed Han Kayanî v.dğr. İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen el-Ezdî. et-Tefsîrü’l-Kebîr. Bey-rut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsü’l-‘Arabî, 1955.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî Şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1392.
Ocak, Ahmet Yaşar. Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler (15.-17. Yüzyıllar). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2013.
Özel, Recep Orhan. “Kur’ân’daki Hissî Mucizelere Modern Yakla-şımlar Bağlamında Bir İnceleme: Mustafa Öztürk Örneği -II-”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5/9 (2017): 37-72.
Öztürk, Mustafa. Kur’an Kıssalarına Giriş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
_______. Kur’an-ı Kerim Meali. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
Piriş, Şaban. Kur’ân-ı Kerîm Tükçe Anlamı. Kayseri: Okyanus Ya-yınları 2004.
Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kasım Hüseyn b. Muhammed. el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2010.
Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1420.
Reşid Rıza, Muhammed. Tefsîru’l-Menâr, Mısır: Dâru’l-Menâr, 1367.
Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed. el-Keşf ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2002.
San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm. el-Musannef. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmî, 1403.
Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed el-Mervezî. Tefsîru’l-Kur’ân. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 1997.
Semîn el-Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddin Ahmed b. Yusuf. ed-Dürrü’l-Masûn fî ‘Ulûmi’l-Kitâbi’l-Meknûn. Dimeşk: Dâru’l-Kalem, ts.
Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî. Raf‘u’l-Hâcib an Muhtasari İbni’l-Hâcib. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1999.
Süleymaniye Vakfı, “Din ve Fıtrat Araştırmaları Merkezi”. Erişim: 12 Ekim 2018. https://www.suleymaniyevakfi.org/kuran-dersleri/2-bakara-suresi-60-ayet.html
Şah Veliyyullah, Ebû Abdilazîz Kutbüddîn Ahmed b. Abdirrahîm ed-Dihlevî. Tefhîmâtü’l-İlâhîyye. Debhel: el-Meclisü’l-İlmî, 1936.
Şimşek, Sait. Hayat Kaynağı Kur’an. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemü’l-Kebîr. Kâhire: Mektebetü İbni Teymiyye, ts.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr el-Bağdâdî. Câmi‘u’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
Tabersî, Ebû Alî Emînüddîn el-Fazl b. el-Hasen. Mecma‘u’l-Beyân fî Tefsîru’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Murtazâ, 2006.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Kâhire: Sünenü’t-Tirmizî, 1975.
Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasen. et-Tibyân fî Tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
Tüsterî, Ebû Muhammed Sehl b. Abdillâh. Tefsîru’t-Tüsterî. Bey-rut: Dâru’l-Kütübü’l-‘İlmiyye, 1423.
Yavuz, Salih Sabri. “Kelâm’da Efdaliyyet Meselesi ve İbn Kemal’in ‘Efdaliyyetu Muhammed’ Risalesi”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/1 (2005): 147-184.
Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed en-Nîsâbûrî. et-Tefsîru’l-Besît, Riyâd: ‘İmâdetü’l-Bahsi’l-‘İlmî, 1430.
Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Yayıncılık, 1979.
Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî. Me‘âni’l-Kur’ân. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1988.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Târîhu’l-İslâm, Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2003.
Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer el-Hârizmî. el-Keşşâf an Hakâiki’t-Tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1407.