Klasik Arap Şiirinde Mersiye

Arap şiirinin en eski temalarından biri olan mersiye, ilk dönemlerde klasik kasidenin bir bölümü iken tarihsel süreçte müstakil bir tür haline gelmiş ve kendi içerisinde bölümlere ayrılmıştır. Müstakil bir tür haline gelen mersiye şiirlerinin geçmişten günümüze kadar genel özelliklerini koruduğu ve konu bakımından çeşitlendiği söylenebilir. Bu makalede mersiye şirinin geçen dönemde oluşumu, gelişimi ve değişimi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

1)Arap edebiyatı, 2) Şiir, 3) Mersiye

PDF

___

Âcurî, Ebû Bekr Muhammed el-Huseyn b. Abdillah el-Bağdâdî. Kitâbu’ş-şerîa’ti li’l-Âcurî. thk. Abdullah b. Ömer b. Süleyman. 6 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1999.
Arslân, Şekîb. el-Hulelu’s-Sundûsiyye fî’l-ahbâri ve’l-âsâri’l-Endelusiyye. 3 Cilt. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât, 1355/1936.
Askelanî, İbn Hacer. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Ebû Hâcer Muhammed es-Said b. Besyûnî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2014.
Bağdâdî, Ebû Alî İsmâîl b. el-Ḳâsım el-Ḳâlî. Kitâbu’l-Emâlî. 5 Cilt. Kahire: el-Hey’etu’l-Mısriyye el-Âmme li’l-Kitâb, 1975.
Cevherî, İsmail b. Hammad. Tâcu’l- Luğa. Beyrut: Dâru’l İlm li’l Melâyin, 4. Basım, 1990.
Çelik, Metin-Durmuş, Emine. “Duygusal Ağlamanın Bilmecesi: Ne Zaman ve Neden Ağlarız?”. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi 2/4 (2018), 415-428.
Çetin, Nihad. Eski Arap Şiiri. İstanbul: Kapı Yayınları, 2011.
Dayf, Şevkî. er-Ris̱â. Kahire: Dâru’l- Meâ’rif, 4. Basım, 1955.
Demirayak, Kenan. Abbâsî Edebiyatı Tarihi. Erzurum: Bakanlar Matbaacılık, 1998.
Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-I Cahiliye Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2009.
Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-II Sadru’l-İslam Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2009.
Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-III Emeviler Dönemi. Erzurum: Eser Ofset, 2012.
Ebû Nuvâs, el-Hasan b. Hâni. Dîvanu Ebî Nuvâs. Abu Dabi: Dâru’l-Kutubi’l-Vataniyye, 2010.
Ensârî, Hassân b. Sâbit. Dîvânu Hassân b. Sâbit. şerh. ‘Abraa Muhennâ. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l ‘İlmiyye, 2. Basım, 1994.
Evsî, Uhayha b. el-Cellâh. Dîvânu Uhayha b. el-Cellâh. B.y.y.:, t.s.
Ezdî, Ebû Alî el-Hasen b. Reşîk el-Kayrevânî. el-ʿUmde fî Mehâsini’ş-Şiʿr ve Âdâbih ve Naḳdih. b.y.: t.s.
Fâluze, Muhammed İlyas ‘Abdurrahman. el-Mevsûa’tü fî sahihi’s-sîreti’n-nebeviyye. Mekke: Metâbiu’ Safa, Mekke, 1423/2002.
Fayda, Mustafa. “Ridde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/91-93. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
Goldziher, Ignace. Klasik Arap Literarü. çev. Rahmi Er-Azmi Yüksel. Ankara: Vadi Yayınları, 2012.
Hansâ’. Dîvânu’l- Hansâ’. Beyrut: Dâru’l- Marife, 2. Baskı, 2004.
Haysemî, Ebû’l-Hasan Nuruddîn ‘Alî b. Ebîbekr b. Süleyman. Mecme'u’z-zevâid ve menba‘u’l-fevâid. thk. Husamuddin el- Kuddusî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1994.
İbn Ebî Tâlib, Ali. Dîvân li-İmâm Ali b. Ebî Tâlib. thk. Abdurrahman el-Mustavî. Beyrut: Dâru’l- Ma‘rife, 3. Basım, 2005.
İbn Hamdûn, Ebû’l-Meâlî Bahâuddîn Kâfi’l-Küfât Muhammed b. el-Hasen b. Muhammed b. Alî b. Hamdûn el-Bağdâdî. et-Tezkiretu’l-Hamdûniyye. thk. İhsân Abbâs ve Bekr Abbâs. 10 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1996.
İbn Hişâm, ‘Abdulmelik b. Eyûb el-Humeyrî Cemaluddin. es-Sîretu’n-Nebeviyye li-İbn Hişâm. thk. Mustafa Sekkâ. 4 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebetü ve Matba’atü Mustafa el-Babî, 2. Basım, 1955.
İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmail 'İmadu'd-Din İbn Ömer. es-Sîretü’n-Nebeviyye min el-Bidâye ve’n-Nihâye li-İbni Kesîr. thk. Mustafa ‘Abdulvahid. 15 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Mârife, 1976.
İbn Mâlik, Kâ‘b. Dîvânu Kâ‘b b. Mâlik. thk. Sâmî Mekkî el-‘Âmî. Bağdat: Matbâ’tu’l-Meârif, 1966.
İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem. Lisanu’l ‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed. Muhtasaru Târîhi Dımaşk. 29 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1989.
İbn Meymûn, Muhammed b. el-Mubarek b. Muhammed. Muntehâ’t-talebi min Eş‘âri’l-‘arab. thk. Muhammed Nebil Târifî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1999.
İbn Sellâm, Muhammed b. ‘Ubeydullah Ebû ‘Abdillah. Tabâkatu fuhûli’ş-şu‘arâi. thk. Mahmud Muhammed Şâkir. Cidde: Dâru’l-Muduni, t.s.
İbn Hacer, Evs. Dîvânu Evs b. Hacer. thk. Muhammed Yusuf Necm. Beyrut: Dâru Sadr, 2009.
İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec ‘Abdirrahman b. ‘Ali b. Muhammed b. ‘Ali. Ğarîbu’l-hadîs. thk. Emin el Kal’acî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1985.
İbnu’l-Esîr, Ebû’l-Feth Ziyâuddîn Nasrullâh b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-Târîh. thk. Ömer ‘Abdusselam Tedmurî. Beyrut: Dârû’l-Kitâbi’l-Arabi, 1997.
İsen, Mustafa. Acıyı Bal Eylemek (Türk Edebiyatında Mersiye). Ankara: Akçağ Yayınları, 1994.
Korkmaz, Seyfullah. "Tokatlı Şâır Rızâî İshâk b. Hasan'ın Bir Mersiyesi’’. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 12 (2002), 185-202.
Makkarî, Ebû’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed et-Tilimsânî el-Fâsî. Nefhu’t-tîb min ğusni’l-Endelusi’r-ratîb. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
Mâlikî, Ebûbekr Ahmed b. Mervan ed-Dîneverî. el-Mucâlese ve Cevâhiru’l-‘İlm. thk. Ebû ‘Ubeyde Meşhur b. Âl-Selmân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1419/1998.
Mansurfûrî, Muhammed Süleyman. Rahmetün li’l-‘Âlemîn. çev. Samir ‘Abdulhamid İbrâhîm. Riyad: Dâru’s-Selâm, 1998.
Muberred, Muhammed b. Yezid. el-Kâmil fi’l-luğa ve’l-edeb. thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabi, 3. Basım, 1997.
Râzî, Ebûbekr Muhammed b. Zekeriyyâ. Muhtâru’s-sıhâh. thk. Yusuf el-Şeyh Muhammed. 2 Cilt. Beyrut: ed-Dâru’n-Numuzeciyye, 5. Basım, 1999.
Şihabuddin, Ahmed b. Muhammed b. Ebîbekr b. ‘Abdilmelik Ebû’l-‘Abbas. İrşâdu’s-sarî li-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 15 Cilt. Mısır: el-Matba‘atu’l-Kübra, 7. Basım, 1323/1905.
Tebrîzî, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Ali b. eş-Şeybanî. Şerhu Dîvâni’l-Hamâse li’t-Tebrîzî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kalem, 2000.
Toprak, M. Faruk. “Mersiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/215-217. Ankara: TDV Yayınları, 2004. Toprak, M. Faruk. Endülüs Şiirinde Mersiye. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
Üstün, Mahmut. Mersiye Şiirinde İslam’ın İzleri ve Hz. Peygamber’e Yazılmış Bazı Mersiyeler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, 2016.
Yanık, Nevzat H. Alî b. Ebî Tâlib Divanı. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2014.
Zavotçu, Gencay. ‘’Mersiyenin Tarihçesi Hakkında’’. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 13 (1999), 169-173.
Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk. Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. Kuveyt: Dâru’l-Hidâye, t.y.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyer’u-a‘lâmi’n-nubelâ. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1985.