KLASİK DÖNEM OSMANLI DEVLETİ’NDE VAKIFLARIN GELİR KAYNAKLARI

Vakıflar kültürümüzde büyük yer tutan önemli dinamiklerdendir. Vakıfların toplumsal faydayı artırma yanında şehirlerin imarında ve kültürel gelişme de büyük katkıları bulunmaktadır. Vakıflar, Osmanlı Devleti’nde bayındırlık faaliyetlerini üstlenmişler ve mali özerklik imkânına kavuşmuşlardır. Bayındırlık benzeri faaliyetler ve yatırımların yapılması vakıfların gelirleri sayesinde gerçekleşmiştir. Bu çalışmada klasik dönem Osmanlı Devleti’nde vakıfların gelir kaynakları ele alınmaktadır. Gelirler sermaye gelirleri ve işletme gelirleri olarak ikiye ayrılmıştır. Osmanlı Devleti’nin mali yapısının ana unsurlarından olan vakıfların ne tür varlıklarla sermaye birikimi oluşturduklarını askeri zümre etkisi ve esnaf kesiminin katkısı ile göreceğiz. İkinci bölümde ise vakıfların tarımsal ürün arzı, imalathane ve ticarethane gibi yapılardan gelir elde etmekler birlikte ekonomik ve ticari hayata etkileri incelenecektir. İcareteyn yöntemi ise Osmanlı dönemi uygulamalarından olmakla birlikte vakıfların işletme gelirleri kapsamında değerlendirilmiştir. Yazımızda vakıfların seçimi alt başlıklarla ilintili olarak, örneklendirilebilecek şekilde seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Vakıf Sistemi, Vakıf Gelirleri

PDF

___

AKGÜNDÜZ, A. (2000) “İcare-i Vahide”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.21, İstanbul.
BAYARTAN, M.(2008) “Osmanlı Şehirlerinde Vakıflar ve Vakıfların Şehre Kattığı Değerler”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Cilt: 10, Sayı: 1, İstanbul, s. 157-175
ÇİZAKÇA, M. (2006) “Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları.”, Türkiye’de Hayırseverlik, Vatandaşlar, Vakıflar ve Sosyal Adalet Araştırması, TÜSEV, İstanbul, s.19-32
DENİZ, A. (2016) “Vakıf Sistemi ve Osmanlı Yönetiminde Kars Vilayetinde Kurulan Vakıfların Analizi”, SOBİDER, Sayı:6, Malatya, s.332-342
GENÇ, M. (2006) “Mukataa”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.31, İstanbul.
GÜNAY H.M. (2012), “Vakıf”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.42, İstanbul.
OFLAZ M. (2009) “İskender Paşa Vakıfları”, Kırgızistan- Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 21, Manas, s.75-93
KAYHAN O. (1990) Gazi Süleyman Paşa Vakfı’nın Mali Tarihi ve 17. Yüzyılda Trakya Tarımsal Ekonomisi, Ankara, s.145-181
ÖZTÜRK N. (2006) “Mukataalı Vakıf”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.31, İstanbul.
KOYUNCU KAYA M. (2014) “Vakıf Kurucusu Olarak Osmanlı Esnafı (18. Yüzyıl İstanbul Örneği)”, Vakıflar Dergisi, Sayı:42, İstanbul, s.35-50
KÖÇ A. (2012) “Sultan II. Murat’ın Edremit Mukataaları (1530- 1641)”, Ankara, s.41-71
TABAKOĞLU A. (2014) Türkiye İktisat Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
YÜKSEL H. (1990) Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Hayatında Vakıfların Rolü Üzerine Bir Araştırma (1585-1683), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.