Vezir HARMAN

ALÂÜDDİN BUHÂRÎ EL-HANEFÎ'NİN "RİSÂLETÜN Fİ'L-İTİKÂD" ADLI ESERİ ve KELÂMÎ GÖRÜŞLERİ

"Din, insanlık tarihinin en eski müessesesidir" denebilir. Tarih boyunca fert ve toplum hayatında din hep gündemde olmuştur, gündemde olmaya devam edecektir. Çünkü insan yaradılışı gereği bir dine inanmaya yatkındır. Dinsizlik doğuştan gelen bir durum değildir, daha sonraki dış etkenlerden kaynaklanmaktadır. Acaba dinin dolayısıyla tanrıya inancının kaynağı nedir? Bu konuda, etnoloji ile ilgili yaklaşımlardan biri olan Kültür Tarihi Ekolü insanlığın en eski kültür aşamasının avcı-toplayıcılar olduğunu iddia etmektedir. Bu metodu kullanan Wilhelm Schmidt, insanlığın en eski dinini avcı-toplayıcıların temsil edebileceğini savunmuştur. Schmidt yaptığı araştırmalarda en eski avcı-toplayıcılarda Yüce Varlık inancının hâkim olduğunu göstermiştir. Schmidt, monoteizm ve Yüce Varlık meselesini bilimsel bir yaklaşımla incelemiştir. Schmidt'in ilkel din araştırmaları ve ilkel "Yüce Tanrı" teorisinin temelleri, negatif unsurlardan tamamen arınmış ideal/mükemmel dine yöneliktir. Negatif unsurlar, göçler yoluyla karşılaşılmış olan kültürlerin etkisi altında ve dejenerasyon süreciyle ortaya çıkmıştır. İşte bu makale dinin ve Tanrı inancının kökenine ilişkin tartışmalara değinmekle birlikte Schmidt'in düşüncelerine dikkat çekmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Dinlerin Kaynağı; Yüce Varlık; İlkel Kültürler; Dejenerasyon; Wilhelm Schmidt.

-

PDF

___

Adıbelli, Ramazan, ‚Monoteizm ve Yüce Varlık Konusunda Wilhelm Schmidt ile Raffaele Pettazzoni Arasındaki Tartışma‛, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 50/2 (2009): 113-152.

Aleksandrovich Tokarev, Sergei, Dünya halklarının dinler tarihi, çev. Raif Aksungur, İstanbul : Ozan Yay., 2006.

Bolle, Kees W., "Animism and Animatism", Encyclopedia Of Religion, Lindsay Jones (ed.), Detroit: Thomson Gale, 2005, I, 363-367.

Bowker, John, "Totemism", Dictionary Of World Religions, Oxford: Oxford University, 1997, s. 986-987.

Demirci, Kürşat, Dinlerin Dejenerasyonu, İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.

Demirci, Kürşat, Dinler Tarihinin Meseleleri, İstanbul: İnsan Yayınları, 2002.

Durkheim, Emile, Dini Hayatın İlkel Biçimleri, çev. Fuat Aydın, İstanbul: Ataç Yayınları, 2005.

Eliade, Mircae, Dinin Anlamı ve Sosyal Fonksiyonu, çev. Mehmet Aydın, İstanbul: Kabalcı Yay., 2015.

Günaltay, M. Şemseddin, Dinler tarihi, sad. Sevdiye Yıldız, İstanbul: Kesit Yay., 2006.

Güngör, Harun, "Eski Türk Dini", Yaşayan Dünya Dinleri, Şinasi Gündüz (ed.), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2007, s. 533-534.

Hançerlioğlu, Orhan, "Animizm", Dünya İnançları Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1993.

Hançerlioğlu, Orhan, "Totemizm", Dünya İnançları Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi, s. 517-518

İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid Taberi, Ebû Cafer, Tarihü't-Taberi: Tarihü'l-Ümem ve'l-Mülûk, thk. Muhammed Ebü'l-Fazl İbrâhim, Beyrut: Dâru Süveydan, 1967, I.

Kaynak, İbrahim Hakkı, ‚Wilhelm Schmidt’in Din Teorilerine Yaklaşımı ve Din Anlayışı‛, yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004.

Kaynak, İbrahim Hakkı, ‚Wilhelm Schmidt’te Avcı-Toplayıcıların Tek Tanrıcılığı‛, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/1 (2003): 469- 481.

Makdisî, Mutahhar b. Tahir el-Bed’ ve’t-Tarih, haz. Halil İmran el-Mansur, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997/1417.

Örnek, Sedat Veyis, ‚İlkellerde Dinsel Temel Kavramlara Genel Bir Bakış‛, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, XX/3-4 (1962): 255-261.

Pettazoni, Rafaella, ‚Monoteizmin Teşekkülü‛, çev. Fuat Aydın, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2000): 285-294.

Pettazoni, Rafaella, ‚Tanrının Sıfatları Üzerine‛, çev. Fuat Aydın, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3, (2001): 54-76.

Pettazoni, Rafaella, Tanrı’ya Dair, çev. Fuat Aydın, İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.

Schmidt, Wilhelm, The Origin And Growth Of Religion, çev. H. J. Rose, London : Methuen Co. Ltd., 1935.

Şahin, Mehmet, ‚Andrew Lang’ın Eserlerinde Folklor, Mitoloji, Din ve Yüce Varlık Anlayışı‛, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (2002): 305-322.

Topaloğlu, Bekir, "Allah", TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), II, 477.

Tümer, Günay-Küçük, Abdurrahman, Dinler Tarihi, Ankara: Ocak Yay., 1997.

Tümer, Günay, "Atalar Kültü, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), IV, 42-43.

Tümer, Günay, ‚Din‛, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), IX, 316.

Wagner, Roy, "Totemism", The Oxford Encyclopedia Of Religion, Lindsay Jones (ed.), Detroit: Thomson Gale, 2005, XIII, 9250-9253.