Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde (BOA) Bulunan Yıldız Sarayı İnşaatı, Tamiratı ve Tefrişatı İle İlgili Örnek Belgelerin Değerlendirilmesi

Osmanlı Devleti’nin en son saray yapısı olan Yıldız Sarayı’nın kompleks bir yapı özelliği taşımasına bağlı olarak arşivde, birçok tasnife dağılmış inşaat, tamirat ve tefrişat belgesine rastlanılmıştır. Bu kapsamda araştırma içerisine, her çeşit fondan belgeler dâhil edilmeye çalışılmıştır. Sarayın yüzü aşkın yapıya sahip olması ve buna bağlı olarak her yapının detayına girilerek anlatılması herhangi bir makale özelinde mümkün görülmediği için arşivde dikkat çekici detayları barındıran belgeler üzerinde durulmuştur. Bu örnek belgelerin transkripsiyonları yapılmış ve metin içerisinde yer yer bu dil içi çeviriler kullanılmıştır. Belgelerden elde edilen bulgular, dönemin imar faaliyetlerini birincil kaynaklar vasıtasıyla anlama/anlamlandırma adına veri üretmiştir. Aynı zamanda bu bulgular, sanat tarihi ve mimarlık tarihi alanlarını doğrudan ilgilendirmekle birlikte muhteviyatında iktisat tarihine de katkılar sunacak veriler barındırmaktadır. Bu çalışma için 75 klasörün içerisindeki 518 belge görüntüsü okunmuştur. Araştırma kapsamı, 1877-1909 tarih aralığını kapsamaktadır. Bu çalışmanın amacı, Osmanlı arşivinde çalışma yapan/yapacak araştırmacıların Osmanlı dönemi inşaat, tamirat ve tefrişat faaliyetleriyle ilgili ne tür bilgi ve belgelerle karşılaşabileceklerini Yıldız Sarayı özelinde ortaya koymaktır. Bu çalışma en nihayetinde Osmanlı mimarlık tarihine dair bilgiyi genişletme umudundadır.

Anahtar Kelimeler:

Yıldız Sarayı, II. Abdülhamid, Osmanlı, Arşiv, Mimari

Evaluation of Sample Documents Related to the Construction, Repair and Furniture of Yıldız Palace in the Presidency of State Archives Ottoman Archive (BOA)

Due to the fact that Yıldız Palace, the last palace structure of the Ottoman Empire, had a complex structure, many classified construction, repairing and furnishing documents were found in the archive. In this context, it has been tried to include documents from all kinds of funds in the research. Since the palace has more than a hundred buildings and accordingly it is not possible to describe each building by going into details in any article, the documents containing remarkable details in the archive have been emphasized. Transcriptions of these sample documents were made and these intra-linguistic translations were used from time to time in the text. The findings obtained from the documents produced data in order to understand/make sense of the zoning activities of the period through primary sources. At the same time, these findings contains data that will contribute to the history of economics, as well as directly related to the fields of art history and architectural history. For this study, 518 document images in 75 folders were read. The scope of the research covers the date range of 1877-1909. The aim of this study is to reveal what kind of information and documents that researchers who work/will work in the Ottoman archives can encounter regarding the construction, repair and furnishing activities of the Ottoman period, specifically in Yıldız Palace. This study ultimately hopes to expand the knowledge of Ottoman architectural history.

Keywords:

Yıldız Palace, II. Abdulhamid, Ottoman, Archive, Architecture,

PDF

___

[1] Acar, Damla (2015), 19. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul’da Ahşap Yapım Sistemlerinin Değişimi: Gelenekselin Rasyonelleştirilmesi, İstanbul. (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
[2] Akozan, Feridun (1985), “Tarih Boyunca Türk Sarayları-Milli Saraylar”, Milli Saraylar Sempozyumu Bildirileri, İstanbul.
[3] Akyıldız, Ali (2018), Para Pul Oldu Osmanlı’da Kâğıt Para, Maliye ve Toplum, İletişim Yayınları, İstanbul.
[4] Anonim (1322), Dar’üs Sınaî-i Osmani (Katalog).
[5] Arıburun, Layıka Ney Ece (2012), 19. Yüzyıl Osmanlı Saray Mobilyaları: Batılılaşma Etkisi ve Biçimsel Açıdan Yemek Kültüründeki Değişim Süreci, İstanbul. (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
[6] Arseven, Celal Esad (2017), Osmanlı Dönemi Mimarlık Sözlüğü Istılâhât-ı Mi’mâriyye, (Şeyda Alpay, Çev.). Kaknüs Yayıncılık, İstanbul.
[7] Barkan, Ömer Lütfi (1972), Süleymaniye Cami ve İmareti İnşaatı (1550-1557), Cilt 1, TTK Yayınları, Ankara.
[8] Baş, İbrahim (2019), Osmanlı’dan Günümüze Türk Arşivlerindeki Tasnif Sistemleri ve Arşiv Belgesinin Hizmete Sunumu, Ankara. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
[9] Batur, Afife (1985), “Yıldız Sarayı’na İlişkin Bazı Belgeler ve Türkiye’de Belgeleme Çalışmalarının Sorunları”, TBMM Milli Saraylar Sempozyumu, İstanbul.
[10] Batur, Afife (1994), “Yıldız Sarayı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 7, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
[11] Batur, Afife (1998), “Yıldız Sarayı”, Dünden Bugüne Beşiktaş, (Nuri Akbayar, Edit.). Beşiktaş Belediye Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
[12] Belting, Hans (2017), Floransa ve Bağdat Doğuda ve Batıda Bakışın Tarihi, (Zehra Aksu Yılmazer, Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
[13] Bilgin, Bülent (1993). Türk Saray Mimarisinin Gelişmesi Çerçevesinde Yıldız Sarayı, İstanbul. (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
[14] Bilgin, Bülent (2013). “Yıldız Sarayı”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 43, Türkiye Diyanet Vakfı.
[15] Binark, İsmet (1980), “Arşivlerimizin Değeri ve Son Vak’anüvis Abdurrahman Şeref Bey’in ‘Evrâk-ı atîka ve vesâik-i tarihiyemiz’ Adlı Yazısı”, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, Sayı 29/1. (23-38)
[16] BOA, BEO.
[17] BOA, DH.MKT.
[18] BOA, HH.d.
[19] BOA, HH.EBA.
[20] BOA, HH.İ.
[21] BOA, HRT.h.
[22] BOA, İ.DH.
[23] BOA, İ.MMS.
[24] BOA, ML.EEM.
[25] BOA, PLK.p.
[26] BOA, TS.MA.e.
[27] BOA, Y.EE.
[28] BOA, Y.EE.d.
[29] BOA, Y.MTV.
[30] BOA, Y.PRK.BŞK.
[31] BOA, Y.PRK.HH.
[32]BOA, Y.PRK.MM.
[33] BOA, Y.PRK.SGE.
[34] Bora, Cemal (1981), “Güzel Sanatlarımız”, Mimarlık, Sayı 172. (163-169)
[35] Can, Selman (2010), Bilinmeyen Aktörleri ve Olayları İle Son Dönem Osmanlı Mimarlığı, Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Erzurum.
[36] Can, Selman (2014), “Yıldız Hamidiye Cami’nin İnşası ve Mimarına İlişkin Yeni Bilgiler”, Nurhan Atasoy’a Armağan, Lale Yayıncılık, İstanbul. (59-66)
[37] Doğan, Cem (2021), “Sultan’a El Açmak: II. Abdülhamid Döneminde Bir Sadaka Biçimi ve Politik İstinatgâh Mekanizması Olarak Afv-ı Şahaneler” Tarihin Peşinde, Sayı 25. (121-135)
[38] Dündar, Abdulkadir (2004), “Son Dönem Osmanlı Mimarîsinde Uygulanmayan Bir İnşa Projesi: Edirne Kadri Paşa Türbesi”, AÜİFD, Sayı 45/1. (133-165)
[39] Ezgü, Fuad (1962), Yıldız Sarayı Tarihçesi, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul.
[40] Gezgör, Vahide-İrez, Feryal (1993), Yıldız Sarayı Şale Kasr-ı Hümâyunu, TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayını, İstanbul.
[41] Göncü, Tuncay Cengiz (2015,) Dolmabahçe Sarayı’nın İnşa Süreci, Mekan ve Teşkilat, İstanbul. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
[42] Hasol, Doğan (2017), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Yem Yayınları, İstanbul.
[43] Kieser, Hans-Lukas (2008), Türklüğe İhtida, (Atilla Dirim, Çev.). İletişim Yayınları, İstanbul.
[44] Komisyon (2010), Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul.
[45] Kurtay, Nevin (1994), Yıldız Sarayı Üzerine Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi, İstanbul. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
[46] Küçük, Cevdet (1992), “Bina Emini”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 6, Türkiye Diyanet Vakfı.
[47] Kütükoğlu, Mübahat S. (2018), Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), TTK Yayınları, Ankara.
[48] Leach, Andrew (2021), Mimarlık Tarihi Nedir?, (Hayrullah Doğan, Çev.). Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
[49] Love, Catherine E. (1990), The Collins Pocket Reference Italian Dictionary (Italian-English), William Collins Sons & Co. Ltd., Great Britain.
[50] Osman Nuri (1998), Yıldız Sarayı Abdülhamid-i Sanî Devri ve Saltanatı, (Sabahattin Türkoğlu, Yay. Hazl.). Yıldız Sarayı Vakfı Yayınları, İstanbul.
[51] Özkaya, Yücel (1993), “II. Abdülhamid’e Güzel Sanatlar Hakkında Sunulan Layiha”, A.Ü. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), Sayı 4. (645-685).
[52] Özlü, Nilay (2011), “Merkezin Merkezi: Sultan II. Abdülhamid Döneminde Yıldız Sarayı”, Toplumsal Tarih, Sayı 206. (2-13)
[53] Pamuk, Şevket (2016), Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
[54] Şemseddin Sâmi (2019), Kamûs-ı Türkî, Yeditepe Yayınevi Yayınları, İstanbul.
[55] Şenyurt, Oya (2011), Osmanlı Mimarlık Örgütlenmesinde Değişim ve Dönüşüm, Doğu Kitabevi, İstanbul.
[56] Şenyurt, Oya (2017), Osmanlı Mimarisinin Temel İlkeleri, Doğu Kitabevi, İstanbul.
[57] Terzi, Arzu (1998), “XIX. Yüzyıl Sonlarında Ebniye-i Seniyye İdaresi (Görevleri ve Teşkilâtı)”, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 16. (109-119)
[58] Türker, Deniz (2016), Ottoman Victoriana: Nineteenth-Century Sultans and the Making of a Palace, 1795-1909, Harvard University, Graduate School of Arts & Sciences.
[59] Türkgeldi, Ali Fuad (2010), Görüp İşittiklerim, TTK Yayınları, Ankara.
[60] Uşaklıgil, Halid Ziya (2019), Saray ve Ötesi, (Necati Tonga, Yay. Hazl.). Can Yayınları, İstanbul.
[61] Ünsal, Burcu (2011), Sanat Terimleri ve Kavramları Sözlüğü: Dictionary of Art Terms and Concepts. (English-Turkish / Turkish-English). Sev Yayıncılık, İstanbul.
[62] Yıldıran, Neşe (1989), İstanbul’da II. Abdülhamid Dönemi (1876-1908) Mimarisi, İstanbul. (Yayınlanmamış Doktora Tezi).