Afyonkarahisar Yöresi Volkanik Kayaçlarının Mineralojik ve Petrografik Özellikleri

İnceleme alanı, Afyon zonu içerisinde KB-GD uzanımlı, Afyonkarahisar il merkezi ve yakın çevresinde yer almaktadır. Erken Miyosen yaşlı volkanitler ortaç ve açık renkli kayaçlar olarak, K-G uzanımlı olarak Afyon zonu içerisinde yüzeylenir. Bu volkanik kayaçlar, piroklastik kayaç ve lav akıntısı şeklinde olup, Afyon lavları ve volkanik tüf/külleri şeklinde isimlendirilir. Diğer bir değişle, Afyon volkanitleri; trakit, porfiroidal trakit, trakiandezit, andezit, porfiroidal andezit ve bazaltlar lav akışları şeklindedir. Bunlar, yaklaşık 2 -100 metre kalınlıklarda seviyeler oluşturmakta olup, taze örneklerinde gri renkte, altere örneklerde ise, açık kahverengimsi gri renklerdedir. Bu çalışmada, güneyden kuzeye doğru, akan lavların ve piroklastik malzemelerin mineralojik ve petrografik özellikleri tanımlanmıştır. Afyon volkanitleri petrografik olarak başlıca; trakit, trakiandezit, porfiroidal trakit, trakitik tüf ve çok az oranlarda da bazalt bileşimli olup, asidik- nötr kayaçların mineralojik bileşimlerinde başlıca; alkalen feldspat (sanidin), plajiyoklas (oligoklas,andezin), amfibol (kahverengi hornblend), klino piroksen ve biyotit içerir. Hızlı soğuma ve katışlaşma nedeniyle trakitik bileşimdeki lavın hamuru çok ince taneli oluşmuştur. Hamur maddesi, sanidin, çok az plajiyoklas, klinopiroksen ve volkanik camdan oluşmaktadır. Epidot, kalsit çok nadir olarak da kuvars ikincil mineral olarak görülmektedir. Afyon’un güneyinde yer alan volkanik kayaçlar başlıca, trakit- trakiandezit ve az oranda andezit bileşiminde iken, Afyon’un kuzeyinde yüzeylenen volkanik kayaçlar ise, ağırlıklı olarak trakiandezit, andezit ve bazalt akıntılarından oluşmakta, nötr ve asidik karakterdeki kayaç bileşimindedir.

Anahtar Kelimeler:

Volkanit, lav, volkanik kül, trakit, trakiandezit

MINERALOGICAL AND PETROGRAPHICAL PROPERTIES OF THE VOLCANIC ROCKS OF AFYONKARAHİSAR

The investigated area is located central and nearby of Afyonkarahisar, NW–SE-trending Afyon Zone. Early Miocene aged volcanic rocks crop out dominantly intermediate- felsic rocks as a N-S extending orientation in the central segment of the Afyon zone. The volcanics are flows (lavas) and pyroclastics, namely Afyon lavas, and volcanic tuffs/ash. In other words, the Afyon volcanites are observed predominantly as trachytic flows associated with scarce trachytic-porphiroidal trachyte-trachyandesite-andesite to porphroidal andesite necks/plugs. They occur as successive flow units with thicknesses of 2.0 m. to 100 m, and have porphyric texture with grey colour in fresh samples, and light-brownish grey colour in altered samples. In this paper, we present mineralogical and petrographical characteristics of pyroclastic material and lava flows from north and south of areas. Petrographically, the Afyon volcanics are mainly trachyte, porphiroidal trachyte, trachyandesite, trachytic tuff, and less basalt, consisting of primarily of alkali feldspar (sanidine), plagioclase (oligoclase, andesine), amphibole (brown hornblende), clinopyroxene and biotite. Rapid cooling and solidification of trachytic lava produces the fine texture of the groundmass. The groundmass is composed of sanidine, plagioclase (rarely), clinopyroxene (augite), and volcanic glass with fluidal texture. The secondary epidote, calcite and rarely quartz are also present at the Afyon volcanics. The south of volcanic rocks are mainly trachyte - trachyandesite and less andesite, whereas, the north of volcanic rocks are trachyandesite,porphiroidal trachyte, andesite, and basalt composition

Keywords:

Volcanics, lava, volcanic ash, trachyte, trachyandesite,

PDF

___

[1] Ercan, T., Orta Anadolu’daki Senozoyik Volkanizması, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi Yayınları, 119-140, (1985)
[2] Erkan, Y. Bayhan, H. Tolluoğlu, A.Ü. Aydar, E., Afyon Yöresi Metamorfik ve Volkanik Kayaçlarının Jeolojik, Petrografik ve Jeokimyasal İncelenmesi, TÜBİTAK Proje Raporu, Proje No: YBAG-0044/DPT, 305s. (1996)
[3] Aydar, E., Bayhan, H., Gourgaud, A., The lamprophyres of Afyon Stratovolcano, Western Anatolia, Turkey: Description and genesis, C.R. Geoscience, 335, 279-288. (2003)
[4] Besang, C. Eckhart, F.J.Hare, W.Kreuzer, H. Muller, P., Radiometrische Altersbestimmungen an Neogenen Eruptivgesteinen der Türkei”, Geol. Jb., B 25, 3-36, (1977)
[5] Karamanderesi, İ.H., Afyon K24-b Paftası Detay Jeoloji Etüdü ve Jeotermal Alan Olanakları Hakkında”, Maden Tetkik Arama Enstitüsü, Rapor No: 5733 (yayınlanmamış), (1972)
[6] Karamanderesi, İ.H., Afyonkarahisar Jeotermal Sahalarının Jeolojik ve Mineralojik Evrimi, Termal ve Maden Suları Konferansı, Ed: A.E. Türker, A. Yıldız, Afyonkarahisar, 55-69. (2008)
[7] Çevikbaş, A., Ercan, T. ve Metin, S., Geology and Regional Distribution of Neogene Volcanics Between Afyon-Şuhut, Journal of Pure and Applied Sciences, METU, Vol.21. No. 1-3, p.479-499, (1988)
[8] Kibici, Y. Yıldız, A. Bağcı, M., Afyon Kuzeyinin Jeolojisi ve Mermer Potansiyelinin Araştırılması, Türkiye III. Mermer Sempozyumu (Mersem 2001), Bildiriler Kitabi,73-84, (2001)
[9] Başarır, E. Kun, N., Afyon Kalesi Çevresindeki Volkanik Kayaçların Petrografik İncelemesi, KTÜ Yerbilimleri Dergisi, 2/1-2, 87-96, (1982)
[10] Yılmaz, Y., Comparison of Young Volcanic Associations of Western and Eastren Anatolia Formed Under A Compressional Regime: A Review”, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 44, 69-87, (1990)
[11] Ulutürk, Y., Ömer-Gecek (Afyonkarahisar) Dolayının Jeolojisi ve Suların Kökensel Yorumu, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,178s. “Yayınlanmamış“, (2009).
[12] Metin, S. Genç, İ. Bulut, V., Afyon ve Dolayının Jeolojisi, M.T.A. Rapor No: 2113, (1987)
[13] Kibici, Y., Sarıcakaya (Eskişehir) Volkanitlerinin Petrolojisi ve Kökensel Yorumu, Türkiye Jeoloji Bülteni, C.33, 69-77, (1990)
[14] Keller, J. Villari, L., Rhyolitic ignimbrites in The Region of Afyon (Central Anatolia), Bulletin Volcanologique, 36, 342-358, (1972)
[15] Yalçın, H., Neojen Yaşlı Kırka (Eskişehir) Volkanosedimanter Gölsel Baseninin Stratigrafik ve Tektonik Özellikleri, C.Ü. Mühendislik Fakültesi Dergisi, Seri A-Yerbilimleri C, 6-7 S. 1,2, s. 1165-181, (1988)